Gruźlica – co to za choroba? Przyczyny, objawy, sposoby leczenia
Gruźlica najczęściej dotyczy płuc, lecz chorobotwórcze bakterie mogą zaatakować również układ nerwowy, układ krążenia czy skórę. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową m.in. przez kontakt z wydzieliną podczas kaszlu lub kichania. Przez długi czas gruźlica może nie dawać objawów. Polska należy do krajów o średniej zapadalności na gruźlicę.
Spis treści
Gruźlica dawniej należała do chorób powszechnych i wysoce śmiertelnych. Dzięki wprowadzeniu szczepień ochronnych znacznie ograniczono liczbę chorych i intensywność przebiegu zakażenia. Sprawdź, jakie objawy mogą towarzyszyć gruźlicy i na czym polega leczenie tej przypadłości.
Gruźlica – co to za choroba? Czy gruźlica jest chorobą zakaźną?
Gruźlica to choroba zakaźna. Za jej powstanie odpowiada zakażenie prątkiem gruźlicy (z łac. Mycobacterium tuberculosis). Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową, a jego źródłem jest prątkujący chory z gruźlicą płucną. Podczas mówienia, kasłania, kichania, śmiania się wydobywają się z jego dróg oddechowych niewielkie kropelki, które razem z wdychanym powietrzem dostają się drogami oddechowymi do płuc, prowadząc do zakażenia. Do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania należą m.in.:
- pacjenci zakażeni wirusem HIV i osoby z osłabioną odpornością,
- bezdomni, osoby uzależnione od narkotyków, alkoholicy, osoby niedożywione,
- seniorzy,
- osoby poddane długotrwałej immunosupresji lub terapii kortykosteroidami,
- chorzy na choroby przewlekłe takie jak astma oskrzelowa, cukrzyca, choroby nowotworowe.
Gruźlica – objawy
Nierzadko gruźlica daje o sobie znać dopiero w zaawansowanych postaciach. Na początku miewa zazwyczaj przebieg bezobjawowy lub towarzyszą jej mało charakterystyczne dolegliwości takie jak: długo utrzymujące się stany podgorączkowe, dreszcze, bladość, ogólne złe samopoczucie, nocne poty, spadek masy ciała, osłabienie i łatwe męczenie się, brak apetytu. W zależności od postaci gruźlicy towarzyszą jej różne objawy. Gruźlica pozapłucna stanowi około 8,8% wszystkich przypadków gruźlicy. Dotyczyć może skóry, węzłów chłonnych, układu kostnego, ośrodkowego układu nerwowego czy układu płciowego.
W najczęściej występującej gruźlicy płucnej obserwuje się również:
- ból w klatce piersiowej,
- kaszel – początkowo charakter suchy (bez odkrztuszania plwociny), z czasem przewlekły, z odkrztuszaniem śluzowej (białej) lub ropnej (żółtej) plwociny,
- duszność, trudności w oddychaniu,
- krwioplucie w zaawansowanej postaci choroby.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
W przypadku występowania trudności z oddychaniem należy w pierwszej kolejności zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Lekarz ten zbierze wywiad i zbada pacjenta. Pacjent może zostać skierowany na konsultację do pulmonologa, który zajmuje się chorobami dróg oddechowych w tym diagnostyką i leczeniem gruźlicy.
W przypadku wystąpienia silnych duszności i bólów w klatce piersiowej należy niezwłocznie wezwać Pogotowie Ratunkowe, dzwoniąc pod numer 999 lub 112.
Rozpoznawanie gruźlicy
Rozpoznanie rozpoczyna się od badania podmiotowego – wywiadu z pacjentem i badania przedmiotowego, czyli zbadania pacjenta. Lekarz zleca badanie radiologiczne płuc, które nie daje jednoznacznego rozpoznania (w zaawansowanych postaciach w radiogramie widoczne są zmiany w płucach w postaci nacieków gruźliczych). Pewną diagnozę gruźlicy ustalić można, stwierdzając obecność prątków. Materiałem do badania jest plwocina pacjenta, a u dzieci popłuczyny żołądkowe. W gruźlicy pozapłucnej materiałem mogą być np. mocz, próbki tkanek, płyn mózgowo-rdzeniowy. Jeśli materiał od chorego jest skąpoprątkowy, wykonuje się posiew.
