Ból brzucha – przyczyny powstawania, rozpoznanie i sposoby leczenia
Udostępnij na:
Ból brzucha to powszechnie występujący objaw towarzyszący różnym chorobom narządów położonych w obrębie jamy brzusznej lub poza nią. Dlatego też może się okazać trudne określenie jego przyczyny. Możliwe czynniki odpowiedzialne za ból brzucha to m.in.: ostre zapalenie żołądka i jelit (zatrucie pokarmowe), wirusowe zapalenie żołądkowo-jelitowe, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego lub wyrostka robaczkowego, ale także choroby nerek, serca i przewlekły lub silny stres.
Spis treści
Bóle brzucha są jedną z najczęstszych dolegliwości bólowych. Ból brzucha może mieć podłoże gastrologiczne, neurologiczne, ginekologiczne, kardiologiczne, a nawet psychogenne. Ból może mieć nie tylko różne przyczyny powstawania, lecz także umiejscowienie, nasilenie czy charakter (np. kłujący, tępy, rozlany, skurczowy). Sprawdź, co może powodować ból brzucha i w jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie.
Jakie są przyczyny bólu brzucha?
Ból brzucha związany z układem pokarmowym
Ból brzucha to powszechna dolegliwość. Może być skutkiem zarówno niegroźnych przypadłości, jak i poważnych problemów ze zdrowiem. W większości przypadków stanowi przejaw chorób układu pokarmowego, takich jak choroby zapalne, w tym m.in. ostre zapalenie żołądka i jelit (tzw. zatrucie pokarmowe), zapalenie uchyłków jelita grubego, pęcherzyka żółciowego czy wyrostka robaczkowego, charakteryzujący się początkowo bólem w górnej części brzucha, który przemieszcza się w dół brzucha, po prawej stronie, na wysokości biodra. Ból brzucha pojawia się w chorobach z owrzodzeniem błony śluzowej, takich jak np. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy czy nadżerki wywołane chorobą refluksową.
Za ból brzucha odpowiadać mogą też inne choroby układu pokarmowego takie jak niedrożność jelit, nieswoiste zapalne choroby jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna), choroba nowotworowa oraz kamica żółciowa. Ból brzucha związany może być również z chorobami pasożytniczymi, występującymi częściej u dzieci, wywołany m.in. przez owsiki, rzadziej przez tasiemca, glistę ludzką, węgorka jelitowego czy włosogłówkę.
Ból brzucha przy niestrawności
Częstą przyczyną bólu brzucha jest niestrawność, czyli tzw. dyspepsja, w przypadku której ból lokalizuje się w górnej części brzucha. Towarzyszą mu: poposiłkowe uczucie pełności w nadbrzuszu, nudności, wymioty, odbijanie, uczucie wczesnej sytości, zgaga i brak łaknienia. Dolegliwości nasilają się w wyniku m.in. palenia papierosów, spożywania tłustych, ostrych potraw, dużej ilości alkoholu i kofeiny, przejadania się, podejmowania aktywności ruchowej bezpośrednio po posiłku, a także jedzenia w pośpiechu i stresie.
Ból brzucha wynikający z przyczyn spoza układu pokarmowego
Dolegliwość ta może też towarzyszyć zaburzeniom ze strony innych układów niż pokarmowy. W przypadku kobiet bóle w dole brzucha (w tzw. podbrzuszu) mogą wiązać się z narządami układu rozrodczego (jajnikami, macicą, jajowodami), m.in. w przypadku zapalenia jajnika, skrętu jajowodów, endometriozy, ciąży pozamacicznej. Wiele kobiet zmaga się z bólem brzucha w czasie menstruacji, a u niektórych ta dolegliwość pojawia się w czasie lub po stosunku (np. z powodu suchości pochwy, zbyt intensywnej penetracji). Powodować ją mogą też choroby neurologiczne. W takiej sytuacji odpowiada za nią np. padaczka brzuszna lub migrena brzuszna.
Ból brzucha towarzyszyć może chorobom metabolicznym, jak i toksycznym (np. zatrucie ołowiem). Miewa również podłoże naczyniopochodne i pojawia się przy zapaleniu aorty lub tętniaku aorty brzusznej, z także w przebiegu zawału serca, kiedy ból w nadbrzuszu może być nietypowym i jedynym objawem zawału serca (tzw. maska brzuszna zawału serca). Ból brzucha może mieć charakter psychogenny i być spowodowany przez przewlekły lub silny stres lub wynikać z zaburzeń układu moczowego, takich jak np. zapalenie pęcherza moczowego, kamicy nerkowej.
Objawy alarmowe – „ostry brzuch”
Może się zdarzyć, że dolegliwości bólowe brzucha narastają szybko, są bardzo silne i towarzyszą im dodatkowe objawy, takie jak zatrzymanie gazów i stolca, silne nudności i wymioty, w tym wymioty o treści przypominającej „fusy po kawie”, smoliste lub krwiste stolce. Taki stan jest nazywany „ostrym brzuchem” i wymaga pilnej diagnostyki oraz leczenia chirurgicznego.
