Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

Aby wykonać szczepienie niezbędne jest uzyskanie kwalifikacji do szczepienia.
Koszt szczepionki nie obejmuje kwalifikacji do szczepienia.

Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu?

Kleszczowe zapalenie mózgu, zwane również odkleszczowym zapaleniem mózgu, to choroba wirusowa ośrodkowego układu nerwowego. Wywołuje ją wirus, który przenoszony jest przez te pajęczaki.

Choroba ma ostry przebieg, w którym można wyróżnić dwie fazy. Pierwsza z nich ma miejsce wkrótce po zakażeniu. Obserwuje się niecharakterystyczne objawy, często przypominające grypę lub inne infekcje wirusowe. Dolegliwości utrzymują się przez ok. 5–7 dni. Na tym etapie może dojść do samoistnego ustąpienia objawów i wyleczenia. Jeśli jednak wirus pozostanie  w organizmie, rozwinie się druga faza. Najczęściej ma ona postać zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Rzadziej dochodzi do zapalenia mózgu lub zapalenia opon i mózgu. Sporadyczne zdarzają się  przypadki zapalenia rdzenia. Ze względu na brak skutecznego leczenia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu zaleca się stosowanie szczepień ochronnych.

Przeczytaj również: Kleszczowe zapalenie mózgu – najważniejsze informacje o chorobie

Powikłania choroby

W przypadku gdy kleszczowe zapalenia mózgu ogranicza się do pierwszego etapu zakażenia, nie ma ryzyka powstania groźnych powikłań. Odczuwalne jest jedynie zmęczenie i osłabienie  wywołane zakażeniem. Jeśli jednak przejdzie do drugiego etapu, czyli neuroinfekcji, w zależności od przebiegu choroby rozwinąć się mogą następujące skutki uboczne:

• zaburzenia czucia obwodowego;
• porażenia nerwów;
• uszkodzenie słuchu;
• niedowłady mięśniowe;
• problemy z koncentracją;
• zaburzenia pamięci;
• zaburzenia uwagi;
• zaburzenia nastroju;
• przewlekłe bóle głowy;
• łatwa męczliwość;
• zaburzenia snu.

Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu utrzymują się zazwyczaj przez kilka miesięcy. Duży odsetek chorych wymaga długiego leczenia oraz rehabilitacji. Śmiertelność chorych na kleszczowe zapalenie mózgu w Europie szacowana jest na około 0,5–2%.

Proces szczepienia

Z roku na rok obserwuje się coraz większy wysyp kleszczy. Pajęczaki te nie atakują już wyłącznie w okresie wiosenno-letnim. Z uwagi na coraz łagodniejsze zimy istnieje ryzyko zakażenia nawet podczas chłodnych miesięcy. Do zakażenia może dojść w trakcie zarówno wędrówki po lesie, jak i zabawy w parku czy na podwórku.

W ciągu roku odnotowuje się 200–300 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu. Szczepienie jest jedynym skutecznym sposobem ochrony przed chorobą i powikłaniami. Nie ma bowiem przyczynowego leczenia kleszczowego zapalenia mózgu. Dlatego, aby zapewnić sobie ochronę przed zakażeniem, a tym samym zminimalizować ryzyko choroby, zaleca się szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu. Przyjęcie trzech dawek szczepionki zapewnia skuteczność wynoszącą ponad 95%. Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu nie chroni jednak przed zakażeniem innymi drobnoustrojami przenoszonymi przez kleszcze.

Dla kogo jest szczepienie? Zalecenia

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu przeznaczona jest dla osób dorosłych, ale można ją podać również dzieciom. Od jakiego wieku szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu może być stosowana? Ze szczepienia mogą skorzystać dzieci, które ukończyły 1. rok życia. Szczepienie zalicza się do szczepień zalecanych, czyli niefinansowanych z budżetu Ministra Zdrowia.

Ze szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu powinni skorzystać wszyscy miłośnicy przyrody, w tym m.in. osoby uprawiające ogród, aktywnie spędzające czas wolny na świeżym powietrzu, właściciele psów. W sposób szczególny szczepienie na kleszczowe zapalenia mózgu powinny rozważyć:

• osoby pracujące w lesie i na terenach zielonych;
• turyści lubiący piesze wycieczki, spanie pod namiotem;
• wojskowi na poligonach;
• podróżujący do obszarów endemicznego występowania kleszczowego zapalenia mózgu;
• dzieci i młodzież przebywająca na koloniach;
• osobom mieszkającym na terenach o wysokiej endemiczności – według ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia są to obszary, w których w ciągu roku odnotowano ponad 5 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu na 100000;
• osobom z grupy ryzyka na terenach o niższej endemiczności – według ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia są to obszary, w których w ciągu roku odnotowano 1–5 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu na 100000.

Schemat szczepienia

Schemat szczepienia przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu nieco różni się w zależności od zastosowanej szczepionki. Do wyboru są produkty dla dzieci i dla dorosłych od dwóch producentów – ENCEPUR i FSME-IMMUN.

Schemat szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu preparatami ENCEPUR przedstawia się następująco:

• trzy dawki szczepienia podstawowego, które zapewniają odporność na co najmniej 3 lata (12–18 miesięcy przy przyspieszonym schemacie):
  • pierwsza dawka;
  • druga dawka – 1–3 miesiące po przyjęciu pierwszej (w przypadku konieczności uzyskania szybkiego uodpornienia może zostać podana po 2 tygodniach);
  • trzecia dawka – 9–12 miesiące po przyjęciu drugiej;
• szczepienie przypominające:
  • osoby w wieku 1–11 lat – pierwsza dawka po 3 latach od ukończenia szczepienia podstawowego, kolejne co 5 lat;
  • osoby w wieku do 49 lat – pierwsza dawka po 12–18 miesiącach od ukończenia szczepienia podstawowego, kolejne co 5 lat;
  • osoby w wieku powyżej 49 lat – pierwsza dawka po 12–18 miesiącach od ukończenia szczepienia podstawowego, kolejne co 3 lata.

Schemat szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu preparatami FSME-IMMUN przedstawia się następująco:

• trzy dawki szczepienia podstawowego, które zapewniają odporność na co najmniej 3 lata (12–18 miesięcy przy przyspieszonym schemacie):
  • pierwsza dawka;
  • druga dawka – 1–3 miesiące po przyjęciu pierwszej (w przypadku konieczności uzyskania szybkiego uodpornienia druga dawka może zostać przyjęta po 2 tygodniach);
  • trzecia dawka – 5–12 miesiące po przyjęciu drugiej;
• szczepienie przypominające:
  • osoby w wieku 1–15 lat – pierwsza dawka po 3 latach od ukończenia szczepienia podstawowego, kolejne co 5 lat;
  • osoby w wieku do 60 lat – pierwsza dawka po 3 latach od ukończenia szczepienia podstawowego, kolejne co 5 lat;
  • osoby w wieku powyżej – 60 lat: dawki przypominające co 3 lata.