Lekarz zalecić może odczyn tuberkulinowy – skórny test tuberkulinowy, który polega na śródskórnym podaniu tuberkuliny i ocenie średnicy nacieku po 48–72 godzinach. Nie różnicuje on zakażenia prątkami od obecności choroby. Badanie informuje, czy układ immunologiczny miał wcześniejszy kontakt z antygenami M. tuberculosis, ale nie można stwierdzić, czy jest to reakcja po szczepieniu przeciwko gruźlicy czy w wyniku aktywnej postaci choroby. Specyficznym badaniem z krwi wykrywającym obecność aktywnego zakażenia prątkami niezależnie od szczepienia jest tzw. IGRA.
Leczenie gruźlicy
Każdy przypadek gruźlicy jest zgłaszany przez lekarza do Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (tzw. SANEPID-u). Leczenie gruźlicy polega głównie na farmakoterapii, która realizowana jest według schematu:
- faza intensywna – jej celem jest zabicie jak największej liczby bakterii, podczas jej trwania stosuje się przez krótki czas 3 leki lub więcej (w tym m.in. ryfampicynę, izoniazyd, etambutol, pirazynamid),
- faza kontynuacji – jej celem jest pozbycie się bakterii, które przeżyły fazę intensywną; stosuje się przez długi czas mniejszą liczbę leków (głównie ryfampicyna i izoniazyd).
Plan skutecznego leczenia jest złożony i trwa dość długo – zazwyczaj 6–9 miesięcy, choć może wydłużyć się. Profilaktyczne leczenie preparatami o działaniu przeciwprątkowy stosowane jest u osób, które miały bezpośredni kontakt z chorym. Podejmowane jest głównie w przypadku dzieci do 5 roku życia, osób z HIV, leczonych immunosupresyjnie, posiadających zmiany pogruźlicze w RTG klatki piersiowej, ale niepoddawanych leczeniu.
Czy można zapobiec gruźlicy?
Najważniejszym elementem profilaktyki gruźlicy jest szczepienie. W Polsce szczepienie przeciwko gruźlicy jest bezpłatne i obowiązkowe. Szczepionka podawana jest w pierwszych dniach życia dziecka, zanim opuści szpital. Szczepionka przeciw gruźlicy (BCG) zawiera żywe, ale osłabione prątki Mycobacterium.
W ramach profilaktyki gruźlicy istotna jest szybka identyfikacja i skuteczne leczenie chorych oraz izolowanie ich na etapie prątkowania, aby ograniczyć szerzeniu się bakterii. Z uwagi na to, że gruźlica to choroba ściśle związana z funkcjonowaniem układu odpornościowego, należy zadbać o zdrowy styl i prawidłowe warunki życia, pracy i wypoczynku.
Udostępnij:
Zobacz także
Czym jest wskaźnik BMI? Jak interpretować wyniki?
W ciągu ostatnich lat w polskim społeczeństwie – i nie tylko – wzrósł problem nadwagi i otyłości. Szacuje się, że w naszym kraju na otyłość cierpi ok. 9 mln osób. Statystyki na ten temat bazują na międzynarodowej skali BMI (ang. Body Mass Index), która pozwala oszacować, czy aktualna waga jest prawidłowa, zbyt wysoka lub za niska. Sprawdź, czym jest ten wskaźnik, jak dokonywać obliczeń i interpretować wyniki.
Jak objawia się niedobór magnezu? Jakie ma skutki? Kiedy wdrożyć suplementację?
Magnez to ważny minerał dla organizmu człowieka. Pełni on wiele istotnych funkcji: wspiera układ nerwowy i odpornościowy, zapobiega bolesnym skurczom mięśni i zmęczeniu i wraz z wapniem buduje zdrowe kości i zęby etc. Sprawdź, jak objawia się niedobór tego pierwiastka, jakie mogą być jego skutki i kiedy warto rozważyć suplementację.
Czym jest płyn w opłucnej – dlaczego się gromadzi? Jakie daje objawy? Jak się go pozbyć?
Płyn w opłucnej, potocznie zwany „wodą w płucach”, to stan, w którym w przestrzeni między płucami a ścianą klatki piersiowej gromadzi się nadmierna ilość płynu. Może on świadczyć m.in. o chorobach płuc, serca, układu krążenia lub niektórych schorzeniach autoimmunologicznych. Sprawdź, jak rozpoznać nieprawidłowości w obrębie jamy opłucnej, jakie badania wykonać i na czym polega leczenie.
