Jakie choroby kręgosłupa występują najczęściej?

Choroby kręgosłupa to mocno rozbudowana grupa schorzeń. Wśród nich wymienia się m.in. wrodzone anomalie, wady postawy, zmiany zwyrodnieniowe, dyskopatie, stany zapalne i choroby nowotworowe. W leczeniu chorób kręgosłupa wykorzystuje się zazwyczaj farmakoterapię, fizjoterapię, czyli rehabilitację ruchową, a w ciężkich przypadkach zabiegi operacyjne.

Kto zajmuje się leczeniem chorób kręgosłupa?

Z dolegliwościami ze strony kręgosłupa należy udać się do fizjoterapeuty lub lekarza pierwszego kontaktu (podstawowej opieki zdrowotnej). Ten przeprowadzi dokładny wywiad – zapyta m.in. o styl życia, rodzaj wykonywanej pracy, historię choroby, przebyte urazy, zabiegi i stosowane leki. Następnie zbada pacjenta i jeżeli nie stwierdzi w wywiadzie lub badaniu niepokojących objawów przekaże zalecenia dotyczące zwiększenia aktywności fizycznej i wykonywania ćwiczeń na kręgosłup. Do ortopedy należy się udać, jeśli doszło do urazu kręgosłupa, a do internisty, gdy bólowi kręgosłupa towarzyszą objawy ogólne – gorączka, dreszcze, obrzęki stawów lub utrata masy ciała. Pacjent kierowany jest do neurologa, gdy występują u niego objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia czucia, osłabienie kończyn lub nagłe problemy z trzymaniem moczu i kału. W przypadkach, gdy z powodu poważnych objawów neurologicznych potrzebne jest leczenie operacyjne, pacjent zostaje skierowany do neurochirurga w celu kwalifikacji do operacji.

Niezależnie od rodzaju choroby kręgosłupa bardzo ważne są ćwiczenia i odpowiednia aktywność fizyczna, która wzmacnia mięśnie kręgosłupa w celu poprawy stabilizacji i zwiększenia elastyczności.

Częste choroby kręgosłupa

Wśród częstych schorzeń kręgosłupa wymienia się m.in.:

• chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa;
• dyskopatię;
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
• osteoporozę;
• stenozę kanału kręgowego.

Poniżej przedstawiona zostanie krótka charakterystyka wybranych schorzeń i chorób.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

Najczęstsze choroby kręgosłupa to zwyrodnienie i związana z nim dyskopatia. Zwyrodnienie następuje w efekcie starzenia się kręgosłupa. Polega na uszkodzeniu chrząstki stawowej i towarzyszy mu powstawanie wyrośli kostnych oraz proces zapalny tkanek okołostawowych i błony maziowej. Dochodzi do zużycia i deformacji krążków międzykręgowych oraz stawów kręgowych. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa prowadzi do osłabienia poszczególnych segmentów kręgosłupa i jego destabilizacji. Najczęściej rozwija się w obrębie odcinka szyjnego i lędźwiowego, rzadziej w odcinku piersiowym.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa może mieć charakter idiopatyczny – nie ma wówczas konkretnej, uchwytnej przyczyny. Zwyrodnienie kręgosłupa może mieć też charakter wtórny, czyli wynikający np. z nieprawidłowości w budowie kręgosłupa (np. skolioza), uszkodzenia jego struktury, a nawet chorób ogólnoustrojowych, takich jak zaburzenia hormonalne i metaboliczne. Ryzyko przyspieszenia zmian zwyrodnieniowych podnosi zawodowe uprawianie sportów, wady postawy, siedzący tryb życia oraz otyłość.

Objawami zwyrodnienia kręgosłupa są m.in.: uczucie sztywności, ograniczenie ruchomości, mrowienia, drętwienia, a w ciężkich przypadkach zaniki czucia, osłabienia siły mięśni. Zwyrodnienia powodują dolegliwości bólowe, które początkowo pojawiają się podczas wykonywania ruchów, a z czasem ból przybiera na sile i występuje też w spoczynku.

