Czym jest płyn w opłucnej – dlaczego się gromadzi? Jakie daje objawy? Jak się go pozbyć?

Czym jest jama opłucna? Jakie są jej funkcje?

Opłucna to cienka, błoniasta struktura, która otacza każde płuco niczym worek. Można łatwo wyobrazić sobie ją jako balon umieszczony w folii spożywczej. Struktura ta składa się z dwóch części: opłucnej ściennej, która przylega do wewnętrznej powierzchni klatki piersiowej, oraz opłucnej płucnej, przylegającej bezpośrednio do powierzchni płuc. Między tymi dwoma elementami znajduje się bardzo cienka przestrzeń, w której powinna być niewielka ilość (kilka mililitrów) płynu surowiczego. Pełni on funkcję smaru, umożliwiając swobodne przesuwanie się płuc podczas oddychania.

Opłucna pełni bardzo ważne funkcje – przede wszystkim tworzy barierę, która chroni płuca przed uszkodzeniami mechanicznymi. Dzięki obecności fizjologicznej ilości płynu opłucnowego narząd może się swobodnie rozszerzać i kurczyć podczas oddychania.

Zobacz także: Najczęstsze choroby płuc – poznaj ich objawy i sposoby leczenia.

Jak rozpoznać, że w opłucnej znajduje się płyn?

Fizjologiczna ilość płynu surowiczego w opłucnej jest konieczna, aby zmniejszyć tarcie w trakcie oddychania. Jeśli płynu jest zbyt dużo, można mówić o patologicznym stanie (nazywanym potocznie „wodą w płucach”), który wymaga szczegółowej diagnostyki i leczenia. Jeszcze zanim lekarz stwierdzi obecność płynu, pacjenci najczęściej odczuwają następujące objawy:

• płytki oddech – nadmiar płynu uciska na płuca, utrudniając oddychanie;
• ból w klatce piersiowej – dolegliwość może nasilać się podczas kaszlu lub głębokiego wdechu;
• kaszel – suchy lub mokry;
• osłabienie – z powodu trudności w oddychaniu organizm otrzymuje mniej tlenu i jest wyraźnie słabszy;
• gorączka – to objaw ogólny występujący w przypadku zakażeń.

O czym może świadczyć nadmierna ilość płynu w opłucnej?

Nadmierna ilość płynu w opłucnej ma wiele różnych potencjalnych przyczyn, niekoniecznie związanych z układem oddechowym. Oczywiście może też świadczyć o zapaleniu płuc czy gruźlicy, ponieważ infekcje te prowadzą do wycieku płynu do jamy opłucnej.

Inne potencjalne powody omawianego stanu to choroby układu krążenia. Przykładowo, zator krwi w tętnicach płucnych (w przebiegu zatorowości płucnej) może spowodować zwiększone ciśnienie w naczyniach krwionośnych płuc i prowadzić do wysięku płynu. Obecność wysięku w różnych regionach ciała bywa także efektem niewydolności serca.

Omawiany stan bywa również objawem:

• marskości wątroby, czyli uszkodzenia, które prowadzi do zwiększenia ciśnienia w żyłach wątrobowych i wycieku płynu do różnych jam ciała;
• zespołu nerczycowego prowadzącego do utraty białka z moczem i gromadzenia się płynu w organizmie;
• chorób autoimmunologicznych takich jak RZS czy toczeń rumieniowaty układowy, które powodują przewlekły stan zapalny i wysięk płynu;
• urazów mechanicznych, np. przebicia opłucnej w wyniku wypadku lub zabiegu chirurgicznego;
• zakażeń (np. ropnia płuc);
• niektórych nowotworów.

Płyn w płucach – jakie badania diagnostyczne należy zrobić?

Diagnostyka rozpoczyna się od badania fizykalnego, podczas którego specjalista pulmonolog – opukuje klatkę piersiową i ocenia dźwięki wytwarzane przez płuca podczas oddychania. Na tej podstawie można stwierdzić osłabienie lub zanik szmeru pęcherzykowego oraz stłumienie odgłosu opukowego, które wskazują na gromadzenie się płynu w opłucnej. W trakcie badania lekarz ocenia również wibrację klatki piersiowej podczas mówienia – w obszarze, gdzie znajduje się płyn, drżenie głosowe może być osłabione lub całkowicie zaniknąć.

Aby zdiagnozować przyczynę problemu, konieczne są dalsze badania obrazowe, które pozwalają na dokładną ocenę narządu i otaczających go tkanek. W niektórych przypadkach przeprowadza się również bronchoskopię, czyli badanie endoskopowe dróg oddechowych, podczas którego pobiera się materiał do badania histopatologicznego. Dokładne określenie charakteru płynu jest możliwe dzięki torakocentezie, czyli zabiegowi polegającemu na nakłuciu opłucnej w celu pobrania próbki płynu do badania. Dzięki temu można m.in. dowiedzieć się, czy płyn jest wysiękiem i stwierdzić lub wykluczyć obecność komórek nowotworowych, bakterii oraz innych patogenów.

Jak pozbyć się płynu z opłucnej?

Najskuteczniejszym sposobem pozbycia się płynu z opłucnej jest oczywiście leczenie przyczynowe, które koncentruje się na wyeliminowaniu głównego schorzenia. W przypadku zakażeń będzie to podanie antybiotyku, a przy chorobach nowotworowych leczenie chirurgiczne, chemioterapia lub radioterapia. Kiedy zaś schorzeniem podstawowym jest niewydolność serca, należy podać odpowiednie leki.

W sytuacji, gdy płyn gromadzi się szybko lub w dużych ilościach, należy podjąć dodatkową interwencję medyczną. Dobrym rozwiązaniem może okazać się drenaż zamknięty, czyli pozostawienie w klatce piersiowej drenu, który umożliwia ciągłe odprowadzanie płynu. Lekarz czasami też podejmuje decyzję o przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego.