Kapilaroskopia – nieinwazyjna ocena mikrokrążenia

Na czym polega kapilaroskopia?

Kapilaroskopia jest nieinwazyjną techniką pozwalającą ocenić mikrokrążenie. Poprzez cienką warstwę skóry ocenia się naczynia włosowate – kapilary. Są one zbudowane z ramienia tętniczego, odcinka szczytowego i ramienia żylnego. Zazwyczaj są ułożone prostopadle, a w wałach paznokciowych równolegle. Naczynia włosowate są mniej lub bardziej widoczne, na co wpływ mają właściwości fizyczne przepływającej przez nie krwi.

Badanie najczęściej jest wykonywane w obrębie wałów paznokciowych, przy wykorzystaniu mikroskopu świetlnego lub wideokapilaroskopu. Obraz można zapisać na komputerze, co pozwala na dokładniejszą ocenę naczyń. Badanie jest bardzo istotne w diagnostyce mikrokrążenia.

Wskazania do wykonania kapilaroskopii

Głównym wskazaniem do wykonania kapilaroskopii jest diagnostyka chorób reumatycznych, m.in. mieszanych i niezróżnicowanych chorób tkanki łącznej. Badanie jest także wykonywane u osób z objawem Raynauda. Pozwala na różnicowanie objawu pierwotnego i wtórnego.

Niekiedy kapilaroskopia może być także wykonywana u osób z cukrzycą typu II, łuszczycą czy schorzeniami naczyń obwodowych. Badanie stanowi ważny element diagnostyczny we wczesnej twardzinie układowej. Kieruje na nie lekarz na podstawie wcześniejszego wywiadu oraz wyników niektórych badań.

Przebieg badania

W kapilaroskopii wykorzystuje się najczęściej dwie techniki: świetlną i wideokapilaroskopię. Kapilaroskopia świetlna to urządzenie przypominające mikroskop. Ma powiększający obiektyw, okular z podziałką oraz wiązkę światła. Dodatkowo zawiera aparat fotograficzny, który pozwala na zachowanie obrazów. Dzięki temu urządzeniu można badać naczynia w powiększeniu 10- czy 200-krotnym. Wideokapilaroskopia pozwala także oglądać naczynia w powiększeniu. Są one nie tylko w formie statecznej, lecz także dynamicznej. Urządzenie umożliwia obejrzenie przepływu krwinek czerwonych w naczyniu. Powstałe obrazy są wyświetlane na ekranie komputera. Istnieje również metoda fluorescencyjna, jednak jest ona rzadziej wykorzystywana.

Bezpośrednio przed badaniem przeprowadza się wywiad z pacjentem, który obejmuje przyjmowane leki, choroby czy dolegliwości. Kapilaroskopia najczęściej jest przeprowadzana w pozycji siedzącej. Następnie na skórę nakłada się olejek immersyjny, który poprawia przejrzystość naskórka i jeszcze lepszą widoczność naczyń. Przeprowadzona w ten sposób diagnostyka trwa ok. 20 minut. Podczas niej ocenia się oba wały paznokciowe bez kciuków.

Jak przygotować się do kapilaroskopii?

Przygotowanie do badania należy rozpocząć nawet miesiąc wcześniej. Należy wtedy zrezygnować z wykonywania manicure’u, w tym wycinania skórek zarówno w sposób chemiczny, jak i mechaniczny. Nie powinno się również malować paznokci ani stosować zmywacza na 7 dni przed badaniem. U Pacjentek z lakierem hybrydowym kapilaroskopię można wykonać, gdy widoczny jest odrost paznokcia, tj. po minimum 3 tygodniach od zabiegu. Jeśli obgryzasz paznokcie, może to mieć wpływ na wyniki badania, ponieważ uszkadza to wały paznokciowe.

Na 6 godzin przed badaniem należy zrezygnować ze spożywania alkoholu, kawy oraz herbaty. Zabronione jest także palenie papierosów. Niewskazane jest przyjmowanie leków, które mogą bezpośrednio wpływać na naczynia włosowate. Lekarz kierujący na badanie może zalecić zaprzestanie przyjmowania ich na kilka dni przed kapilaroskopią. Bezpośrednio przed badaniem pacjent musi odczekać 20 minut, ponieważ kapilary skórne są bardzo czułe na zmiany temperatur. Diagnostyka jest wykonywana w temperaturze otoczenia ok. 20–22 st. C. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne.

Jakie choroby wykrywa kapilaroskopia?

Kapilaroskopia pozwala wykryć zmiany świadczące o wielu chorobach. Wyniki badania są interpretowane przez lekarza, np. kardiologa. Ocenie podlegają stopień przejrzystości skóry, zagęszczenie i kształt naczyń, rozmieszczenie kapilar, rozmiar pętli, ruch krwinek, a także występowanie wybroczyn czy podbrodawkowego splotu żylnego. Niepokojące zmiany obejmują zmniejszoną liczbę kapilar, megakapilary, zniekształcone naczynia czy występowanie wybroczyn. Mogą one świadczyć o mikroangiopatii typowej dla twardziny układowej, a w mniejszym stopniu również o innych chorobach reumatologicznych. Z wynikami badań należy udać się do reumatologa.

Osoby zdrowe mają od 10 do 30 pętli naczyniowych umiejscowionych na 1 mm². Nie tylko zmniejszona ich ilość świadczy o nieprawidłowościach, lecz także prędkość przepływu erytrocytów, stopień wypełnienia naczyń czy widoczne zmiany patologiczne w obrazie.

Niespecyficzne zmiany w obrazie naczyń mogą również pojawiać się w przebiegu wielu innych schorzeń wielonarządowych (np. cukrzycy, toczniu, niektórych chorobach nerek). 

W interpretacji wyników lekarz powinien wziąć pod uwagę również wiek Pacjenta. Kapilaroskopia to badanie diagnostyczne bardzo często wykonywane w różnicowaniu objawu Raynauda, zarówno pierwotnego, jak i wtórnego.

Kapilaroskopia nie jest jednak badaniem, które jednoznacznie wskazuje na konkretną jednostkę chorobową, dlatego konieczne jest wykonanie innych badań, a także dokładna analiza objawów klinicznych