Gruźlica – co to za choroba? Przyczyny, objawy, sposoby leczenia
Udostępnij na:
Gruźlica najczęściej dotyczy płuc, lecz chorobotwórcze bakterie mogą zaatakować również układ nerwowy, układ krążenia czy skórę. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową m.in. przez kontakt z wydzieliną podczas kaszlu lub kichania. Przez długi czas gruźlica może nie dawać objawów. Polska należy do krajów o średniej zapadalności na gruźlicę.
Spis treści
Gruźlica dawniej należała do chorób powszechnych i wysoce śmiertelnych. Dzięki wprowadzeniu szczepień ochronnych znacznie ograniczono liczbę chorych i intensywność przebiegu zakażenia. Sprawdź, jakie objawy mogą towarzyszyć gruźlicy i na czym polega leczenie tej przypadłości.
Gruźlica – co to za choroba? Czy gruźlica jest chorobą zakaźną?
Gruźlica to choroba zakaźna. Za jej powstanie odpowiada zakażenie prątkiem gruźlicy (z łac. Mycobacterium tuberculosis). Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową, a jego źródłem jest prątkujący chory z gruźlicą płucną. Podczas mówienia, kasłania, kichania, śmiania się wydobywają się z jego dróg oddechowych niewielkie kropelki, które razem z wdychanym powietrzem dostają się drogami oddechowymi do płuc, prowadząc do zakażenia. Do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania należą m.in.:
- pacjenci zakażeni wirusem HIV i osoby z osłabioną odpornością,
- bezdomni, osoby uzależnione od narkotyków, alkoholicy, osoby niedożywione,
- seniorzy,
- osoby poddane długotrwałej immunosupresji lub terapii kortykosteroidami,
- chorzy na choroby przewlekłe takie jak astma oskrzelowa, cukrzyca, choroby nowotworowe.
Gruźlica – objawy
Nierzadko gruźlica daje o sobie znać dopiero w zaawansowanych postaciach. Na początku miewa zazwyczaj przebieg bezobjawowy lub towarzyszą jej mało charakterystyczne dolegliwości takie jak: długo utrzymujące się stany podgorączkowe, dreszcze, bladość, ogólne złe samopoczucie, nocne poty, spadek masy ciała, osłabienie i łatwe męczenie się, brak apetytu. W zależności od postaci gruźlicy towarzyszą jej różne objawy. Gruźlica pozapłucna stanowi około 8,8% wszystkich przypadków gruźlicy. Dotyczyć może skóry, węzłów chłonnych, układu kostnego, ośrodkowego układu nerwowego czy układu płciowego.
W najczęściej występującej gruźlicy płucnej obserwuje się również:
- ból w klatce piersiowej,
- kaszel – początkowo charakter suchy (bez odkrztuszania plwociny), z czasem przewlekły, z odkrztuszaniem śluzowej (białej) lub ropnej (żółtej) plwociny,
- duszność, trudności w oddychaniu,
- krwioplucie w zaawansowanej postaci choroby.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
W przypadku występowania trudności z oddychaniem należy w pierwszej kolejności zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Lekarz ten zbierze wywiad i zbada pacjenta. Pacjent może zostać skierowany na konsultację do pulmonologa, który zajmuje się chorobami dróg oddechowych w tym diagnostyką i leczeniem gruźlicy.
W przypadku wystąpienia silnych duszności i bólów w klatce piersiowej należy niezwłocznie wezwać Pogotowie Ratunkowe, dzwoniąc pod numer 999 lub 112.
Rozpoznawanie gruźlicy
Rozpoznanie rozpoczyna się od badania podmiotowego – wywiadu z pacjentem i badania przedmiotowego, czyli zbadania pacjenta. Lekarz zleca badanie radiologiczne płuc, które nie daje jednoznacznego rozpoznania (w zaawansowanych postaciach w radiogramie widoczne są zmiany w płucach w postaci nacieków gruźliczych). Pewną diagnozę gruźlicy ustalić można, stwierdzając obecność prątków. Materiałem do badania jest plwocina pacjenta, a u dzieci popłuczyny żołądkowe. W gruźlicy pozapłucnej materiałem mogą być np. mocz, próbki tkanek, płyn mózgowo-rdzeniowy. Jeśli materiał od chorego jest skąpoprątkowy, wykonuje się posiew.
