Szczepienia przeciwko Odrze

Aby wykonać szczepienie niezbędne jest uzyskanie kwalifikacji do szczepienia.
Koszt szczepionki nie obejmuje kwalifikacji do szczepienia.

Czym jest odra?

Odra to ostra choroba zakaźna, wywoływana przez wirusa odry. Patogen ten rozprzestrzenia się drogą kropelkową podczas kaszlu lub kichania, a także przez kontakt z wydzielinami z nosa i gardła osoby zakażonej, osiadającymi na powierzchniach lub krążącymi w powietrzu. Okres inkubacji, czyli czas od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów odry, wynosi średnio 9–14 dni.

Odrę należy podejrzewać u osób, które zgłaszają następujące objawy:

• tzw. prodromalne – przez pierwsze 2–3 dni chorobie towarzyszą: gorączka, kaszel, nieżyt nosa, nieropne zapalenie spojówek, światłowstręt, łzawienie, czasami obrzęk powiek,
• w następnej kolejności pojawiają się białawe przebarwienia na błonie śluzowej policzków (na wysokości dolnych zębów przedtrzonowych i trzonowych) – to tzw. plamki Koplika,
• po upływie kolejnych 3 dni rozwija się wysypka – zmianom skórnym towarzyszy zaostrzenie objawów ogólnych oraz m.in. tachykardia (przyspieszona praca serca), duszność, apatia; początkowo pojawia się wysypka drobnoplamista koloru różowego, z czasem zmienia się ona w gruboplamistą, w kolorze ciemnoróżowym; pierwsze zmiany skórne lokalizują się na twarzy i stopniowo schodzą w dół ciała; po 4–5 dniach wysypka zaczyna blednąć i zanikać w kolejności, w jakiej się pojawiła, czemu może towarzyszyć łuszczenie się skóry i ustępowanie pozostałych objawów.

Powikłania odry

Odra to choroba, która wiąże się z ryzykiem powikłań. Skutki uboczne rzadko dotyczą populacji ogólnej. Zazwyczaj rozwijają się u dzieci z niedoborami odporności, z wadami serca, niedożywionych (zwłaszcza z niedoborem witaminy A).

Odra grozi następującymi powikłaniami:

• silnym odwodnieniem organizmu,
• zapaleniem płuc,
• zapaleniem ucha środkowego,
• zapaleniem mięśnia sercowego,
• zapaleniem mózgu (u około 1/4 pacjentów pozostają ubytki neurologiczne; śmiertelność sięga 15%),
• podostrym stwardniającym zapaleniem mózgu (pojawia się kilka lat po przebyciu choroby, spowodowane zmutowaniem wirusa odry; może pozostawić ubytki neurologiczne w postaci zaburzeń mowy i zachowania, niedowładów, otępienia, mioklonii, śmiertelność sięga 5%),
• zapaleniem rogówki i pozagałkowym zapaleniem nerwu wzrokowego, co grozi utratą wzroku.

Do rzadziej występujących powikłań odry należą m.in.: zapalenie krtani, małopłytkowość, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie tchawicy, zapalenie wątroby, zapalenie jelita grubego, zapalenie kłębuszków nerkowych. W bardzo ciężkich przypadkach odra może doprowadzić do śmierci chorego.

Proces szczepienia przeciwko odrze

Odra to choroba, która bardzo łatwo rozprzestrzenia się wśród nieuodpornionych osób w każdym wieku. Specjaliści informują, że odra jest bardziej zaraźliwa od grypy. Dlatego też tak ważne jest poddanie się szczepieniom przeciwko odrze.

Szczepienie przeciw odrze cechuje wysoka skuteczność. Już po podaniu pierwszej dawki uzyskuje się odporność rzędu 95–98%, a poddanie pełnemu schematowi szczepienia przeciwko odrze zapewnia wieloletnią, blisko 100-procentową, ochronę. Co więcej, choroba ta wiąże się z ryzykiem niebezpiecznych powikłań. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia odpowiada za 10% zgonów w grupie dzieci do 5. roku życia.

Mimo że szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce podawana jest obowiązkowo dzieciom, to uodpornienie tej grupy wiekowej w znaczący sposób wpłynie na odporność populacyjną i istotnie ograniczy liczbę przypadków odry w społeczeństwie. Przed wprowadzeniem obowiązkowych szczepień przeciw odrze (do 1975 r.) w skali roku notowano od 70 000 do nawet 200 000 przypadków zachorowań. Rosnąca liczba zaszczepionych dzieci prowadzi do spadku przypadków odry. W 2022 r. liczba zachorowań wynosiła zaledwie 28.

Przeczytaj również: Jak działają szczepionki i kiedy się zaszczepić?

Komu zalecane jest szczepienie przeciwko odrze?

Kiedy się szczepi na odrę? Szczepienia przeciwko odrze podawane są jednocześnie ze szczepieniem przeciwko śwince i różyczce. Szczepienie to znajduje się w grupie szczepień obowiązkowych, czyli finansowanych z budżetu ministra zdrowia. Skierowane jest ono do dzieci. Szczepienie na odrę dorosłych nie jest refundowane. Oznacza to, że należy za nie samodzielnie zapłacić. Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce zalecane jest:

• osobom dorosłym, które nie zostały zaszczepione przeciwko odrze w dzieciństwie,
• osobom zatrudnionym w środowiskach dziecięcych, typu: szkoły, żłobki, przedszkola, przychodnie, szpitale, gdyż dzieci to grupa szczególnie narażona na zakażenie wirusem odry,
• osobom, które w przeszłości otrzymały niepełny schemat szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce, w przypadku udokumentowanego otrzymania dwóch dawek szczepionki w dzieciństwie nie ma potrzeby podawania kolejnej dawki,
• osobom podróżującym do krajów o wysokim odsetku zachorowań na odrę – szczegóły na temat endemicznych obszarów występowania odry najlepiej uzyskać u lekarza medycyny podróży.

Podawane w wywiadzie przebycie zachorowań na odrę nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, które może zostać zrealizowane co najmniej 4 tygodnie od wyzdrowienia.

Schemat szczepienia przeciwko odrze

Ile razy szczepi się na odrę? Schemat szczepień przeciwko odrze przedstawia się następująco:

• pierwsza dawka podawana jest w 13.–15. miesiącu życia,
• dawka uzupełniająca podawana jest w 6. roku życia celem uzyskania długotrwałej odporności.

W przypadku szczepienia na odrę dorosłych schemat obejmuje podanie 2 dawek szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce w co najmniej 4-tygodniowych odstępach.

Zobacz też: Co to jest kalendarz szczepień? Jakie szczepienia powinno się wykonać u dzieci?