Do przyczyny ostrego brzucha należą ostre chirurgiczne choroby jamy brzusznej takie jak:
- niedrożność przewodu pokarmowego,
- krwawienie do przewodu pokarmowego,
- zapalenie otrzewnej,
- perforacja (przedziurawienie ściany) przewodu pokarmowego,
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego,
- ostre zapalenie trzustki,
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- przyczyny ginekologiczne np. pęknięcie jajowodu w ciąży pozamacicznej, pęknięcie torbieli jajnika, ostre zapalenie przydatków.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Pacjent doświadczający bólu brzucha powinien się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu, internisty lub lekarza rodzinnego. Ten po wstępnym rozpoznaniu może skierować pacjenta do gastrologa – lekarza zajmującego się schorzeniami przewodu pokarmowego – przełyku, jelit, żołądka, wątroby i trzustki, lub do innego właściwego specjalisty. Kobiety odczuwające ból w dole brzucha powinny zgłosić się do ginekologa. W przypadku wystąpienia tzw. ostrego brzucha konieczne jest wezwanie pomocy medycznej, dzwoniąc pod nr 999 lub 112.
Diagnostyka bólu brzucha
W diagnostyce bólu brzucha podstawowe znaczenie ma badanie podmiotowe, czyli wywiad, podczas którego lekarz zbiera informacje m.in. o charakterze dolegliwości, zażywanych lekach i historii zdrowia oraz badanie fizykalne (przedmiotowe). Lekarz może zlecić badania laboratoryjne – najważniejsze z nich to analiza krwi i moczu, niekiedy wykonuje się też badanie stolca. Pierwszym w kolejności badaniem obrazowym, jakie wykonuje się w celu ustalenia przyczyny bólu brzucha, jest badanie USG jamy brzusznej. Ultrasonografia uwidacznia narządy i ewentualne nieprawidłowości w ich budowie.
W przypadku niepewności diagnostycznej zlecić można tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MR). Do oceny poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego wykorzystuje się badania endoskopowe, które polegają na wprowadzeniu endoskopu, czyli rurki zakończonej kamerą. W zależności od tego, jaką patologię lekarz podejrzewa, wykonana może być gastroskopia, prezentującą górny odcinek układu pokarmowego (przełyk, żołądek lub dwunastnicę) albo kolonoskopia pozwalająca ocenić dolny odcinek układu pokarmowego (jelito grube). W razie potrzeby lekarz korzysta też z innych badań, szczególnie gdy ból brzucha nie wynika z problemów w jamie brzusznej.
Jak leczy się ból brzucha?
Leczenie bólu brzucha jest różne w zależności od jego przyczyny i nasilenia dolegliwości. W wielu przypadkach pomocna okazuje się zmiana sposobu odżywiania i farmakoterapia w postaci leków o działaniu przeciwbólowym (np. paracetamol), przeciwzapalnym (np. ibuprofen, ketoprofen) i rozkurczowym (leki takie jak drotaweryna lub skopolamina).
Ból brzucha wynikający z niestrawności złagodzić mogą ziołowe napary, które wzmagają wydzielanie soków trawiennych i rozkurczają mięśnie układu pokarmowego. Polecamy herbatę z mięty pieprzowej lub rumianku.
Ostry ból o znacznym nasileniu może być wywołany np. przez zapalenie wyrostka robaczkowego lub kamicę żółciową. W takich przypadkach, ulgę może przynieść dopiero leczenie zabiegowe.
Ból brzucha może mieć również podłoże w psychice - np. ból psychogenny lub związany ze stresem. Aby uśmierzyć taki ból, może być potrzebna pomoc psychologiczna.
Profilaktyka bólu brzucha
Nie istnieje jednoznacznie określona profilaktyka bólu brzucha. Każdej przypadłości, która może odpowiadać za jego powstanie, zapobiega się w nieco inny sposób. Warto więc przestrzegać zaleceń zdrowej diety, posilać się w spokoju, nawadniać organizm, unikać używek (alkoholu i papierosów) oraz zapewniać sobie odpowiednią dawkę ruchu. Należy pamiętać, że u osób w wieku 55–64 lata zalecana jest bezpłatna, przesiewowa kolonoskopia w celu wykluczenia raka jelita grubego, który również może powodować ból brzucha.
Udostępnij na:
Zobacz także
Zespół Ehlersa-Danlosa – jak go rozpoznać, diagnozować i leczyć?
Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) to złożona grupa dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej, które wynikają z defektów w strukturze i funkcjonowaniu kolagenu. Ta rzadka choroba – po raz pierwszy opisana w XIX wieku – charakteryzuje się szerokim spektrum objawów, od nadmiernej elastyczności skóry po komplikacje naczyniowe zagrażające życiu. Sprawdź, jak ją rozpoznać, diagnozować i leczyć!
Jakie są przyczyny suchości w nosie? Jak jej przeciwdziałać?
Niezależnie od pory roku uczucie suchości w nosie to uciążliwy problem, który nie tylko powoduje dyskomfort, lecz także może prowadzić do poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Choć zazwyczaj sucha śluzówka nosa nie jest powodem do niepokoju, w niektórych przypadkach może być oznaką poważniejszej choroby. Sprawdź, jakie są potencjalne przyczyny „suchego nosa” i dowiedz się, jak przeciwdziałać temu kłopotliwemu symptomowi.
Co oznaczają przebarwienia na paznokciach?
Zadbane paznokcie to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim cenna informacja o stanie zdrowia. Jednak wraz z wiekiem – a także pod wpływem różnorodnych czynników – ich wygląd może ulec niekorzystnym zmianom. Jednym z najczęstszych problemów są przebarwienia płytki paznokciowej. Sprawdź, o czym może świadczyć ten objaw i kiedy należy udać się do specjalisty.
