Antykoncepcja – co to jest i jakie są jej rodzaje?
Udostępnij na:
Antykoncepcja bywa też nazywana kontrolą narodzin lub płodności. Najogólniej przedstawić ją można jako zbiór metod lub środków, których celem jest zapobieganie ciąży. Może być naturalna, mechaniczna, chemiczna, chirurgiczna lub hormonalna.
Spis treści
Antykoncepcja daje możliwość świadomego podjęcia decyzji o potomstwie. Niewystarczająca wiedza na ten temat może prowadzić do niechcianej ciąży, a jej ryzyko jest najwyższe wśród młodych kobiet. Wśród jednych z najczęściej stosowanych metod antykoncepcji wymienia się prezerwatywy i tabletki hormonalne.
Antykoncepcja – co to jest?
Antykoncepcja znana była już w czasach starożytnych. Większość z oferowanych współcześnie rozwiązań została opracowana w XX wieku. Za najbardziej pożądaną uważa się metodę wyróżniającą się następującymi cechami: bezpieczeństwo, odwracalność, prostota użycia, szeroka dostępność, niska cena i skuteczność. Jeżeli chodzi o ten ostatni element, obiektywnym kryterium jest wskaźnik Pearla. Oznacza on liczbę ciąż na 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji przez pierwsze 12 miesięcy. Im niższa wartość, tym forma zapobiegania ciąży jest skuteczniejsza. Istnieje wiele metod – wyróżnić można sposoby naturalne, hormonalne, mechaniczne, chemiczne i chirurgiczne. Każda metoda ma zalety i wady. Wyboru metody antykoncepcji powinien dokonać lekarz po uwzględnieniu oczekiwań kobiety, jej stanu zdrowia i historii choroby oraz profilu bezpieczeństwa danej metody.
Naturalne metody antykoncepcji
Najskuteczniejszą metodą naturalnej antykoncepcji jest wstrzemięźliwość seksualna. Inne naturalne rozwiązania opierają się na odbywaniu stosunków płciowych tylko w dni niepłodne. Do najbardziej znanych zalicza się:
- metodę termiczną – polega na pomiarze temperatury w pochwie dokonywanym codziennie rano. Regularnie miesiączkująca, zdrowa kobieta w pierwszej fazie cyklu ma niższą temperaturę, w drugiej fazie z kolei obserwuje się wzrost o około 0,3 stopnia. Niepłodność rozpoczyna się czwartego dnia podwyższonej temperatury i trwa do momentu pojawienia się miesiączki. Wskaźnik Pearla szacowany jest na 0,8–1,4;
- metodę owulacji Billingsa – polega na obserwacji śluzu z szyjki macicy. Po miesiączce występują tzw. dni suche, kiedy nie występuje śluz. Po nich pojawia się śluz niepłodny, który jest gęsty i stanowi barierę dla plemników. Następnie można zaobserwować, że zastępuje go jasna, bardzo rozciągliwa i przejrzysta substancja, czyli śluz dni płodnych. Ostatni dzień śluzu płodnego to okres największej płodności – następnego dnia ma miejsce owulacja. W czwartym dniu po szczycie następują dni niepłodne. Wskaźnik Pearla szacowany jest na 0,9–12;
- metodę objawowo-termiczną – stanowi połączenie metody Billingsa i termicznej. W tym przypadku wskaźnik Pearla szacowany jest na 0,2–6.
Plusem wymienionych rozwiązań jest brak ingerencji w funkcjonowanie organizmu. Są to metody całkowicie bezpłatne. Jednak stanowią rozwiązanie dla kobiet, które miesiączkują regularnie, bardzo dobrze znają swoje ciało i dodatkowo oboje partnerzy są gotowi na kontrolowanie swojego popędu seksualnego w dni płodne, kiedy naturalnie u kobiety ten popęd jest większy.
Należy także pamiętać o tym, że plemnik może przetrwać w pochwie nawet do 5 dni. Gdy nastąpi owulacja, może w takiej sytuacji dojść do zapłodnienia, mimo że stosunek miał miejsce kilka dni wcześniej. Dlatego wyższą skuteczność antykoncepcji naturalnej można osiągnąć poprzez ograniczanie czasu odbywania stosunków do okresu niepłodnego tylko w drugiej fazie cyklu.
Mechaniczne metody antykoncepcji
Celem mechanicznych metod antykoncepcyjnych jest stworzenie bariery utrudniającej plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Jedne z bardziej znanych form antykoncepcji mechanicznej to:
- prezerwatywy – chronią nie tylko przed ciążą, lecz także w dużym stopniu przed chorobami wenerycznymi (np. kiłą, rzeżączką) oraz AIDS. Prezerwatywy występują w wielu wariantach, jeśli chodzi o rozmiar, kolor, zapach i dodatkowe właściwości, takie jak np. wzmaganie doznań poprzez specjalny kształt. Większość modeli została dodatkowo pokryta środkiem plemnikobójczym. Wskaźnik Pearla szacowany jest na 3 przy skrupulatnym przestrzeganiu zaleceń dotyczących stosowania prezerwatyw, zwłaszcza wczesnym założeniu, i na 14, jeżeli te zalecenia nie są w pełni przestrzegane;
- wkładka domaciczna (potocznie nazywana spiralą) – ma zazwyczaj kształt litery „T” i umieszczana jest wewnątrz macicy przez ginekologa w trakcie wizyty. Wkładki antykoncepcyjne zawierają miedź, srebro lub hormony żeńskie. Działanie antykoncepcyjne przede wszystkim polega na wywoływaniu reakcji zapalnej na wkładane ciało obce do macicy, które negatywnie wpływa na plemniki, uniemożliwiając zapłodnienie, oraz zmienia strukturę błony śluzowej, zapobiegając zagnieżdżeniu zapłodnionej komórki jajowej. Jeżeli wkładka zawiera dodatkowo powoli uwalniające się hormony, powoduje zagęszczenie śluzu szyjki macicy, czyli dodatkową barierę dla plemników, i hamuje jajeczkowanie. Wskaźnik Pearla dla wkładek jest niski, szacowany na 0,6–0,8;
- kapturek dopochwowy – to gumowy krążek ze środkiem plemnikobójczym, który wkłada się do pochwy, żeby zakryć szyjkę macicy. Aplikuje się go na krótko przed stosunkiem płciowym. Kapturki antykoncepcyjne dostępne są w różnych rozmiarach. Wybrane modele mają dodatek środka plemnikobójczego. Wskaźnik Pearla dla tzw. diafragm wynosi zależnie od ścisłego stosowania się do zaleceń zakładania 12 do 20, a w przypadku wersji ze środkiem plemnikobójczym szacowany jest na 4 do 10.
Chemiczne metody antykoncepcji
Chemiczne metody antykoncepcji mają za zadanie unieruchomić lub ograniczyć żywotność plemników. Zawierają środki plemnikobójcze i dodatkowo sprawiają, że śluz szyjkowy staje się gęstszy, przez co męskie komórki rozrodcze mają trudności z dotarciem do komórki jajowej. Zalicza się do nich m.in. żele, aerozole, globulki, pianki, gąbki i kremy. W przypadku rozwiązań chemicznych wskaźnik Pearla wynosi 6–26. Plusem tych form antykoncepcji jest łatwość użycia i cena, jednak mogą one przyczynić się do rozwoju alergii oraz sprzyjać infekcji pochwy.
Hormonalne metody antykoncepcji
Antykoncepcja hormonalna to jedna z częściej wybieranych metod zapobiegania nieplanowanej ciąży. Jej działanie opiera się na dostarczaniu do organizmu hormonów, które hamują owulację i zagęszczają śluz szyjki macicy. Do tego typu rozwiązań zalicza się m.in.:
- tabletki antykoncepcyjne jedno- lub dwuskładnikowe (wskaźnik Pearla 0,14–2,18);
- plastry antykoncepcyjne (wskaźnik Pearla 0,59–1,24);
- krążek dopochwowy (wskaźnik Pearla 0,31–1,23);
- implant antykoncepcyjny, który wyglądem przypomina zapałkę i po wszczepieniu pod skórę uwalnia progestagen (czas działania implantów to od 6 miesięcy do 3 lat, wskaźnik Pearla 0–0,3);
- zastrzyk antykoncepcyjny, który nie zawiera estrogenu i jest stosowany raz na kwartał (wskaźnik Pearla 0,2–0,5);
Antykoncepcja hormonalna różni się nie tylko formą podania, lecz także dawką hormonów. Wskaźnik Pearla szacowany wynosi 0,01–1,26, ale w przypadku pomijania dawek może znacząco wzrosnąć. Coraz częściej mówi się o hormonalnej antykoncepcji dla mężczyzn.
