Wybrane choroby infekcyjne w ciąży

Toksoplazmoza

Toksoplazmoza jest chorobą zakaźną, pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, który pasożytuje w komórkach organizmu człowieka i zwierząt.

Drogi zakażenia:

• kontakt z zakażonymi odchodami kocimi: w ogrodzie, piaskownicy lub kociej kuwecie;

• spożycie skażonej żywności: surowego niedogotowanego mięsa, surowych niemytych warzyw i owoców, skażonej wody;

• przeniesienie zakażenia z matki na płód;

• przypadkowe zakłucie skażoną igłą;

• przeszczepy.

Ryzyko zarażenia wzrasta przy kontakcie z błonami śluzowymi.

Ze względu na to, że toxoplazmoza nie wykazuje charakterystycznych objawów zakażenie można wykryć jedynie dzięki odpowiedniemu badaniu.

Toksoplazmoza wrodzona (toksoplazmoza w ciąży)

Toksoplazmoza wrodzona, która rozwija się u płodu i prowadzi do wad rozwojowych to najcięższy wariant tej choroby.

Wraz z wiekiem ciąży wzrasta ryzyko zarażenia rozwijającego się płodu. Prawdopodobieństwo zakażenia zależy w głównej mierze od czynników, takich jak: przepuszczalność łożyska, zjadliwość pierwotniaka i stan układu odpornościowego matki i dziecka.

Ryzyko zakażenia płodu:

• I trymestr to 17-25%; przyczynia się ono zwykle do samoistnego poronienia płodu, obumarcia wewnątrzmacicznego bądź śmierci noworodka ze zmianami chorobowymi;

• II trymestr to 25-54% ryzyka zakażenia toksoplazmozą,

• III trymestr - ryzyko zakażenia wzrasta aż do 60-80%.

Diagnostykę toksoplazmozy wykonuje się:

• przed ciążą - w przypadku ujemnych wyników należy przestrzegać zaleceń profilaktycznych,

• na początku ciąży zaleca się wykonanie badań, a w przypadku kobiet powtarzanie ich w kolejnych trymestrach ciąży, jako profilaktyki toksoplazmozy wrodzonej;

Leczenie toksoplazmozy w ciąży:

Lekiem z wyboru w leczeniu toksoplazmozy w ciąży jest Spiramycyna - Rovamycyna doustnie co 8 godzin od chwili stwierdzenia zakażenia, okresowo aż do momentu porodu. Leki te zmniejszają ryzyko wystąpienia wrodzonej toksoplazmozy u noworodka, lecz nie eliminują go całkowicie.

Ciężarne seronegatywne, czyli podatne na pierwotne zakażenie Toxoplasma gondii powinny przestrzegać istotnych zasad higieniczno-sanitarnych.

Zalecenia profilaktyczne:

• jedz tylko dobrze ugotowane lub wysmażone mięso (min. temperatura 70°C);

• mroź mięso na kilka dni przed gotowaniem;

• unikaj dotykania błon śluzowych ust i oczu w czasie kontaktu z surowym mięsem;

• dokładnie myj ręce po każdym kontakcie z ziemią, piaskiem, surowym mięsem, niemytymi owocami i warzywami;

• dokładne myj gorącą wodą noże i blaty kuchenne po kontakcie z surowym mięsem;

• używaj rękawic do prac w ogrodzie, do obierania warzyw, a następnie po ich zdjęciu dokładnie myj ręce wodą z mydłem;

• dokładnie myj owoce i warzywa przed jedzeniem;

• nie pij nieprzegotowanej wody lub wody o nieznanym pochodzeniu;

• unikaj sprzątania kociej kuwety, ewentualnie, w razie konieczności, zakładając gumowe rękawice, a po ich zdjęciu dokładnie myj ręce wodą z mydłem.

Posiadanie kota nie jest bezpośrednim czynnikiem ryzyka zakażenia toksoplazmozą. Toksoplazmoza u matki nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią.