Dyskopatia

Dyskopatia polega na przemieszczeniu się jądra miażdżystego krążka międzykręgowego na zewnątrz, co powoduje ucisk na nerwy lub rdzeń kręgowy. Przeważnie rozwija się w odcinku lędźwiowym. Do powstania schorzenia predysponują: przeciążenia, wady wrodzone i nabyte, nadwaga, urazy kręgosłupa i proces starzenia. Dyskopatia objawia się bólem pleców, który nasila się przy skłonach lub podczas gwałtownych czynności, np. kaszlu. U chorych występuje m.in. wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych, objawy neurologiczne, takie jak rwa kulszowa, czyli ból promieniujący do nogi, oraz ograniczenie ruchomości.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to dość częsta choroba, która zwykle zaczyna się u młodych dorosłych między 17. a 35. rokiem życia, częściej u mężczyzn, i dotyczy stawów międzykręgowych, krzyżowo-biodrowych i więzadeł międzykręgowych. Wraz z zaawansowaniem choroby oprócz kręgosłupa zajęte mogą zostać inne stawy, np. biodrowy, kolanowy. Nie znamy dokładnej przyczyny ZZSK. Uważa się, że do rozwoju choroby konieczne jest nałożenie się czynników immunologicznych, genetycznych i środowiskowych.

Pierwsze objawy to m.in.: poranna sztywność kręgosłupa, osłabienie, podwyższona ciepłota ciała, a także ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do pośladków, który nasila się nad ranem i nocą i może powodować wybudzanie się pacjenta ze snu. W miarę rozwoju choroby dołączają kolejne symptomy – ból w kolejnych odcinkach kręgosłupa, ograniczenie ich ruchomości, a w ciężkich przypadkach również unieruchomienie.

Rozpoznanie chorób kręgosłupa

Rozpoznanie przyczyn zespołów bólowych kręgosłupa opiera się przede wszystkim na dokładnym badaniu przeprowadzonym przez lekarza lub fizjoterapeutę. Badanie w przypadku występowania objawów alarmowych może zostać uzupełnione badaniami dodatkowymi (RTG kręgosłupa, tomografią komputerową, rezonansem magnetycznym).

RTG umożliwia ogólną ocenę stanu kręgosłupa, stwierdzenie złamań lub zmian pourazowych, zmian zwyrodnieniowych, stanów zapalnych, nieprawidłowości w budowie kręgów, krążków międzykręgowych i stawów międzykręgowych, ewentualnych przerzutów nowotworowych oraz wad wrodzonych. Rezonans magnetyczny służy do obrazowania głównie tkanek miękkich i jest wykorzystywany m.in. w diagnostyce dyskopatii. W rozpoznaniu chorób kręgosłupa wykorzystuje się też tomograf komputerowy, który pozwala na ocenę elementów kostnych po urazach kręgosłupa, przy podejrzeniach nowotworów, przepukliny krążka międzykręgowego, chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa.

Leczenie chorób kręgosłupa

Leczenie ma zwykle charakter zachowawczy. W przypadkach bez objawów alarmowych oprócz leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym należy przede wszystkim wprowadzić zmiany w codziennym funkcjonowaniu – zweryfikować wygodę (ergonomię) stanowiska pracy, stosować krótkie przerwy w pracy siedzącej na ćwiczenia, codziennie zażywać ruchu kosztem siedzenia (spacery, pływanie, jazda na rowerze), nosić wygodne buty, spać na dostosowanym do ciężaru ciała materacu. Pacjentom z nadmierną masą ciała zaleca się jej zrzucenie.

Przy dużym nasileniu objawów lub powtarzaniu się epizodów bólowych można skorzystać z rehabilitacji, której celem długofalowym jest wzmocnienie gorsetu mięśniowego podpierającego kręgosłup. Aby rehabilitacja była skuteczna, konieczne jest wykonywanie domowych ćwiczeń mięśni brzucha i grzbietu i innych zaleceń fizjoterapeuty zarówno w czasie terapii, jak i po jej zakończeniu. Jeśli leczenie zachowawcze chorób kręgosłupa nie przyniesie efektów, konieczna może się okazać operacja.