Foniatra

Czym zajmuje się foniatra?

Foniatra to lekarz bardzo wąskiej specjalizacji, który zajmuje się badaniem głosu i diagnozowaniem oraz leczeniem różnych patologii w obrębie narządu mowy. Częstymi gośćmi w gabinecie tego specjalisty są wokaliści, aktorzy, nauczyciele i przedstawiciele wszystkich profesji, które wymagają codziennego operowania głosem. Foniatra określa stan strun głosowych i w tym celu może wykonywać szereg badań za pomocą specjalnych programów komputerowych – nagrywane są próbki dźwięku i następnie analizują go pod kątem częstotliwości oraz natężenia. Aby dokładniej ocenić stan narządu mowy, lekarz wykonuje laryngostroboskopię, czyli badanie polegające na wprowadzeniu do krtani specjalnej rurki. Może ono odbywać się w znieczuleniu, żeby ograniczyć ból oraz napięcie i odruchy mięśni gardła, które mogłyby utrudnić przeprowadzenie badania i zafałszować jego wynik. Jednakże badanie u foniatry to również tradycyjna ocena krtani w lusterku krtaniowym, a często także badanie innych struktur laryngologicznych.

Lekarze foniatrzy często specjalizują się także w audiologii, czyli dziedzinie medycyny, która zajmuje się diagnozowaniem oraz leczeniem zaburzeń słuchu. Ich podstawową specjalizacją jest zazwyczaj laryngologia, dlatego Pacjenci zgłaszają się do nich również z objawami różnych chorób dotyczących górnych dróg oddechowych (tj. krtani, gardła i nosa).

Kiedy udać się do foniatry?

Do foniatry warto udać się, gdy pojawiają się problemy z emisją głosu. W praktyce oznacza to, że wskazaniami do wizyty u tego specjalisty są:

• długotrwała, dokuczliwa chrypka;
• okresowe zanikanie głosu;
• matowy głos;
• zawężenie skali głosu;
• utrzymująca się chrypka;
• osłabienie głosu;
• bezgłos;
• kaszel;
• duszność;
• podejrzenie zmian w krtani;
• ból gardła i krtani, pojawiający się w trakcie mówienia i nie tylko.

Gabinet specjalisty warto odwiedzić również w przypadku innych niepokojących objawów, np. przewlekłego bólu gardła. Konsultację foniatryczną powinni rozważyć rodzice dzieci z opóźnionym rozwojem mowy – poszczególne narządy mowy rozwijają się właśnie w wieku dziecięcym i na tym etapie najłatwiej wyeliminować wady wymowy.

Do foniatry najczęściej kieruje lekarz pierwszego kontaktu (internista lub specjalista medycyny rodzinnej), czasem laryngolog, który chce poszerzyć badania w zakresie budowy i funkcji krtani. Na wizytę prywatną można udać się bez skierowania, gdy tylko pojawią się niepokojące objawy wymagające konsultacji.

Zakres porad foniatrycznych

Foniatra diagnozuje patologie dotyczące głosu, problemy narządu mowy i proponuje Pacjentowi leczenie dostosowane do jego potrzeb. Czasem konieczna jest farmakoterapia, czyli zastosowanie leków w celu wyeliminowania określonych dolegliwości. Zadowalające efekty przynoszą również inhalacje lub zabiegi jonoforezy. Lekarz tej specjalizacji bardzo często zleca ćwiczenia, które wzmacniają mięśnie uczestniczące w emitowaniu głosu. Trening odbywa się pod okiem wykwalifikowanego terapeuty głosu, a w niektórych przypadkach również w porozumieniu z fizjoterapeutą. Większość zalecanych ćwiczeń Pacjent może włączyć do codziennej rutyny i wykonywać w domu.

Jeśli w obrębie narządu mowy pojawią się niepokojące zmiany w postaci np. guzków, owrzodzeń, ograniczenia ruchomości fałdów głosowych, które mogą mieć charakter nowotworowy, zagrażają zdrowiu i konieczne jest ich usunięcie, foniatra może skierować Pacjenta do szpitala, na oddział laryngologiczny.

Jak przebiega porada foniatryczna?

Konsultacja foniatryczna rozpoczyna się od przeprowadzenia szczegółowego wywiadu z Pacjentem. Lekarz porusza w nim temat powodu wizyty, aktualnych dolegliwości, przebytych chorób czy przyjmowanych leków. Podczas wizyty lekarz ogląda gardło i krtań oraz może zadecydować o konieczności wykonania różnych testów komputerowych – na podstawie próbek głosu może dokładnie określić natężenie i częstotliwość głosu oraz wychwycić ewentualne patologie.

W ramach konsultacji – po wcześniejszym umówieniu się na badanie – może zostać wykonana laryngostroboskopia, czyli rodzaj endoskopii laryngologicznej. To  badanie zwykle odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Do krtani przez nos lub gardło wprowadzana jest specjalna rurka, za pomocą której lekarz szczegółowo bada narząd mowy. Aby zredukować ryzyko odruchów wymiotnych, Pacjent powinien stawić się na badanie na czczo lub przynajmniej 2–3 godziny po lekkim posiłku. Zaleca się, aby laryngostroboskopia nie była wykonywana u osób, które przechodzą infekcję górnych dróg oddechowych.

Inną matodą badania jest wideostroboskopia. To nowoczesna, nieinwazyjna metoda badania krtani z użyciem światła stroboskopowego, dająca możliwość dokumentacji filmowej i zdjęciowej. Dzięki rejestrowaniu migawką kamery częstotliwości drgań fałdów głosowych można bardzo dokładnie (w powiększeniu) ocenić drgania strun głosowych. Badanie stroboskopowe wykonuje się korzystając z endoskopu sztywnego, co pozwala na doskonałą wizualizację wnętrza krtani lub wykorzystując endoskop giętki, który umożliwia badanie strun głosowych, także podczas mowy, śpiewu, kaszlu oraz u małych dzieci.

Jakie choroby leczy foniatra?

Foniatra diagnozuje i leczy następujące choroby:

• dysfonia czynnościowa, czyli zanik głosu wywołany czynnikami psychogennymi lub ogólnoustrojowymi. Bywa również efektem przeciążenia głosu lub skutkiem ubocznym zażywania niektórych leków;
• zapalenie strun głosowych – struny głosowe są obrzęknięte i tracą swoją elastyczność, a wydawanie głosu jest utrudnione;
• niedomykalność głośni, czyli stan chorobowy, który polega na tym, że fałdy głosowe nie stykają się prawidłowo na całej długości;
• porażenie i niedowład fałd głosowych;
• tzw. obrzęk Reinkego – schorzenie polegające na przeroście błony śluzowej fałdów głosowych;
• niektóre wady wymowy;
• przerośnięty migdał.

Przeczytaj również: Wycięcie migdałków – jakie są wskazania i na czym polega zabieg?