Kleszczowe zapalenie mózgu – najważniejsze informacje o chorobie
Udostępnij na:
Kleszczowe zapalenie mózgu to powszechnie występująca choroba odkleszczowa. Uważana jest za jedną z częściej rozpoznawanych neuroinfekcji wirusowych. Szczepienie to obecnie jedyny skuteczny sposób uchronienia się przed tą ciężką chorobą i jej powikłaniami.
Spis treści
Kleszczowe zapalenie mózgu to podstępna choroba, która początkowo może nie dawać żadnych objawów lub towarzyszą jej mało charakterystyczne dolegliwości. Czasami dochodzi do samowyleczenia. W pozostałych przypadkach stosowane jest leczenie objawowe. Dowiedz się więcej na temat kleszczowego zapalenia mózgu.
Kleszczowe zapalenie mózgu – co to za choroba?
Jest to choroba ośrodkowego układu nerwowego, za której powstanie odpowiada wirus kleszczowego zapalenia mózgu (Tick-borne encephalitis virus – TBEV, wirus RNA z grupy Flaviviridae) przenoszony przez kleszcze. Istnieją trzy rodzaje tego wirusa. Mianowicie: europejski (przenoszony przez Ixodesricinus), dalekowschodni i syberyjski (przenoszony przez Ixodespersulcatus). Najwięcej zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu obserwuje się w północno-wschodniej części Polski.
Kleszczowe zapalenie mózgu – jak można się zarazić?
Szacuje się, że 3–15% kleszczy może roznosić wirus kleszczowego zapalenia mózgu. Do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia przez takiego kleszcza. Razem ze śliną pajęczaka do organizmu przedostaje się wirus. Patogen przekazywany jest w ciągu kilku minut od ukłucia kleszcza. Kleszcz może zaatakować w dowolnym miejscu na ciele, ale najczęściej są to miejsca zgięcia dużych stawów, ręce i nogi. Rzadko dochodzi do zakażenia drogą pokarmową. Ryzyko wiąże się ze spożyciem niepasteryzowanego mleka krowiego lub koziego, które pochodzi od zwierzęcia znajdującego się fazie wiremii (stan namnażania się wirusa we krwi). Znacznie rzadziej zakażenie następuje poprzez transfuzję krwi lub przeszczep narządu od osoby w fazie wiremii.
Jak przebiega i jakie daje objawy odkleszczowe zapalenie mózgu?
Kleszczowe zapalenie mózgu może mieć dwufazowy przebieg. Pierwsza faza (określana jako zwiastunowa) występuje podczas wiremii. W jej przebiegu zaobserwować można następujące objawy kleszczowego zapalenia mózgu: nudności, biegunka, wymioty, dolegliwości grypopodobne, które utrzymują się średnio przez tydzień. Możliwy jest również bezobjawowy przebieg pierwszej fazy zakażenia. W większości przypadków (nawet u 70–80% zakażonych osób) następuje samoistne wyleczenie.
Jeśli nie dojdzie do samowyleczenia, następuje kilka tygodni remisji, czyli ustąpienia dolegliwości, po czym rozwija się faza neuroinfekcji. Podczas niej może dojść do zapalenia móżdżku, opon mózgowo-rdzeniowych, rdzenia kręgowego lub mózgu. W ok. 2% przypadków zakażenie wirusem kleszczowego zapalenia mózgu prowadzi do śmierci.
Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu to ciężka choroba, która wiąże się z ryzykiem rozwoju długotrwałych powikłań neurologicznych. Szacuje się, że dotyczą one 35–58% zakażonych osób. Wśród możliwych skutków ubocznych kleszczowego zapalenia mózgu wymienia się:
- zaburzenia mowy;
- zaburzenia czucia;
- zaburzenia słuchu;
- zaburzenia równowagi;
- pogorszenie pamięci;
- trwałe porażenie kończyn;
- zanik mięśni;
- depresję;
- zaburzenia koncentracji.
Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu obserwowane są najczęściej u osób, u których rozwinęło się zapalenie mózgu lub rdzenia kręgowego.
Szczepienie na kleszczowe zapalenie mózgu
Skuteczną metodą ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu są szczepienia, które należą do zalecanych szczepionek w Programie Szczepień Ochronnych. Szczepionki na kleszczowe zapalenie mózgu są inaktywowane (zabite). Mogą być podawane nawet w stanach upośledzenia odporności. Jedynymi przeciwwskazaniami do ich zastosowania są: reakcja anafilaktyczna po poprzedniej dawce szczepionki, nasilona reakcja alergiczna na składniki szczepionki, ostra choroba przebiegająca z gorączką.
Żeby zapewnić sobie ochronę przed kleszczowym zapaleniem mózgu, konieczne jest przyjęcie:
- trzech dawek szczepienia podstawowego – pierwsza dawka tak wcześnie, jak to możliwe (najlepiej w zimnym okresie roku), druga dawka 1–3 miesiące po pierwszym szczepieniu, trzecia dawka 5–12 lub 9-12 miesięcy po drugim szczepieniu;
- dawek przypominających – pierwsza po 3 latach, a następne co 5 lat. Zadaniem dawek przypominających jest zwiększenie odporności na wirusa w kolejnych latach.
Ryzyko zakażenia wirusem kleszczowego zapalenia mózgu można dodatkowo ograniczyć, odpowiednio chroniąc się przed tymi pajęczakami. Ważne, aby podczas pobytu w lesie lub innym miejscu, gdzie mogą znajdować się kleszcze, pamiętać o:
- zakładaniu bluzek z długimi rękawami, długich spodni i nakrycia głowy;
- stosowaniu środków odstraszających kleszcze (tzw. repelentów).
Po powrocie do domu konieczne jest dokładne obejrzenie ciała i – w razie potrzeby – jak najszybsze usunięcie kleszczy z powierzchni skóry.
Kleszczowe zapalenie mózgu – diagnostyka i leczenie
Nie istnieje przyczynowe leczenie kleszczowego zapalenia mózgu. Postępowanie terapeutyczne polega na łagodzeniu towarzyszących chorobie objawów. Leczenie opiera się na podawaniu leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i zmniejszających obrzęk mózgu. Dożylne uzupełnia się niedobory wodno-elektrolitowe będące skutkiem silnych wymiotów lub gorączki. Chorzy są często hospitalizowani.
Diagnostyka kleszczowego zapalenia mózgu jest kłopotliwa. Zwłaszcza w pierwszej fazie choroby, mającej niecharakterystyczne objawy. Rozpoznanie stawiane jest zwykle w fazie objawowej. Opiera się głównie na badaniach laboratoryjnych – wykryciu w surowicy krwi przeciwciał wobec wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. Przy podejrzeniu choroby wykonuje się badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pozyskanego podczas punkcji lędźwiowej. W materiale tym stwierdza się przeciwciała i zwiększoną liczbę komórek jednojądrzastych.
Udostępnij na:
Zobacz także
Czym jest medycyna podróży? Kiedy z niej korzystać?
Podróżowanie do odległych zakątków świata z każdym rokiem staje się powszechniejsze, a turyści coraz chętniej wybierają egzotyczne miejsca. Udając się np. do Afryki, trzeba uwzględnić ryzyko zachorowania na choroby tropikalne. Medycyna podróży i lekarze specjalizujący się w tej dziedzinie pozwalają to ryzyko zminimalizować poprzez profesjonalne porady i stosowanie skutecznej profilaktyki (szczepień ochronnych). Sprawdź, kiedy warto udać się na wizytę i kto powinien to zrobić
Bąblowica – objawy i przyczyny pasożytniczego zagrożenia
Bąblowica to choroba pasożytnicza. Jej powstawaniu sprzyja nieprzestrzeganie zasad higieny i spożywanie posiłków lub wody z niepewnego bądź zanieczyszczonego źródła. Sprawdź, jakie jeszcze są drogi szerzenia się bąblowicy.
Babeszjoza – jak ją rozpoznać i dlaczego jest niebezpieczna?
Babeszjoza to choroba odzwierzęca wywołana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. Chociaż jest rzadka u ludzi, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie są kluczowe dla skutecznej walki z tą chorobą. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy, diagnostykę i leczenie choroby.
