Wnętrostwo – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Niezstąpienie jąder to przypadłość występująca przede wszystkim u chłopców urodzonych przedwcześnie i o małej masie urodzeniowej. Poznaj inne czynniki ryzyka wnętrostwa. Sprawdź, jakie są objawy oraz sposoby leczenia tego schorzenia. Dowiedz się, kiedy jądra powinny zejść do moszny.

Co to jest wnętrostwo?

Wnętrostwo to stan, w którym jedno lub dwa jądra pozostają poza moszną, czyli poza workiem skórno-mięśniowym, w którym prawidłowo znajdują się dwa jądra u mężczyzn. Stanowi jedną z najczęściej występujących wad rozwojowych u chłopców. Nieprawidłowość ta dotyczy ok. 30% wcześniaków oraz średnio 3% noworodków urodzonych o czasie. Różnica w tych wartościach wiąże się z tym, że końcowy etap zstępowania jądra (przesuwania się jądra z jamy brzusznej przez kanał w okolicy pachwiny tzw. kanał pachwinowy do moszny) zachodzi w ostatnich tygodniach ciąży.

Jakie są rodzaje wnętrostwa?

Z uwagi na ulokowanie jąder wyróżnia się następujące rodzaje wnętrostwa:

• wnętrostwo prawdziwe – zatrzymanie jądra na drodze zstępowania; szacuje się, że pięć razy częściej występuje wnętrostwo jednostronne niż obustronne; istnieje również wnętrostwo kanałowe (jądro znajduje się w kanale pachwinowym) oraz brzuszne (jądro ulokowane w jamie brzusznej);
• wnętrostwo rzekome – jądro okresowo pozwala się sprowadzić do moszny.

Należy też zwrócić uwagę na występowanie takich stanów jak anorchia (wrodzony brak jąder), jądro wędrujące (które daje się odprowadzić z kanału pachwinowego do moszny podczas badania, wynika z nadczynności mięśnia dźwigacza jądra) oraz ektopia jądra (jest ono położone poza prawidłową drogą zstępowania).

Kiedy powinny zstąpić jądra?

Jądra rozwijają się w jamie brzusznej i w większości przypadków zstępują do moszny jeszcze przed urodzeniem. W trakcie życia płodowego stopniowo przemieszczają się ku dołowi i przez kanał w okolicy pachwiny dostają się do moszny. Nierzadko zdarza się, że schodzą do moszny dopiero po urodzeniu – w znacznej większości przypadków powinny zstąpić do pierwszego roku życia. Konsultacji z lekarzem wymaga sytuacja, w której zaobserwujemy brak jąder w mosznie u dziecka. Zalecana kontrola u lekarza powinna nastąpić w 6 i 12 miesiącu życia dziecka.

Wnętrostwo – przyczyny

Wymienia się kilka możliwych przyczyn wnętrostwa. Najczęściej mówi się o podłożu hormonalnym i anatomicznym tej przypadłości. Za niezstąpienie jąder mogą odpowiadać zaburzenia hormonalne występujące u matki podczas ciąży lub zbyt niski poziom testosteronu u płodu. Kolejną przyczyną niezstąpienia jądra może być jego niedojrzałość bądź nieprawidłowa budowa ciała dziecka. Do wnętrostwa dochodzi także na drodze mechanicznej, np. nieproporcjonalny jądrowód (struktura łącząca jądro z wejściem do kanału pachwinowego, biorąca udział w jego prawidłowym zstępowaniu w okresie płodowym), przepuklina kanału pachwinowego.

Większe ryzyko niezstąpienia jądra dotyczy dzieci z niską masą urodzeniową, urodzonych podczas cięcia cesarskiego, obarczonych spodziectwem (nieprawidłowym ujściem cewki moczowej na brzusznej powierzchni prącia) oraz z ciąży bliźniaczej. Częściej zaburzenie to stwierdza się u chłopców z wadami cewy nerwowej, z zespołem „suszonej śliwki” lub z wadami przedniej ściany brzucha. Czynnik ryzyka stanowią stany zagrożenia płodu. U 14% chłopców wada występuje rodzinnie.

