Jakie są zaburzenia psychiczne i fizyczne w przypadku gruczolaka przysadki mózgowej? Diagnostyka i leczenie

Czym jest przysadka mózgowa?

Przysadka mózgowa to niewielki gruczoł o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania całego organizmu. Zlokalizowana u podstawy czaszki  przysadka odpowiada za produkcję hormonów, które regulują procesy wzrostu, metabolizmu, rozmnażania, a także pracę innych gruczołów dokrewnych, takich jak tarczyca czy nadnercza. W budowie przysadki można wyróżnić trzy  płaty: przedni, środkowy i tylny, a każdy odpowiada za wydzielanie określonych hormonów.

Czym jest gruczolak przysadki mózgowej?

Gruczolak przysadki mózgowej to zwykle łagodny guz wywodzący się z komórek gruczołowych tego narządu. Jest to jeden z najczęstszych guzów śródczaszkowych, który stanowi ok. 10–15% wszystkich tego typu zmian patologicznych. Co ważne, guzy te bardzo rzadko przyjmują charakter złośliwy i dają przerzuty do innych narządów. Nie można więc automatycznie postawić znaku równości między guzem przysadki mózgowej a nowotworem złośliwym.

Gruczolaki przysadki mózgowej można podzielić na dwie główne kategorie:

• mikrogruczolaki – guzy o średnicy poniżej 10 mm;
• makrogruczolaki – guzy o średnicy powyżej 10 mm.

Różnią się one nie tylko rozmiarami, ale także objawami klinicznymi, jakie wywołują.

Fizyczne objawy gruczolaka przysadki mózgowej

Objawy gruczolaka przysadki mózgowej są ściśle powiązane z lokalizacją guza oraz rodzajem hormonów, jakie produkuje. Możemy wyróżnić dwie podstawowe grupy objawów.

Objawy związane z uciskiem guza na sąsiednie struktury:

• bóle głowy – nierzadko są to niereagujące na leki, uporczywe bóle głowy;
• zaburzenia widzenia – guz może uciskać nerwy wzrokowe, powodując takie objawy jak podwójne widzenie, zwężenie pola widzenia czy zaburzenia ostrości wzroku;
• zaburzenia czynności nerwów czaszkowych – w zależności od lokalizacji guza mogą występować różne objawy neurologiczne, np. opadanie powieki, zaburzenia czucia twarzy.

Objawy związane z nadmierną lub niedostateczną produkcją hormonów:

• akromegalia – nadmierna produkcja hormonu wzrostu powoduje przerost kości i tkanek miękkich (powiększenie dłoni, stóp, żuchwy);
• choroba Cushinga – nadmierna produkcja kortyzolu prowadzi do otyłości, nadciśnienia, cukrzycy, osteoporozy;
• nadmiar prolaktyny może objawiać się zaburzeniami miesiączkowania, niepłodnością, ginekomastią, mlekotokiem czy zaburzeniami erekcji u mężczyzn;
• nadczynność tarczycy – nadprodukcja tyreotropiny (TSH) stymuluje nadmierne wytwarzanie hormonów tarczycy.

Należy podkreślić, że objawy gruczolaka przysadki mózgowej mogą być bardzo zróżnicowane i zależne od wielu czynników, dlatego kluczowe jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki.

Zaburzenia psychiczne spowodowane gruczolakiem przysadki

Gruczolak przysadki znajduje się w sąsiedztwie struktur ośrodkowego układu nerwowego. Nic więc dziwnego, że – uciskając na sąsiednie tkanki – powoduje również objawy psychiczne takie jak: zmiany nastroju (drażliwość, depresja, lęk, apatia); kłopoty z pamięcią i koncentracją, które mogą wynikać z zaburzenia snu i czuwania. U niektórych osób obserwuje się też znaczne zmiany osobowości, tj.  zmiany w zachowaniu, agresję czy wycofanie społeczne.

Diagnostyka gruczolaka przysadki mózgowej

Rozpoznanie gruczolaka przysadki mózgowej opiera się na kilku kluczowych badaniach. Podczas badania neurologicznego lekarz ocenia funkcjonowanie układu nerwowego, w tym nerwów czaszkowych. Badania obrazowe, np. tomografia komputerowa przysadki mózgowej lub rezonans magnetyczny (MRI), umożliwiają precyzyjną ocenę rozmiaru, lokalizacji i cech guza przysadki.

Ponieważ schorzenie dotyczy gruczołu aktywnego hormonalnie, oznacza się również hormony wydzielane przez przysadkę (prolaktyna, hormon wzrostu, ACTH, TSH). Na tej podstawie można stwierdzić, czy guz jest czynny hormonalnie.

Jak przebiega leczenie gruczolaka przysadki mózgowej?

Wybór metody leczenia gruczolaka przysadki mózgowej zależy od wielu czynników, takich jak wielkość guza, jego aktywność hormonalna oraz obecność dodatkowych objawów klinicznych. Możliwe opcje terapeutyczne obejmują:

• obserwację – w przypadku małych bezobjawowych gruczolaków lekarz może zdecydować się na regularne monitorowanie stanu pacjenta bez wdrażania leczenia;
• farmakoterapia – leki mogą być stosowane w celu normalizacji zaburzeń hormonalnych lub zmniejszenia rozmiarów guza, szczególnie w przypadku gruczolaków czynnych hormonalnie;
• leczenie chirurgiczne – w przypadku dużych gruczolaków wywołujących objawy kliniczne konieczne jest operacyjne usunięcie guza;
• radioterapia – napromienianie guza może stanowić alternatywę dla leczenia operacyjnego, szczególnie gdy jest ono niemożliwe lub nieskuteczne.

Leczenie gruczolaka przysadki mózgowej wymaga ścisłej współpracy między endokrynologiem, neurochirurgiem w celu wypracowania optymalnej strategii terapeutycznej. Rokowania w przypadku prawidłowo leczonych gruczolaków są zazwyczaj korzystne, a pacjenci mogą oczekiwać długoletniej remisji choroby.