Różyczka (Rubella)

Różyczka jest chorobą wirusową. Jej cechą charakterystyczną jest dość ostry przebieg choroby oraz wysypka na całym ciele. Inne objawy różyczki to: niezbyt wysoka gorączka, ból głowy, zmęczenie, bóle mięśni, ból gardła.

Różyczka jest chorobą zakaźną, również w sytuacjach, gdy chory nie zauważył jej obecności, ze względu na brak jakichkolwiek objawów. Do zarażenia różyczką może dojść drogą kropelkową, bądź poprzez bezpośredni kontakt z wydzieliną górnych dróg oddechowych osoby chorej. Największą zakaźność wirus różyczki wykazuje w momencie pojawienia się wysypki. Może być wydalany z organizmu osoby chorej 7 dni przed i 5-7 dni po pojawieniu się wysypki.

Różyczka w ciąży

Przeniesienie zakażenia wirusem różyczki z matki na płód może nastąpić w każdym okresie ciąży, ale szczególnie poważne konsekwencje obserwuje się, jeśli do zakażenia dojdzie w ciągu pierwszych 3 miesięcy ciąży.

Objawy różyczki wrodzonej u dziecka:

• głuchota,

• ślepota,

• wrodzone wady serca,

• małogłowie,

• powiększenie wątroby i śledziony,

• opóźnienie umysłowe,

• opóźnienie wzrostu.

Profilaktyka i leczenie:

Za najskuteczniejszą ochronę przeciwko chorobie uznaje się szczepienie. Kobieta planująca ciążę, która nie przechodziła tej choroby i nie szczepiła się przeciwko niej, powinna zbadać poziom przeciwciał przeciwko różyczce. Jeżeli poziom przeciwciał IgM i IgG jest ujemny, zaleca się zaszczepienie co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą.

Kobiety ciężarne podczas pierwszej wizyty powinny mieć oznaczone przeciwciała przeciw różyczkowe dla oceny ich statusu immunologicznego. Ważne jest, aby ciężarne, które nie mają przeciwciał przeciwko różyczce, unikały kontaktu z wirusem. Szczególnie narażone są kobiety, które pracują z dziećmi. Nie ma leków przeciwko różyczce, można jedynie leczyć ją objawowo, podając leki przeciwgorączkowe (paracetamol). Zaleca się również, żeby chory przebywał w domu w okresie, w którym może zarażać.

Grypa

Przebieg grypy u kobiet ciężarnych może być różny - od łagodnego do ciężkiego, który może prowadzić do powikłań, np. zapalenia płuc.

Objawy:

• bóle głowy i karku,

• bóle mięśni i stawów,

• katar, kaszel,

• gorączka nawet do ok. 39oC,

• dreszcze.

Leczenie:

Ciężarne z grypą bez powikłań leczy się objawowo. Konieczna jest konsultacja internisty.

Podczas choroby ciężarna może wspomagać się domowymi sposobami:

• pić dużą ilość płynów – ok. 2,5 litra dziennie – np. herbatę z sokiem malinowym, z cytryną i miodem lub napar z kwiatów lipy;

• stosować inhalacje z roztworu sody oczyszczonej lub soli, które ułatwiają oddychanie;

• stosować maść majerankową w razie kataru;

• pić syrop z cebuli, czosnku lub owocu anyżu;

• leżeć w łóżku, odpoczywać;

• nawilżać powietrze w pomieszczeniu;

• doraźnie może przyjąć paracetamol.

Profilaktyka:

• szczepienia – szczególnie przed planowaną ciążą;, dopuszczalne są szczepienia w II III trymestrze ciąży;

• unikaj kontaktów z osobami zakażonymi lub o podwyższonym ryzyku infekcji;

• unikaj przebywania w zatłoczonych miejscach;

• prowadź higieniczny tryb życia;

• ubieraj się stosownie do warunków atmosferycznych;

• stosuj dietę bogatą w warzywa i owoce.