Ta metoda antykoncepcji niestety nie jest przeznaczona dla wszystkich pacjentek. Przeciwskazaniem do antykoncepcji hormonalnej jest m.in.
- współwystępujące choroby, m.in. otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze lub palenie papierosów (uzależnienie od nikotyny);
- choroby układu sercowonaczyniowego m.in. choroba wieńcowa, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze;
- choroby wątroby, m.in. niewydolność, ostre zapalenie;
- wiek powyżej 35 lat;
- nowotwory wrażliwe na hormony, m.in. rak piersi;
- zakrzepica żył głębokich, choroba zakrzepowo-zatorowa, m.in. przebyty zawał serca lub udar mózgu;
- zaburzenia krzepnięcia krwi;
- trombofilia;
- niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych;
- migrena.
Do powikłań tabletek antykoncepcyjnych mogą należeć m.in.: spadek libido, przyrost masy ciała, suchość pochwy, plamienia międzymiesiączkowe, wzrost ryzyka kamicy pęcherzyka żółciowego, raka piersi, powikłań zakrzepowo-zatorowych oraz depresji.
Chirurgiczne metody antykoncepcji
Należy też wspomnieć o istnieniu chirurgicznej metody antykoncepcji, czyli:
- sterylizacji – to chirurgiczne usunięcie gonad, tzw. ubezpłodnienie – wykonywane tylko w przypadku występowania wskazań zdrowotnych, m.in. nowotworów narządu rodnego lub jąder, nowotworów hormonozależnych, np. raka prostaty lub piersi;
- wazektomii – to skuteczna metoda męskiej antykoncepcji (wskaźnik Pearla 0,2), która polega na przecięciu jednego lub dwóch nasieniowodów. Zabieg jest odwracalny, ale czasem przywrócenie drożności nasieniowodów może być niemożliwe, dlatego decyzji o wazektomii nie należy podejmować pochopnie. Tę metodę mogą rozważyć mężczyźni, którzy żyją w długotrwałym związku, mają dzieci i decydują wspólnie z partnerką, że nie chcą mieć więcej dzieci oraz nie chcą lub nie mogą stosować innych metod antykoncepcji. Wazektomia może też być metodą z wyboru, gdy ciąża stanowiłaby zagrożenie życia lub zdrowia dla kobiety lub gdy jeden partner lub oboje są nosicielami choroby dziedzicznej;
- operacji podwiązania jajowodów – to tzw. salpingektomia. Zabieg przywracający ponownie drożność jajowodów jest zazwyczaj nieskuteczny.
Udostępnij na:
Zobacz także
Zespół Ehlersa-Danlosa – jak go rozpoznać, diagnozować i leczyć?
Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) to złożona grupa dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej, które wynikają z defektów w strukturze i funkcjonowaniu kolagenu. Ta rzadka choroba – po raz pierwszy opisana w XIX wieku – charakteryzuje się szerokim spektrum objawów, od nadmiernej elastyczności skóry po komplikacje naczyniowe zagrażające życiu. Sprawdź, jak ją rozpoznać, diagnozować i leczyć!
Jakie są przyczyny suchości w nosie? Jak jej przeciwdziałać?
Niezależnie od pory roku uczucie suchości w nosie to uciążliwy problem, który nie tylko powoduje dyskomfort, lecz także może prowadzić do poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Choć zazwyczaj sucha śluzówka nosa nie jest powodem do niepokoju, w niektórych przypadkach może być oznaką poważniejszej choroby. Sprawdź, jakie są potencjalne przyczyny „suchego nosa” i dowiedz się, jak przeciwdziałać temu kłopotliwemu symptomowi.
Co oznaczają przebarwienia na paznokciach?
Zadbane paznokcie to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim cenna informacja o stanie zdrowia. Jednak wraz z wiekiem – a także pod wpływem różnorodnych czynników – ich wygląd może ulec niekorzystnym zmianom. Jednym z najczęstszych problemów są przebarwienia płytki paznokciowej. Sprawdź, o czym może świadczyć ten objaw i kiedy należy udać się do specjalisty.