Lekarz zalecić może odczyn tuberkulinowy – skórny test tuberkulinowy, który polega na śródskórnym podaniu tuberkuliny i ocenie średnicy nacieku po 48–72 godzinach. Nie różnicuje on zakażenia prątkami od obecności choroby. Badanie informuje, czy układ immunologiczny miał wcześniejszy kontakt z antygenami M. tuberculosis, ale nie można stwierdzić, czy jest to reakcja po szczepieniu przeciwko gruźlicy czy w wyniku aktywnej postaci choroby. Specyficznym badaniem z krwi wykrywającym obecność aktywnego zakażenia prątkami niezależnie od szczepienia jest tzw. IGRA.
Leczenie gruźlicy
Każdy przypadek gruźlicy jest zgłaszany przez lekarza do Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (tzw. SANEPID-u). Leczenie gruźlicy polega głównie na farmakoterapii, która realizowana jest według schematu:
- faza intensywna – jej celem jest zabicie jak największej liczby bakterii, podczas jej trwania stosuje się przez krótki czas 3 leki lub więcej (w tym m.in. ryfampicynę, izoniazyd, etambutol, pirazynamid),
- faza kontynuacji – jej celem jest pozbycie się bakterii, które przeżyły fazę intensywną; stosuje się przez długi czas mniejszą liczbę leków (głównie ryfampicyna i izoniazyd).
Plan skutecznego leczenia jest złożony i trwa dość długo – zazwyczaj 6–9 miesięcy, choć może wydłużyć się. Profilaktyczne leczenie preparatami o działaniu przeciwprątkowy stosowane jest u osób, które miały bezpośredni kontakt z chorym. Podejmowane jest głównie w przypadku dzieci do 5 roku życia, osób z HIV, leczonych immunosupresyjnie, posiadających zmiany pogruźlicze w RTG klatki piersiowej, ale niepoddawanych leczeniu.
Czy można zapobiec gruźlicy?
Najważniejszym elementem profilaktyki gruźlicy jest szczepienie. W Polsce szczepienie przeciwko gruźlicy jest bezpłatne i obowiązkowe. Szczepionka podawana jest w pierwszych dniach życia dziecka, zanim opuści szpital. Szczepionka przeciw gruźlicy (BCG) zawiera żywe, ale osłabione prątki Mycobacterium.
W ramach profilaktyki gruźlicy istotna jest szybka identyfikacja i skuteczne leczenie chorych oraz izolowanie ich na etapie prątkowania, aby ograniczyć szerzeniu się bakterii. Z uwagi na to, że gruźlica to choroba ściśle związana z funkcjonowaniem układu odpornościowego, należy zadbać o zdrowy styl i prawidłowe warunki życia, pracy i wypoczynku.
Udostępnij na:
Zobacz także
Zespół Ehlersa-Danlosa – jak go rozpoznać, diagnozować i leczyć?
Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) to złożona grupa dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej, które wynikają z defektów w strukturze i funkcjonowaniu kolagenu. Ta rzadka choroba – po raz pierwszy opisana w XIX wieku – charakteryzuje się szerokim spektrum objawów, od nadmiernej elastyczności skóry po komplikacje naczyniowe zagrażające życiu. Sprawdź, jak ją rozpoznać, diagnozować i leczyć!
Jakie są przyczyny suchości w nosie? Jak jej przeciwdziałać?
Niezależnie od pory roku uczucie suchości w nosie to uciążliwy problem, który nie tylko powoduje dyskomfort, lecz także może prowadzić do poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Choć zazwyczaj sucha śluzówka nosa nie jest powodem do niepokoju, w niektórych przypadkach może być oznaką poważniejszej choroby. Sprawdź, jakie są potencjalne przyczyny „suchego nosa” i dowiedz się, jak przeciwdziałać temu kłopotliwemu symptomowi.
Co oznaczają przebarwienia na paznokciach?
Zadbane paznokcie to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim cenna informacja o stanie zdrowia. Jednak wraz z wiekiem – a także pod wpływem różnorodnych czynników – ich wygląd może ulec niekorzystnym zmianom. Jednym z najczęstszych problemów są przebarwienia płytki paznokciowej. Sprawdź, o czym może świadczyć ten objaw i kiedy należy udać się do specjalisty.