Opryszczka

Opryszczka zwykła (HSV) jest jedną z najczęstszych chorób wirusowych skóry i błon śluzowych o często przewlekłym i nawrotowym przebiegu. Infekcja HSV może mieć charakter zakażenia pierwotnego, nawrotowego lub bezobjawowego. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, przez dotyk lub kontakty seksualne.

Wyróżnia się dwa typy wirusa: HSV 1 i HSV 2. Wirus HSV 1 odpowiada za zmiany chorobowe na wargach i dziąsłach, natomiast wirus HSV 2 jest przyczyną zmian na błonach śluzowych oraz skórze narządów płciowych.

Opryszczka w ciąży

Rozpoznanie ustala się na podstawie zgłaszanych przez kobietę ciężarną dolegliwości oraz objawów klinicznych. Opryszczka wargowa bardzo często występuje po przebytej chorobie, przy osłabieniu organizmu. Bezpieczne jest stosowanie maści przeciwwirusowych, maści cynkowej lub ekstraktu z melisy i drzewa herbacianego.

Do zakażenia płodu lub noworodka może dojść wewnątrzmacicznie, okołoporodowo oraz po porodzie. Zagrożenie dla płodu jest największe w przypadku pierwotnego zakażenia.

Zakażenie pierwotne HSV u kobiety w ciąży jest bezwzględnym wskazaniem do leczenie przeciwwirusowego. Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej. Wczesne włączenie terapii hamuje dalszy wysiew zmian skórnych oraz zapobiega występowaniu powikłań.

Nawrotowe zakażenie HSV u ciężarnych przebiega łagodnie i nie wymaga leczenia. U kobiet, które przebyły zakażenie pierwotne przed ciążą, przeciwciała przechodzą przez łożysko i chronią płód. Objawowa opryszczka narządów płciowych u kobiety ciężarnej w terminie porodu jest bezwzględnym wskazaniem do ukończenia ciąży przez cięcie cesarskie.

Nie ma przeciwwskazań do karmienia piersią w okresie aktywnej postaci opryszczki oraz podczas stosowania terapii przeciwwirusowej.

Ospa wietrzna

Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV) przenosi się drogą kropelkową z wydzieliną z dróg oddechowych oraz przez bezpośredni kontakt z płynem z wykwitów pęcherzykowych. Okres wylęgania trwa 10 – 21 dni. Osoba chora zaczyna zakażać 48 godzin przed wystąpieniem wysypki i może zakażać aż do pokrycia się wykwitów strupkami.

Objawy kliniczne:

• zmęczenie;

• gorączka - występuje tak długo, jak pojawiają się nowe zmiany skórne;

• swędząca wysypka na: tułowiu, twarzy, kończynach, błonie śluzowej ust i gardła, w obrębie której po około 2 dniach pojawiają się pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem;

• zmiany skórne ewoluują i pojawiają się nowe w ciągu 2-4 dni.

Ospa w ciąży

Wirus ospy wietrznej może być przyczyną infekcji wewnątrzmacicznej. Zakażenie płodu następuje przez łożysko. Infekcja płodu w przypadku półpaśca występuje rzadko. Ospa wietrzna w pierwszej połowie ciąży może powodować wrodzony zespół ospy wietrznej: małogłowie, małoocze, zapalenie spojówki i naczyniówki, zanik nerwu wzrokowego, zmiany bliznowate skóry i niedorozwój kończyn. Ryzyko uszkodzeń wewnątrzmacicznych wynosi 1-2%.

Zakażenie matki 5 dni przed porodem lub 3 dni po porodzie stanowi istotne zagrożenie dla płodu w postaci noworodkowej ospy wietrznej. Noworodkowa ospa wietrzna objawia się zapaleniem płuc, zmianami skórnymi. Występuje u 50% dzieci zakażonych w pierwszych 10 dniach po urodzeniu, a u 30% może być przyczyną ich śmierci.

Noworodek powinien otrzymać immunoglobulinę VZIG. Kobiety, które nie chorowały na ospę wietrzną powinny zaszczepić się przynajmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą.