Stopa końsko-szpotawa – co to jest? Sposoby leczenia tej deformacji

Stopa końsko-szpotawa to wada, w której stopy skierowane są do środka i mają sierpowaty kształt. Deformacja ta obserwowana jest dwa razy częściej u chłopców. Sprawdź, jakie towarzyszą jej objawy. Dowiedz się, na czym polega leczenie stopy końsko-szpotawej.

Stopa końsko-szpotawa – co to jest?

Stopa końsko-szpotawa to wada wrodzona charakteryzująca się podeszwowym zgięciem stopy (w dół, w kierunku podłoża) oraz przywiedzeniem przodostopia (wypukłość brzegu bocznego stopy). Stopa końsko-szpotawa to deformacja, za którą w połowie przypadków odpowiadają malformacje kostne. Wywołane są one przez pierwotne zaburzenie rozwoju w okresie zarodkowym. W dalszym ciągu nie określono dokładnie przyczyn powstania stopy końsko szpotawej. Przyjmuje się, że jej etiologia jest kombinacją czynników genetycznych i środowiskowych.

Ponieważ nie ma pewności co do jej etiologii, nierzadko spotykanym określeniem jest stopa końsko-szpotawa idiopatyczna. Czynnikami ryzyka tej deformacji są przyjmowanie ecstasy i palenie tytoniu przez kobiety będące w ciąży. Jej łagodniejsze postacie można wiązać z nieprawidłową pozycją stopy w łonie matki w przypadku małowodzia i wad części kostnych miednicy matki. Są to tzw. stopy ułożeniowe.

Jakie są objawy stopy końsko-szpotawej?

Zazwyczaj stopa końsko-szpotawa jest izolowaną wadą. Jednak zdarzają się przypadki współwystępowania z tą deformacją innych wad, w tym m.in. artrogrypozy, dysplazji stawów biodrowych, przepukliny oponowo-rdzeniowej, wrodzonego kręczu szyi. Stopie końsko-szpotawej towarzyszą następujące objawy:

• ustawienie końskie – za krótkie ścięgno Achillesa sprawia, że kość piętowa unosi się, a przód stopy kieruje się w dół tak, że nie można postawić całej stopy na ziemi;
• przywiedzenie przodostopia – ograniczenie ruchu stopy na zewnątrz;
• szpotawe ustawienie i odwrócenie (zwłaszcza okolicy pięty);
• nadmierne wydrążenie łuku podłużnego stopy – przyśrodkowy brzeg stopy jest za bardzo uniesiony;
• częste przesunięcia kości tyłostopia i przykurcze mięśni podudzia.

W tej patologii może występować jeszcze wiele innych dolegliwości. Stopa końsko-szpotawa znacznie utrudnia naukę chodzenia, a później poruszanie się chorego. Niepodjęcie leczenia lub niewłaściwie prowadzona terapia skutkuje niepełnosprawnością i bolesnością podczas ruchów.

Rodzaje stopy końsko-szpotawej

Biorąc pod uwagę charakter zmiany, opracowana została przez Dimeglio specjalna klasyfikacja, na podstawie której wyróżniono cztery jej typy.

• Pierwszy typ dotyczy około 20% przypadków. To tzw. stopa miękka, która jest najlżejszym stopniem zniekształcenia. W jej przypadku możliwa jest bierna korekcja stopy. Można ją doprowadzić w pełni do prawidłowego ustawienia.
• Drugi typ dotyczy około 33% przypadków. To tzw. stopa miękko-twarda. Możliwa jest częściowa korekcja ustawienia końskiego oraz całkowita przywiedzenia przodostopia.
• Trzeci typ to tzw. stopa twardsza z korekcją zniekształceń na poziomie poniżej 50 stopni. Typowe jest dla niej w płaszczyźnie strzałkowej i horyzontalnej utrwalone końskostopie. W jej przypadku niewielkie są możliwości czynnej korekcji.
• Czwarty typ dotyczy około 12% przypadków. To tzw. stopa twarda i sztywna. Przykurcz obejmuje całą stopę. Występuje też całkowite przemieszczenie dolnego stawu skokowego.

Na czym polega leczenie stopy końsko-szpotawej?

Leczenie stopy końsko-szpotawej powinno się wdrożyć jak najszybciej. Czas odgrywa ważną rolę w efektywności podjętych działań. Najlepiej, aby terapia została rozpoczęta już w pierwszych tygodniach życia. W przypadku stopy szpotawej typu I i II zastosowanie znajduje leczenie zachowawcze. Wykazuje dobre rokowanie, o ile będzie konsekwentnie realizowane do zakończenia wzrostu kośćca. Wykorzystywane są:

• ćwiczenia redresyjne, wybrane elementy terapii Vojty (neurorozwojowe usprawnianie), elektrostymulacje mięśni unerwionych przez nerw strzałkowy wspólny, reedukacja napięcia mięśniowego (tam, gdzie doszło do jego osłabienia), galwanizacje,
• masaże – masaż klasyczny rozluźniający (na stronie podeszwowej stopy – głaskanie, rozcieranie, wibracja, od strony grzbietowej – energiczne rozcieranie i ugniatanie kciukami, na przedniej i bocznej stronie podudzia – masowanie pobudzające, a na tylnej – delikatne),
• korekcja manualna (np. trójwymiarowa korekcja manualna stóp połączona z bandażowaniem – metoda Zukunft-Huber),
• redresja z założeniem opatrunku gipsowego na podudzie – metoda Ponsetiego, która polega na założeniu opatrunku gipsowego unieruchamiającego stopę w prawidłowym położeniu. Po zdjęciu gipsu stosowane są szyny odwodzące, które pozwalają utrzymać efekty leczenia. W 90% przypadków leczonych stóp wykonuje się tenotomię ścięgna Achillesa.

W przypadku, gdy podjęte działania nie przyniosą zadowalających rezultatów lub stopień nasilenia wady jest zbyt duży, konieczne okazuje się leczenie operacyjne. U dzieci do 6 roku życia zmiany chirurgiczne przeprowadza się na tkankach miękkich. Trwałe skorygowanie poprzez operowanie kości stopy wykonuje się po 6 roku życia. Po zabiegu operacyjnym niezbędne jest unieruchomienie, noszenie specjalnego obuwia i odpowiednie urządzenia zabezpieczające. Zabieg operacyjny nie zwalnia z leczenia fizjoterapeutycznego. Możliwe są niestety nawroty schorzenia. Nie ma jednej uniwersalnej techniki operacyjnej dla tak zróżnicowanej wady.