Niepłodność – przyczyny i sposoby leczenia
Niepłodność przybrała rangę problemu społecznego. Coraz więcej par ma problemy z poczęciem potomstwa. Przyjmuje się, że nawet około 20% par jest niepłodnych. Kompleksowej diagnostyce powinno poddać się oboje partnerów. Leczenie niepłodności zależy od jej przyczyny.
Spis treści
Za niepłodność odpowiada wiele przyczyn. Może być ona spowodowana jednym czynnikiem lub kilkoma jednocześnie. Światowa Organizacja Zdrowia nadała jej charakter choroby cywilizacyjnej. Dowiedz się, jakie są przyczyny niepłodności, czym jest niepłodność pierwotna, wtórna i idiopatyczna.
Czym jest niepłodność i jakie są jej rodzaje?
Niepłodność to niemożność zajścia w ciążę po upływie jednego roku regularnych starań o zapłodnienie bez stosowania antykoncepcji. Regularne starania oznaczają współżycie co najmniej 2-4 razy w tygodniu. Wyróżnia się niepłodność pierwotną i wtórną. W przypadku gdy kobieta nie była dotychczas w ciąży, mowa o niepłodności pierwotnej. Jeżeli była wcześniej w ciąży, a z jakiegoś powodu nie może zajść w kolejną, diagnozuje się niepłodność wtórną. Należy jednak zaznaczyć, że przyczyny doprowadzające do niepłodności pierwotnej mogą być takie same jak w przypadku niepłodności wtórnej. Błędne jest utożsamianie niepłodności z bezpłodnością. Bezpłodnością określa się stan, w którym dane osoby są niezdolne do posiadania potomstwa. To trwała niemożność poczęcia dziecka.
Jakie są przyczyny niepłodności?
Niepłodność w podobnym stopniu dotyka kobiety i mężczyzn. Uważa się, że za około 1/3 przypadków niepłodności odpowiedzialny jest zarówno mężczyzna, jak i kobieta. Za kolejną 1/3 przypadków stoi połączenie różnych problemów występujących u obojga, a pozostałą część stanowi niepłodność idiopatyczna. To stan, w którym nie da się określić jednoznacznej przyczyny problemów.
Przyczyny niepłodności kobiecej
Najczęstszą przyczyną niepłodności u kobiet jest niedrożność jajowodów oraz zaburzenia gospodarki hormonalnej wpływające na owulację.
Wśród możliwych przyczyn niepłodności kobiecej wymienia się m.in.:
choroby ogólnoustrojowe, np. otyłość, choroby nadnerczy, tarczycy, nerek i wątroby, alkoholizm, czynniki psychogenne,
- choroby przysadki mózgowej, np. niedoczynność, hiperprolaktynemię (wzrost stężenia prolaktyny w surowicy krwi), zespół Kallmanna (genetyczna choroba endokrynologiczna),
- choroby weneryczne,
- choroby jajników, np. zaburzenia ciałka żółtego, przedwczesną menopauzę, zespół policystycznych jajników (PCOS), nieprawidłową budowę, raka jajnika,
- choroby jajowodów, np. endometriozę, zrosty otrzewnowe w miednicy małej, choroby zapalne miednicy małej,
- choroby macicy, np. zespół Ashermana (zrosty wewnątrzmaciczne po wyłyżeczkowaniu jamy macicy), mięśniaki macicy, zaburzenia rozwojowe macicy,
- choroby szyjki macicy, np. zwężenie szyjki macicy, nieprawidłowości śluzu szyjkowego,
- czynniki genetyczne, np. zespół Turnera (obecność jednego chromosomu X).
Przyczyny niepłodności męskiej
Wśród możliwych przyczyn niepłodności męskiej wymienia się m.in.:
- choroby ogólnoustrojowe, np. hiperprolaktynemię, choroby tarczycy, niedoczynność przysadki mózgowej, impotencję, niektóre używki i leki (np. cymetydynę, spironolakton, guanetydynę),
- choroby jąder, np. wnętrostwo, żylaki powrózka nasiennego, nowotwory, wodniaki, urazy mechaniczne, uszkodzenie jąder w wyniku chorób wirusowych,
- zaburzenia genetyczne, np. mutację genu CFTR (odpowiedzialnego za wrodzony niedorozwój nasieniowodów), zaburzenia kariotypu (np. zespół Kallmanna, zespół Klinefeltera, zespół Pradera-Williego),
- inne przyczyny, np. spodziectwo, wsteczną ejakulację, stany zapalne w obrębie układu rozrodczego.
Większość wyżej wymienionych chorób prowadzi do najczęstszej przyczyny męskiej niepłodności, jaką jest nieprawidłowa jakość nasienia (m.in. zbyt mała liczba, nieprawidłowa ruchliwość lub budowa plemników).
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Leczenie niepłodności wymaga kompleksowej opieki kilku specjalistów. Wykonanie podstawowych badań oraz poradę na temat dalszego postępowania można uzyskać u lekarza rodzinnego. W przypadku niepłodności żeńskiej w pierwszej kolejności powinno się zgłosić do ginekologa. Lekarz ten zajmuje się chorobami żeńskiego układu płciowego. W problemach męskiego układu rodnego specjalizuje się androlog. Dla płodności bardzo ważne jest odpowiednie stężenie hormonów, stąd w zespole specjalistów znajduje się też endokrynolog, a kiedy niepłodność wiążę się z występowaniem czynników genetycznych, to genetyk. Pary zmagające się z problemem niepłodności powinny mieć też zapewnioną pomoc psychologiczną.
