Gluten – co to jest? Kto powinien go wykluczyć?
Udostępnij na:
Gluten to mieszanina białek, na temat której w ostatnim czasie było bardzo głośno. Okazuje się, że jest on u niektórych osób odpowiedzialny za powstanie wielu nieprzyjemnych dolegliwości pokarmowych, zmian skórnych i zaburzeń wchłaniania składników pokarmowych. Wiąże się to z koniecznością stosowania diety bezglutenowej. Sprawdź, kiedy się ją wprowadza.
Spis treści
Eliminacja glutenu z jadłospisu to rozwiązanie, które powinny stosować osoby nietolerujące tego białka. Panujący trend na żywność bezglutenową w przypadku osób zdrowych może być szkodliwy. Dowiedz się, w jakich produktach jest obecny gluten i których powinny unikać osoby na niego nadwrażliwe.
Gluten – co to jest?
Gluten to mieszanina gluteniny i gliadyny, czyli białek roślinnych obecnych w ziarnach niektórych zbóż. Najbardziej znany jest gluten pszenny, lecz jego obecność stwierdzono również w jęczmieniu, orkiszu, owsie czy życie. Gluten to jeden z częściej stosowanych składników spożywczych w przemyśle. Ma on bowiem unikatowe właściwości oraz wiele zastosowań. Jest wykorzystywany jako substancja wiążąca wodę, nośnik przypraw i aromatów oraz stabilizator. Dzięki niemu ciasto ma kleistą i lepką konsystencję, co pozwala na jego łatwe formowanie.
Dieta bezglutenowa – kiedy jest konieczna?
Są choroby wymagające stosowania tzw. diety bezglutenowej, która polega na eliminacji z jadłospisu produktów spożywczych zawierających gluten. Najczęstszym z tych schorzeń jest celiakia. To choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi limfocytów (rodzaj białych krwinek odpowiadających za odporność) przeciwko białkom glutenu i własnym tkankom (enzymowi transglutaminazie tkankowej). W celiakii rozwija się przewlekły stan zapalny w błonie śluzowej jelita i dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych (w prawidłowych warunkach odpowiadających za wchłanianie substancji odżywczych z przewodu pokarmowego), co prowadzi do zaburzeń wchłaniana pokarmów. Do objawów celiakii należą m.in. bóle brzucha, biegunki, niezamierzona utrata masy ciała, zmiany skórne, niedobory witamin i składników mineralnych, a u dzieci również zaburzenia wzrastania. Celiakia inaczej jest określana jako choroba trzewna. Szacuje się, że dotyczy ona około 1% populacji. Zmagające się z nią osoby muszą przez całe życie stosować się do zasad diety bezglutenowej.
Inną jednostką chorobową, niezwiązaną z celiakią, jest alergia na gluten. To jedna z częściej występujących alergii pokarmowych. Za jej objawy odpowiada przede wszystkim gliadyna będąca składową glutenu. W wyniku jej oddziaływania w organizmie dochodzi do powstania przeciwciał IgE (immunoglobulin klasy E odpowiadających za reakcje alergiczne), które aktywują komórki tuczne i bazofile pobudzające odpowiedź alergiczna organizmu. Szacuje się, że alergia na gluten dotyczy 0,5–3% osób dorosłych i 2–9% dzieci. W jej przypadku wskazane jest wyeliminowanie z diety glutenu.
Gluten należy również wykluczyć w przypadku osób ze stwierdzoną nieceliakalną nadwrażliwością na to białko. To kolejna jednostka choronowa (poza celiakią i alergią na gluten), która jest związana z nieprawidłową reakcją organizmu na gluten. Na chwilę obecną nie do końca wiadomo, jaka jest przyczyna tego schorzenia. Podejrzewa się, że jest ono wywołane przez reakcje niezależne od przeciwciał IgE. W jego przebiegu nie dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz zaniku kosmków jelitowych tak jak to ma miejsce w przypadku celiakii. Nieceliakalna nietolerancja glutenu występuje u 0,16–13% społeczeństwa.
Do jakiego specjalisty należy się zgłosić?
W przypadku występowania objawów z przewodu pokarmowego takich jak wzdęcia, biegunka, bóle brzucha, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Zbada on pacjenta, zbierze wywiad i wykluczy inne przyczyny dolegliwości. Jeśli istnieją wskazania, dalszą diagnostyką chorób układu pokarmowego zajmuje się gastroenterolog. Diagnostykę alergii pokarmowych może przeprowadzić również alergolog. W przypadku stwierdzenia przez specjalistę konieczności stosowania produktów bezglutenowych warto zgłosić się do dietetyka celem ułożenia odpowiedniej diety.
Czy „moda” na dietę bezglutenową jest zdrowa?
Dieta bezglutenowa, poza wymienionymi wyżej schorzeniami, może być również zalecona przez lekarza w przebiegu choroby Hashimoto (autoimmunologicznego schorzenia prowadzącego do niedoczynności tarczycy), zespołu jelita drażliwego, cukrzycy typu 1, reumatoidalnego zapalenia stawów. Osoby wykazujące objawy nietolerancji glutenu lub cierpiące na określone schorzenia nie powinny wdrażać diety bezglutenowej bez odpowiedniej diagnozy i konsultacji z lekarzem. W przypadku osób zdrowych nie ma zasadności eliminacji produktów zawierających gluten z jadłospisu. Może to doprowadzić do niedoborów pokarmowych. Co więcej, nie ma dowodów potwierdzających wpływ diety bezglutenowej na spadek masy ciała – jeżeli spadek występuje wynikać może z prostego faktu zaprzestania spożywania bardzo wielu produktów, w tym np. wysokokalorycznych ciast.
Gluten w jedzeniu – jak sprawdzić, czy jest obecny?
Istnieje kilka sposobów, aby sprawdzić, czy gluten znajduje się w jedzeniu. Najprostszą i najczęściej wykorzystywaną metodą jest sprawdzenie, czy producent zapewnił na opakowaniu, że dany produkt nie zawiera glutenu – możemy znaleźć odpowiedni zapis przy składnikach produktu lub znak przekreślonego kłosa zboża. Jeśli chcesz jednak sam sprawdzić, czy w jedzeniu obecny jest gluten, możesz wykonać prosty test z nalewką gwajakową – specjalnym roztworem, pod wpływem którego gluten barwi się na niebiesko.
Gluten – gdzie go nie ma?
Wśród produktów spożywczych, które nie zawierają glutenu, znajdują się m.in.:
- miód, przyprawy, cukier,
- jaja,
- kawa, herbata, kakao,
- ryż i produkty z ziaren ryżu, np.: płatki, makaron, wafle, mąka,
- produkty z ziaren kukurydzy, np.: mąka, płatki, kasza,
- mleko i przetwory mleczne,
- mąka ziemniaczana,
- tapioka, komosa ryżowa, soja, sorgo,
- owoce, warzywa,
- kasza gryczana, płatki gryczane, mąka gryczana,
- mięso, podroby, tłuszcze,
- kasza jaglana, płatki jaglane, mąka jaglana.
Gluten – w jakich produktach jest obecny?
Wśród produktów spożywczych, które mają w składzie gluten, znajdują się m.in.:
- kawa zbożowa,
- makarony (pszenne i razowe),
- produkty z żyta lub zawierające jego dodatki,
- produkty z pszenicy lub zawierające jej dodatki, np. mąka, otręby, kasza manna,
- pieczywo i produkty piekarnicze,
- ciasta i słodycze zawierające mąkę pszenną,
- produkty z jęczmienia lub zawierające jego dodatki, np. kasza, płatki, mąka,
- kaszanka, salceson, pasztetowa.
Gluten jest bardzo powszechny, dlatego całkowite wyeliminowanie go z diety wymaga sporego wysiłku. Aby być pewnym, że dany produkt go nie zawiera, najlepiej wybierać te ze znakiem przekreślonego kłosa.
Udostępnij na:
Zobacz także
Nietolerancja histaminy – przyczyny, objawy i diagnostyka
Specjaliści szacują, że nietolerancja histaminy dotyczy około 1% społeczeństwa, przy czym zaznaczają, że wartość ta może być nieco większa. Istnieją liczne możliwe przyczyny jej powstania oraz bardzo szeroki zakres objawów. Dowiedz się więcej na temat nietolerancji histaminy.
Dieta cukrzycowa – ogólne zalecenia dla cukrzyków
Dieta przy cukrzycy to podstawowy element leczenia. Sposób żywienia powinien być indywidualnie dopasowany do pacjenta. Istnieją jednak pewne ogólne zasady diety w cukrzycy, które powinny być przestrzegane przez osoby zmagające się z tą chorobą. Poznaj je.
Alergia w trakcie ciąży – bezpieczne sposoby łagodzenia objawów alergii
Szacuje się, że 18–30% kobiet w wieku rozrodczym ma chorobę alergiczną, w tym alergiczny nieżyt nosa i astmę. Schorzenia te stanowią spory problem u pacjentek w ciąży. Po pierwsze z uwagi na ograniczone możliwości ich leczenia, a po drugie ze względu na możliwy wpływ na przebieg ciąży.
