Padaczka – przyczyny, objawy, możliwości terapeutyczne

Padaczka jest jedną z częstszych chorób układu nerwowego. Szacuje się, że zmaga się z nią około 1% populacji świata. Choroba ta w znaczący sposób rzutuje na jakość życia chorego. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą padaczce i na czym polega jej leczenie. Dowiedz się, kiedy może rozwinąć się ta choroba.

Co to jest padaczka?

Padaczka, zwana również epilepsją, to przewlekła choroba neurologiczna, dla której typowe są napady padaczkowe. Częstość występowania padaczki szacowana jest na 6: 1000 osób. Poza sporym rozpowszechnieniem choroba wykazuje w 25–55% oporność na leczenie i mimo podjętej terapii dochodzi do kolejnych napadów padaczkowych.

Padaczka rozwinąć się może w każdym wieku, jednakże specjaliści wyróżnili dwa szczyty zachorowania – pierwszy we wczesnym dzieciństwie, drugi w późnej dorosłości. Rozpoznanie padaczki opiera się przede wszystkim na badaniach elektroencefalogramem (EEG) [link]. W pewnych przypadkach neurolog zaleca tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy badanie wideo-EEG.

Padaczka – objawy chorobowe

Typowym objawem padaczki jest napad padaczkowy. Atak ten jest konsekwencją czasowych zaburzeń w czynności mózgu, a dokładnie gwałtownych, wzmożonych, samorzutnych wyładowań bioelektrycznych w neuronach. Napady padaczkowe mogą mieć jednak różny charakter. Najczęściej stwierdzane są napady drgawkowe. Około 60% spośród nich to napady ogniskowe (tzw. padaczka częściowa), które z czasem mogą przejść w uogólnione. Padaczka ogniskowa zazwyczaj poprzedzona jest aurą, czyli specyficznymi objawami występującymi przed atakiem. Do najczęstszych objawów zwiastunowych należą zaburzenia zmysłowe, motoryczne czy psychiczne.

Pozostałych około 40% napadów to napady uogólnione, wśród których wyróżnia się kilka typów:

• napady toniczno-kloniczne – atak zapoczątkowany jest skurczem kończyn, następnie może dojść do wygięcia grzbietu w łuk (faza toniczna), niekiedy ma miejsce skurcz mięśni klatki piersiowej, po czym kończyny wpadają w rytmiczne i symetryczne skurcze (faza kloniczna),
• napady toniczne – skurcz mięśni całego ciała,
• napady kloniczne – drgawki całego ciała,
• napady miokloniczne – skurcze symetrycznych grup mięśni ciała,
• napady atoniczne – zanik napięcia mięśniowego,
• napady nieświadomości – to napady bezdrgawkowe, w których może pojawić się delikatne drganie powiek, a dochodzi do chwilowej utraty świadomości.

Uogólnione napady padaczkowe przebiegają z utratą świadomości i z reguły nie poprzedza ich aura.

W zależności od intensywności napadu padaczkowego chory może odczuwać różne jego nieprzyjemne konsekwencje. W okresie ponapadowym bywa zmęczony, splątany, senny, odczuwa ból mięśni lub głowy, ma trudności w mówieniu. Chorzy nierzadko nie pamiętają, co zaszło podczas napadu. Warto też wspomnieć, że osoby cierpiące na padaczkę należą do grupy ryzyka depresji, ADHD (z ang. attention deficit hyperactivity disorder, zespół nadpobudliwości psychoruchowej), migreny, zaburzeń lękowych.

Jakie są przyczyny padaczki?

W większości przypadków niemożliwe jest ustalenie przyczyn powstania padaczki. Dla określenia takiego stanu stosowana jest nazwa „padaczka idiopatyczna”. W przypadku padaczki pojawiającej się już u niemowląt można podejrzewać wrodzone podłoże. Może być ona wywołana wadami rozwojowymi mózgu, chorobami uwarunkowanymi genetycznie (często współwystępuje z zespołem Downa i z zespołem Angelmana), uszkodzeniem podczas porodu czy chorobami zakaźnymi w ciąży (m.in. różyczką, toksoplazmozą).

Padaczka miewa także charakter wtórny i jest konsekwencją innych patologicznych stanów toczących się w organizmie. Epilepsja może rozwinąć się na skutek:

• udaru,
• urazu mózgu,
• guza mózgu,
• zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
• chorób zwyrodnieniowych mózgu (np. choroby Alzheimera),
• infekcji ośrodkowego układu nerwowego,
• stwardnienia rozsianego,
• malarii,
• toksoplazmozy lub toksokarozy,
• nadmiernego stosowania substancji psychoaktywnych – mowa wówczas o padaczce alkoholowej czy narkotykowej.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku wystąpienia napadu padaczkowego należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną, dzwoniąc pod nr 999 lub 112. Chorego należy ułożyć na boku w bezpiecznym miejscu i zabezpieczyć przed urazem. W czasie napadu padaczkowego nie należy wkładać przedmiotów do ust, przytrzymywać chorego lub podawać samodzielnie leków.

Rozpoznaniem i leczeniem padaczki zajmuje się lekarz neurolog, czyli specjalista chorób układu nerwowego. W celu diagnostyki padaczki lekarz wykonuje badanie neurologiczne i zleca EEG mózgu. W razie wątpliwości diagnostycznych neurolog może skierować chorego na dodatkowe badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MR) mózgu.

Na czym polega leczenie padaczki?

Padaczka to choroba nieuleczalna, choć odpowiednio opracowany sposób leczenia w wielu przypadkach zapewnia kontrolę nad pojawieniem się napadów padaczkowych. Podstawą leczenia jest farmakoterapia. Stosowany jest jeden lek lub kilka środków jednocześnie. Leki przeciwpadaczkowe dzieli się na dwie grupy – klasyczne (np. fenytoina, karbamazepina, walproinian, prymidon) i nowej generacji (np. gabapentyna, tiagabina, lamotrygina, wigabatryna, felbamat).

W przypadkach oporności na leki rozważane są inne formy terapii, w tym postępowanie operacyjne (usunięcie fragmentu mózgu, w którym zlokalizowane jest ognisko padaczkowe) czy neurostymulacja (wszczepienie pod skórę urządzenia przypominającego rozrusznik serca, hamującego czynność napadową w mózgu).

Uzupełniającą rolę do prowadzonego leczenia odgrywa dieta. Wskazana jest dieta ketogeniczna, czyli uboga w cukry, bogata w tłuszcze. Odpowiedni sposób odżywiania może ograniczyć częstość występowania ataków, jednak ważne jest, aby prowadzony był pod kontrolą lekarza i dietetyka.