Haluks – co to jest? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia palucha koślawego
Haluksy są dość częstą wadą stopy – dotyczą około 4% populacji. Wśród czynników predysponujących do powstania haluksów wymienia się m.in. nadmierną masę ciała, zaburzenia hormonalne, małą aktywność fizyczną, noszenie niewłaściwego obuwia. Haluksy częściej występują u kobiet i osób starszych.
Spis treści
Haluks zwany bywa również paluchem koślawym. Z uwagi na charakterystyczny wygląd jego rozpoznanie jest łatwe. W zależności od stopnia zaawansowania deformacji leczenie może być zachowawcze lub operacyjne. Dowiedz się więcej na temat sposobów zwalczania palucha koślawego i jego profilaktyki.
Co to jest haluks?
Haluks, inaczej zwany paluchem koślawym, to deformacja ustawienia pierwszego stawu w paluchu, tzw. stawu śródstopno-paliczkowego (MTP I). Charakteryzuje się wykrzywieniem palucha w kierunku pozostałych palców, a u podstawy palucha, po przyśrodkowej stronie stopy, głowa I kości śródstopia tworzy zgrubienie.
Jakie są przyczyny haluksów?
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn powstawania haluksów. Co więcej, zazwyczaj do rozwoju zmiany usposabia więcej niż jeden czynnik ryzyka – muszą istnieć predyspozycje w budowie stopy, a inne czynniki nasilają dolegliwości i przyspieszają postęp deformacji.
Jednym z możliwych czynników prowadzących do deformacji jest skłonność genetyczna – występowanie haluksów w najbliższej rodzinie (rodzice, rodzeństwo). Paluch koślawy częściej występuje u kobiet, co wiąże się ze słabszym układem więzadeł (pasm wytrzymałej tkanki łącznej), torebek stawowych (powłok osłaniających staw) i mięśni stóp. To w połączeniu z wahaniami hormonalnymi, które zmieniają właściwości tkanek (rozluźniają więzadła), oraz noszeniem butów na obcasie sprawia, że grupą szczególnie narażoną są kobiety po menopauzie i po ciąży. Oba te stany wiążą się bowiem z dużymi zmianami w gospodarce hormonalnej.
Dużą rolę w występowaniu haluksów odgrywają: nadmierna masa ciała, choroby reumatologiczne, odmienności w budowie stopy (np. stopa Mortona – wrodzona wada budowy stopy), jak i innych części narządu ruchu, przebyte urazy stopy i stojący tryb życia.
Kolejnym czynnikiem predysponującym do rozwoju palucha koślawego jest noszenie niewłaściwego obuwia m.in. butów na dużym obcasie, z wąskim noskiem, za ciasnych. Wysoki obcas przyczynia się do przeciążenia przedniej części stopy, tzw. przodostopia, co powoduje zmniejszenie łuku poprzecznego (spłaszczenie naturalnej krzywizny poprzecznej stopy), a konsekwencją tego jest płaskostopie poprzeczne – poszerzenie przodostopia. Wąski nosek sprzyja koślawemu układaniu się palucha. W sposób szczególny narażone na rozwój haluksów są baletnice, z uwagi na niefizjologiczne układanie stóp w specjalnych butach do tego tańca (pointach).
Haluksy – objawy i konsekwencje
Haluksy objawiają się przede wszystkim zmianą w wyglądzie stopy. Na początkowym etapie występuje zgrubienie u podstawy palucha. Wraz z zaawansowaniem choroby dochodzi do jego wykrzywienia w stronę innych palców. W ciężkich przypadkach można zaobserwować nakładanie się palucha na palec sąsiadujący.
Pozostałe objawy to: trudności z dobraniem obuwia, ograniczenia w aktywności fizycznej, problemy z poruszaniem się, niemożność przejścia do biegu (nawet krótkotrwałego – np. podbiegnięcie do tramwaju) i wspięcia na palce, zaburzona mechanika chodu (utykanie), obecność odcisków oraz zniekształcenia pozostałych palców stopy.
W wyniku nieprawidłowego kształtu stopy zmienia się rozkład obciążeń stopy. Sprzyja to rozwojowi w przeciążonych okolicach różnego rodzaju zgrubień naskórka – nagniotków, modzeli (głównie po stronie podeszwowej w rzucie głowy drugiej kości śródstopia). Paluch przestaje zapewniać mocne podparcie podczas chodzenia. Struktury stabilizujące stopę stają się mniej wytrzymałe – mięśnie ulegają osłabieniu.
Haluksom może towarzyszyć stan zapalny w obrębie torebki stawowej stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Pojawiają się wówczas takie objawy jak obrzęk, tkliwość, ucieplenie, zaczerwienienie, bolesność. Dolegliwości bólowe mogą być zróżnicowane – u jednych pojawiają się po długim chodzeniu, w określonym obuwiu, u innych przy każdej aktywności.
Do jakiego lekarza się udać?
W przypadku podejrzenia haluksów należy zgłosić się do ortopedy, fizjoterapeuty lub podologa zajmującego się wadami stóp. Pomocne jest wyrobienie indywidualnie dobranych wkładek do obuwia.
Rozpoznanie haluksów
Rozpoznanie haluksów nie jest kłopotliwe z uwagi na charakterystyczny wygląd deformacji. Lekarz lub fizjoterapeuta przeprowadza badanie fizykalne. Obejmuje ono szereg badań, w tym m.in.: obserwację chodu, badanie stopy w pozycji stojącej w pełnym obciążeniu, ocenę pozostałych palców pod kątem występowania innych zniekształceń, ocenę tyło- i przodostopia w pozycji siedzącej z nogami luźno zwisającymi. Ważne jest też badanie podmiotowe – dobrze zebrany wywiad może dostarczyć informacji o przyczynie zniekształcenia.
Celem określenia stopnia zaawansowania zmiany lekarz może zlecić badanie rentgenowskie (RTG). Zdjęcia należy wykonać w tzw. obciążeniu – na stojąco, kiedy stopa przenosi ciężar ciała. Brak obciążenia może powodować niedoszacowanie stopnia zaawansowania zmiany. Na wykonanym RTG powinno się wyrysować i zmierzyć kąty pomiędzy poszczególnymi strukturami kostnymi. RTG przydatne jest też do wykonywania pod jego kontrolą operacji.
Na czym polega leczenie haluksów?
Mniej zaawansowane zmiany leczone są zachowawczo, cięższe przypadki haluksów wymagają leczenia operacyjnego. Do oceny i wyboru sposobu leczenia wykorzystuje się czterostopniową skalę Manchester:
- A – brak jakiejkolwiek (widocznej) deformacji,
- B – łagodna deformacja,
- C – średnia deformacja,
- D – zaawansowana deformacja.
Stopień C lub D jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Metod leczenia operacyjnego palucha koślawego jest bardzo wiele, a ich wybór zależy od stopnia deformacji i decyzji lekarza prowadzącego.
Leczenie zachowawcze polega na noszeniu odpowiednich wkładek ortopedycznych, separatorów na haluksy, stosowaniu korygujących ortez, odprowadzaniu palucha na zewnątrz przez umieszczenie specjalnych wkładów silikonowych między paluch a drugi palec. Przy zaostrzeniu objawów bólowych stosuje się leki przeciwzapalne. W leczeniu haluksów wskazane są zabiegi fizjoterapeutyczne. Najlepsze na haluksy są zwłaszcza: masaż tkanek głębokich, uwalnianie punktów spustowych (terapia wykorzystująca odpowiedni ucisk), kinesiotaping (plastrowanie dynamiczne).
Profilaktyka haluksów
Profilaktyka haluksów obejmuje zwłaszcza:
- w przypadku występowania nadmiernej masy ciała – redukcję zbędnych kilogramów.,
- unikanie butów ciasnych, z wąskim noskiem, na obcasie,
- unikanie długotrwałego chodzenia i przebywania w pozycji stojącej,
- podejmowanie regularnej aktywności fizycznej,
- odpowiednie ćwiczenia stóp (szczególnie w przypadku pracy stojącej lub obciążającej stopy),
- kontrolowanie chorób reumatologicznych, jeżeli takie występują.
Udostępnij:
Zobacz także
Czym jest wskaźnik BMI? Jak interpretować wyniki?
W ciągu ostatnich lat w polskim społeczeństwie – i nie tylko – wzrósł problem nadwagi i otyłości. Szacuje się, że w naszym kraju na otyłość cierpi ok. 9 mln osób. Statystyki na ten temat bazują na międzynarodowej skali BMI (ang. Body Mass Index), która pozwala oszacować, czy aktualna waga jest prawidłowa, zbyt wysoka lub za niska. Sprawdź, czym jest ten wskaźnik, jak dokonywać obliczeń i interpretować wyniki.
Jak objawia się niedobór magnezu? Jakie ma skutki? Kiedy wdrożyć suplementację?
Magnez to ważny minerał dla organizmu człowieka. Pełni on wiele istotnych funkcji: wspiera układ nerwowy i odpornościowy, zapobiega bolesnym skurczom mięśni i zmęczeniu i wraz z wapniem buduje zdrowe kości i zęby etc. Sprawdź, jak objawia się niedobór tego pierwiastka, jakie mogą być jego skutki i kiedy warto rozważyć suplementację.
Czym jest płyn w opłucnej – dlaczego się gromadzi? Jakie daje objawy? Jak się go pozbyć?
Płyn w opłucnej, potocznie zwany „wodą w płucach”, to stan, w którym w przestrzeni między płucami a ścianą klatki piersiowej gromadzi się nadmierna ilość płynu. Może on świadczyć m.in. o chorobach płuc, serca, układu krążenia lub niektórych schorzeniach autoimmunologicznych. Sprawdź, jak rozpoznać nieprawidłowości w obrębie jamy opłucnej, jakie badania wykonać i na czym polega leczenie.