Jak zdiagnozować przyczyny niepłodności?
Żeby postawić rozpoznanie niepłodności, do specjalisty powinni zgłosić się obydwoje partnerzy. Pierwszym krokiem jest szczegółowe badanie podmiotowe – wywiad, analiza dotychczasowej historii choroby, a następnie przeprowadzenie odpowiednich badań. Są to badania laboratoryjne z krwi z oznaczeniem istotnych dla starania się o dziecko wskaźników, a także badania obrazowe, pozwalające na ocenę układu rozrodczego. W razie potrzeby lekarz rozszerza proces diagnostyczny o inne badania.
W przypadku mężczyzn wykonuje się przede wszystkim rozszerzone badanie nasienia – spermiogram, który określa liczbę plemników, ich kształt, ruchliwość i żywotność. Należy je przeprowadzić po 2–7 dniach abstynencji seksualnej. Ważne miejsce zajmują badania hormonalne krwi na stężenie testosteronu, hormonów gonadotropowych, estradiolu czy hormonów regulujących pracę tarczycy, m.in. tyreotropiny (TSH) oraz wolnej tyroksyny (FT4).
W przypadku kobiet przeprowadza się test na występowanie przeciwciał antyplemnikowych i test wrogości śluzu szyjkowego, ocenia się stężenie hormonów (testosteronu, estradiolu, hormonu folikulotropowego (FSH), luteinizującego (LH), tyreotropowego (TSH)). W rozpoznaniu przyczyn niepłodności ważne są badanie ginekologiczne wraz z badaniem USG i histerosalipingografią (HSG) – obrazową oceną jajowodów po podaniu kontrastu. W przypadku podejrzenia endometriozy lub wad anatomicznych macicy wskazana jest histeroskopia (polega na wprowadzeniu endoskopu przez pochwę do jamy macicy).
Leczenie niepłodności
Przyczyny niepłodności są mocno zindywidualizowane, stąd też leczenie ma indywidualny przebieg. Determinowane jest wieloma czynnikami, w tym m.in.: przyczyną, wiekiem pacjentów, preferencjami pary, ogólnym stanem zdrowia. Terapia opierać się może na jednej z poniższych metod lub na kilku jednocześnie:
- stymulacja owulacji (tzw. jajeczkowania, momentu największej szansy na zapłodnienie),
- stymulacja spermatogenezy (procesu prowadzącego do powstania plemników),
- zabiegi chirurgiczne korygujące zaburzenia anatomiczne uniemożliwiające zajście w ciążę,
- monitorowanie owulacji i wyznaczanie dni odpowiednich do współżycia, dających wysokie szanse na zapłodnienie,
- inseminacja domaciczna – polega na podaniu nasienia do jamy macicy. Zaleca się ją przede wszystkim w niepłodności idiopatycznej,
- zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) – polega na pobraniu komórek jajowych oraz plemników i doprowadzeniu do zapłodnienia komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych, po czym zarodek przenoszony jest bezpośrednio do jamy macicy.
Profilaktyka niepłodności
Profilaktyka niepłodności opiera się zwłaszcza na:
- prowadzeniu zdrowego trybu życia,
- utrzymaniu prawidłowej masy ciała,
- unikaniu chronicznego stresu, organicznych środków chemicznych i niektórych leków,
- regularnych badaniach u ginekologa,
- zapobieganiu stanom zapalnym i infekcjom układu rozrodczego,
- zapobieganiu i leczeniu chorób ogólnoustrojowych,
- unikaniu używek.
Udostępnij:
Zobacz także
Pielęgnacja cery trądzikowej krok po kroku
Trądzik, czyli jeden z najczęściej występujących problemów skórnych, może być powodem kompleksów i obniżonej samooceny. Podstawą do zminimalizowania zmian skórnych i poprawy kondycji cery jest diagnoza podłoża trądziku, zbalansowana dieta oraz odpowiedni dobór codziennej pielęgnacji do potrzeb problematycznej skóry. Jaką kolejność schematu pielęgnacji stosować? Jakie składniki kosmetyków są szczególnie polecane, a których lepiej unikać? Co z makijażem cery trądzikowej? Odpowiadamy.
Otyłość brzuszna (trzewna) – jak z nią walczyć?
Od 1990 roku odnotowano ponad dwukrotny wzrost występowania otyłości u dorosłych, a w 2022 roku 890 mln ludzi na całym świecie chorowało na otyłość. Te liczby przerażają? Nic dziwnego. Otyłość to nie tylko kwestia wyglądu, który rzecz jasna jest kwestią względną – to przede wszystkim choroba, która niesie za sobą mnóstwo zagrożeń zdrowotnych.
Szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna. Dlaczego i jak z nią walczyć? Wyjaśniamy.
Wskaźnik WHR i WHtR – co to jest, jak się mierzy, interpretacja wyników
Otyłość niesie za sobą wiele powikłań i obecnie jest uważana za chorobę cywilizacyjną stanowiącą globalny problem zdrowotny. Mówimy o niej, gdy BMI przekracza 30 kg/mkw, ale to nie jedyny wskaźnik zdrowia związany z masą ciała. Używa się jeszcze wskaźnika WHR, który przez wielu uznawany jest za cenniejszy, ponieważ dostarcza informacji o rozmieszczeniu tkanki tłuszczowej, co ma związek ryzykiem wystąpienia różnego rodzaju chorób. Czym właściwie jest WHR i WHtR? Jak je obliczyć? I wreszcie: czy naprawdę są lepsze niż BMI?
