Atopowe zapalenie skóry – przyczyny, objawy leczenie
Udostępnij na:
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to zapalna, przewlekła choroba skóry, tzw. dermatoza. Jej wystąpienie zależy od wielu czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Najczęściej rozwija się w dzieciństwie. Może ustąpić z wiekiem lub nawet trwać przez całe życie.
Spis treści
Atopowe zapalenie skóry to podstępna choroba z uwagi na jej nawrotowy charakter, wiele czynników wywołujących i złożone leczenie. Sprawdź, w jaki sposób lekarz stawia rozpoznanie i na czym polega leczenie atopowego zapalenia skóry.
Atopowe zapalenie skóry – co to jest?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, zapalna choroba skóry charakteryzująca się występowaniem nawrotów – okresami zaostrzeń i remisji, czyli ustępowania objawów chorobowych. Określana jest również jako wyprysk atopowy i alergiczne zapalenie skóry. Należy do chorób związanych z atopią, czyli wrodzoną lub nabytą skłonnością do zwiększonej produkcji przeciwciał (białek odpornościowych, tzw. immunoglobulin klasy E, IgE). Nadprodukcja przeciwciał IgE powoduje nieprawidłową odpowiedź układu immunologicznego na ogólnie występujące alergeny (m.in. kurz, pyłki traw, mleko, soja, pszenica), co prowadzi do rozwoju reakcji zapalnej. AZS ma swój początek najczęściej we wczesnym dzieciństwie, zwykle między 3. a 6. miesiącem życia, choć choroba może też wystąpić dopiero w dorosłym życiu. AZS może występować nawet u 20% dzieci.
Przyczyny atopowego zapalenia skóry
Czynniki genetyczne odgrywają kluczową rolę w występowaniu atopowego zapalenia skóry. AZS jest uwarunkowane przez wiele genów. Zaburzenia genetyczne powodują predyspozycję do wystąpienia wyprysku atopowego, w tym m.in. nieprawidłową reakcją immunologiczną lub zaburzenia w budowie skóry. Do rozwoju choroby przyczyniają się też lub ją nasilają czynniki środowiskowe, takie jak m.in.:
- warunki klimatyczne – stopień wilgotności powietrza, temperatura, nasłonecznienie;
- zanieczyszczenie środowiska – zwiększa częstotliwość występowania chorób alergicznych;
- dym tytoniowy;
- alergeny pokarmowe – najczęściej stwierdza się alergię na mleko i jego produkty, jaja kurze, rybę, soję, pszenicę oraz orzeszki ziemne;
- alergeny obecne w powietrzu – do głównych alergenów zalicza się roztocza kurzu domowego (Dermatophagoides farinae, Dermatophagoides pteronyssinus), alergeny pyłków roślin (np. bylica, babka, komosa, leszczyna, olcha, brzoza, buk, grab, jesion, dąb, topola, wierzba i drzewa iglaste), alergeny pochodzenia zwierzęcego, bakteryjnego lub grzybiczego;
- czynniki hormonalne – miesiączka, ciąża, menopauza;
- czynniki psychosomatyczne – sytuacje stresowe w dużym stopniu wpływają na pogorszenie objawów chorobowych.
Atopowe zapalenie skóry – objawy
Jednym z głównych objawów atopowego skóry jest uporczywy świąd i zapalne zmiany skórne o charakterze wyprysku. W przebiegu choroby skóra może być sucha, zaczerwieniona, pogrubiona (lichenizacja) i się łuszczyć. Zmiany mogą występować na różnych częściach ciała, ale zwykle pojawiają się w charakterystycznych lokalizacjach. AZS u niemowlaka charakteryzuje się występowaniem pęcherzyków, strupów i zmian wysiękowych na twarzy, kończynach, owłosionej skórze głowy oraz tułowiu. Atopowe zapalenie skóry u dzieci do 11-12 roku życia pojawia się zwykle w zgięciach łokciowych i podkolanowych na karku, nadgarstkach. AZS u dorosłych, poza zmianami umiejscowionymi jak w postaci dziecięcej, wiąże się z występowaniem objawów na grzbietowych powierzchniach dłoni.
Do jakiego lekarza zgłosić się z objawami AZS?
W przypadku wystąpienia zmian skórnych należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty, lekarza rodzinnego lub w przypadku dziecka do pediatry. Lekarz zbierze wywiad, a także zbada pacjenta i obejrzy zmiany skórne. Wykluczy inne przyczyny zmian skórnych m.in. infekcje bakteryjne lub grzybicze, choroby ogólnoustrojowe takie jak odra, ospa wietrzna oraz zaleci postępowanie łagodzące objawy. Może skierować pacjenta na dodatkowe badania np. z krwi, oraz zalecić konsultację dermatologa lub alergologa. Dermatolog to specjalista zajmujący się chorobami skóry, m.in. leczeniem i diagnostyką AZS. W przypadku występowania alergii może być również konieczna konsultacja alergologiczna.
Na czym polega rozpoznanie atopowego zapalenia skóry u dzieci i dorosłych?
W rozpoznaniu AZS stosuje się kryteria diagnostyczne Hanifina i Rajki. Chorobę stwierdza się przy obecności trzech głównych objawów i przynajmniej trzech dodatkowych kryteriów.
Tzw. duże kryteria diagnostyczne to:
- świąd skóry;
- przewlekły i nawrotowy przebieg;
- charakterystyczna lokalizacja zmian skórnych (w zależności od wieku);
- dodatni wywiad w kierunku rodzinnej atopii (występowanie chorób atopowych u najbliższych członków rodziny).