Jakie są objawy wnętrostwa?

Wnętrostwo nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych. Charakteryzuje się tym, że nie czuć, ani nie widać jąder w mosznie. W związku z tym worek mosznowy może być mniejszy po stronie wystąpienia wnętrostwa.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

W przypadku zauważenia przez rodziców braku jądra lub jąder w worku mosznowym u niemowlęcia, należy zgłosić się do lekarza pediatry. Chłopiec powyżej 6 miesiąca życia z wnętrostwem powinien zostać skierowany do chirurga dziecięcego lub urologa dziecięcego.

W jaki sposób ustala się rozpoznanie wnętrostwa?

Wnętrostwo można stwierdzić palpacyjnie w badaniu fizykalnym. Badanie przeprowadza się w siadzie skrzyżnym dziecka, co pozwoli nam stwierdzić czy nie jest to przypadek wędrującego jądra. Dla potwierdzenia rozpoznania lekarz może zalecić badanie ultrasonograficzne (USG) moszny, kanałów pachwinowych i brzucha, czasem także skierować pacjenta na badania poziomu hormonów w krwi m.in. testosteronu, hormonu anty-Mullerowskiego (AMH), hormonu folikulotropowego (FSH) oraz hormonu luteotropowego (LH). Przy niepewności diagnostycznej lekarz skierować może na bardziej specjalistyczne badanie obrazowe, np. rezonans magnetyczny (MR). W sytuacji, gdy nie można wybadać jąder w mosznie i kanałach pachwinowych, wskazana jest laparoskopia – zabieg w obrębie jamy brzusznej przy pomocy specjalnego wziernika z kamerą (laparoskopu) wprowadzanego przez drobne nacięcia w skórze. Nie są znane sposoby zapobiegania wnętrostwu.

Na czym polega leczenie wnętrostwa?

Do końca pierwszego roku życia większość jąder samoistnie zstępuje do moszny. Szacuje się, że wada ta występuje średnio u 1% dzieci w wieku 2 lat. Leczenie wnętrostwa kanałowego (jądro znajdujące się w kanale pachwinowym) polega przede wszystkim na farmakoterapii. Prowadzi się terapię hormonalną. Jeśli to postępowanie nie przynosi rezultatu, konieczne staje się leczenie operacyjne (podstawowa metoda w przypadku jąder znajdujących się w jamie brzusznej). Zabieg ten określa się jako orchidopeksję. Polega on na uwolnieniu powrózka nasiennego (struktury biegnącej w kanale pachwinowym, która zawiera m.in. nasieniowód, mięsień dźwigacz jądra, naczynia krwionośne i nerwy zaopatrujące jądro) z czynników, które przyczyniają się do jego skrócenia, a następnie na sprowadzeniu jądra do moszny i jego umocowaniu, co ogranicza ryzyko powrotu do kanału pachwinowego. Wiek, w którym należy wykonać zabieg orchidopeksji jest poddawany dyskusji. Większość lekarzy zaleca go w 2-3 roku życia dziecka. Operacja to bardzo skuteczne rozwiązanie. Nierzadko jest leczeniem z wyboru u większości pacjentów.

Konsekwencje nieleczonego wnętrostwa

Nieleczone wnętrostwo może się okazać niebezpieczne, gdyż grozi przegrzaniem jąder, co z kolei wiąże się z dziesięciokrotnie lub nawet czterdziestokrotnie większym ryzykiem rozwoju chorób nowotworowych jądra (choruje 1–5% chłopców z wnętrostwem). Specjaliści zwracają też uwagę na powiązanie wnętrostwa i płodności. Zbyt wysoka temperatura jąder może zaburzyć produkcję męskich komórek rozrodczych, a w związku z czym, przyczynić się do powstania zaburzeń rozrodczych, w tym nawet utraty zdolności do rozmnażania, tzw. bezpłodność. Nie są znane sposoby zapobiegania wnętrostwu.