Do uzupełniających kryteriów zalicza się:
- wczesny początek wystąpienia zmian;
- podwyższony poziom IgE;
- suchość skóry;
- objaw Dennie-Morgana (dodatkowy fałd skórny poniżej dolnej powieki);
- świąd podczas pocenia;
- rumień twarzy;
- nietolerancję niektórych pokarmów;
- rogowacenie przymieszkowe, rybia łuska (choroba powodująca nadmierne rogowacenie skóry);
- nietolerancję wełny;
- skłonność do nawrotowych zakażeń skóry;
- nawrotowe zapalenie spojówek;
- dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami;
- natychmiastowe reakcje skórne;
- przebarwienia powiek i zacienienia wokół oczu;
- zaostrzenie zmian skórnych po stresie;
- rasę kaukaską (białą).
Czy możliwe jest wyleczenie atopowego zapalenia skóry?
Szacuje się, że w ok. 40% przypadków AZS u dzieci choroba ustępuje z wiekiem. U pozostałych osób pojawiają się nawroty, które mogą występować przez wiele lat, a nawet całe życie. Należy również zaznaczyć, że dzieci zmagające się z AZS mają większe ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej. Często stwierdza się też występowanie alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa tzw. kataru siennego.
Atopowe zapalenie skóry – czym leczyć?
Leczeniem atopowego zapalenia skóry zajmuje się dermatolog, niekiedy przy współpracy z alergologiem. Leczenie tego schorzenia jest złożone i długotrwałe. Opiera się na metodach farmakologicznych i niefarmakologicznych, zwłaszcza takich jak:
- pielęgnacja za pomocą emolientów, które odbudowują płaszcz lipidowy, zapobiegają utracie wody, zatrzymując ją w głębszych warstwach skóry, a także naprawiają barierę naskórkową; zaleca się stosowanie emolientów 2–3 razy dziennie, w ilości minimum 200 g tygodniowo u małych dzieci i 500 g tygodniowo u osób dorosłych;
- unikanie kosmetyków z konserwantami oraz substancjami zapachowymi i drażniącymi;
- stosowanie diety eliminacyjnej (wyłączenie z diety alergenów pokarmowych, które u danej osoby powiązane są z występowaniem objawów, takich jak mleko, jaja, soja, produkty pszenne) i ograniczenie ekspozycji na inne czynniki uczulające (np. sierść zwierząt, kurz, pyłki roślin);
- umiejętne radzenie sobie ze stresem;
- krótkie prysznice w letniej wodzie, osuszanie ciała delikatnym ręcznikiem; powinno się unikać długiego przebywania w chlorowanej wodzie, która podrażnia skórę, nie należy też używać zwykłych mydeł ani płynów do kąpieli;
- fototerapia – naświetlanie powierzchni skóry specjalnie dobraną wiązką promieniowania ultrafioletowego; leczenie światłem nie może być stosowane w przypadku dzieci poniżej 12. roku życia;
- miejscowo stosowane maści zmniejszające reakcję zapalną takie jak glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny (takrolimus i pimekrolimus), a w przypadku nadkażenia zmian skórnych – antybiotyki;
- w przypadku niezadowalających efektów leczenia miejscowego stosuje się leki ogólnoustrojowe, których zadaniem jest redukcja reakcji zapalnych, takich jak glikokortykosteroidy, immunosupresanty; pomocnie przy ciężkim świądzie są leki przeciwhistaminowe (działające antyalergicznie);
- specjalistyczna odzież lecznicza;
- metoda mokrych opatrunków.
Atopowe zapalenie skóry – czy istnieje profilaktyka?
AZS należy do chorób wywoływanych przez wiele czynników, co sprawia, że niestety nie istnieje skuteczna profilaktyka tej choroby. W przypadku stwierdzenia AZS możliwe jest ograniczenie nawrotów zmian skórnych przez stosowanie odpowiedniego leczenia, pielęgnacji skóry (również w okresach remisji) oraz prawidłowej diety. Odczulanie może pomóc złagodzić objawy i zapobiegać nawrotom AZS. Należy pamiętać, że nieleczone zmiany skórne mogą ulegać zakażeniom wirusowym i bakteryjnym m.in. wirusem opryszczki zwykłej lub gronkowcem złocistym powodując nasilenie dolegliwości.
Udostępnij na:
Zobacz także
Zespół Ehlersa-Danlosa – jak go rozpoznać, diagnozować i leczyć?
Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) to złożona grupa dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej, które wynikają z defektów w strukturze i funkcjonowaniu kolagenu. Ta rzadka choroba – po raz pierwszy opisana w XIX wieku – charakteryzuje się szerokim spektrum objawów, od nadmiernej elastyczności skóry po komplikacje naczyniowe zagrażające życiu. Sprawdź, jak ją rozpoznać, diagnozować i leczyć!
Jakie są przyczyny suchości w nosie? Jak jej przeciwdziałać?
Niezależnie od pory roku uczucie suchości w nosie to uciążliwy problem, który nie tylko powoduje dyskomfort, lecz także może prowadzić do poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Choć zazwyczaj sucha śluzówka nosa nie jest powodem do niepokoju, w niektórych przypadkach może być oznaką poważniejszej choroby. Sprawdź, jakie są potencjalne przyczyny „suchego nosa” i dowiedz się, jak przeciwdziałać temu kłopotliwemu symptomowi.
Co oznaczają przebarwienia na paznokciach?
Zadbane paznokcie to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim cenna informacja o stanie zdrowia. Jednak wraz z wiekiem – a także pod wpływem różnorodnych czynników – ich wygląd może ulec niekorzystnym zmianom. Jednym z najczęstszych problemów są przebarwienia płytki paznokciowej. Sprawdź, o czym może świadczyć ten objaw i kiedy należy udać się do specjalisty.
