USG połówkowe w ciąży

Czym jest USG połówkowe w ciąży?

USG połówkowe pozwala na określenie przybliżonej masy płodu i wieku ciążowego, jeśli kobieta nie pamięta, kiedy miała ostatnią miesiączkę lub nie wykonano USG w pierwszym trymestrze ciąży. Jeżeli przyszli rodzice nie znali do tej pory płci dziecka, USG połówkowe jest świetną okazją, aby się tego dowiedzieć. Jednak główny cel USG połówkowego stanowi szczegółowa ocena narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych. Podczas tego badania analizowana jest budowa anatomiczna dziecka – lekarz dokonuje oceny stanu organów wewnętrznych i rozwoju. Ginekolog przede wszystkim ocenia wygląd:

• czaszki (rozmiar: pomiar BPD – wymiar dwuciemieniowy główki i HC – obwód głowy; kształt głowy; ciągłość; echogeniczność;
• mózgowia (komory boczne wraz ze splotami naczyniowymi, jama przegrody przezroczystej, sierp mózgu, wzgórza, móżdżek i zbiornik wielki, pomiar rogu tylnego komory bocznej);
• serca (częstotliwość pracy, rytm, budowa, rozmiar, położenie serca) – kiedy słychać bicie serca dziecka na USG? Jest to możliwe już podczas badania w pierwszym trymestrze, ponieważ staje się ono słyszalne około 7. tygodnia ciąży;
• klatki piersiowej (kształt, płuca, przepona);
• twarzy (kontrola górnej wargi, wyrostka zębodołowego szczęki, gałek ocznych, profilu twarzy, uwidocznienie i pomiar kości nosowej);
• szyi (fałd karkowy);
• kręgosłupa (ocena w płaszczyznach strzałkowej, poprzecznej oraz czołowej z oceną ciągłości skóry);
• jamy brzusznej (obwód brzucha, przyczep pępowiny, ocena żołądka, jelit, pęcherza moczowego, nerek);
• kończyn (długość kości udowej, kości ramiennej, ocena kości przedramion, podudzia, ręki i stopy, ruchomości stawów).

Standardowe pomiary dziecka to tzw. biometria płodu. W ramach USG połówkowego ocenia się dodatkowo:

• łożysko – minimum oceny obejmuje określenie położenia i rozmiaru łożyska oraz relacji do ujścia wewnętrznego szyjki macicy w projekcji strzałkowej;
• szyjkę macicy, macicę, przydatki – w czasie badania USG połówkowego możliwa jest ocena ryzyka porodu przedwczesnego na podstawie pomiaru długości kanału szyjki macicy;
• ilość płynu owodniowego.

Wskazania do wykonania USG połówkowego w ciąży

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej w czasie ciąży kobieta powinna mieć wykonane cztery badania USG:

• pierwsze w 11–14. tygodniu ciąży;
• drugie między 18. a 22. tygodniem ciąży;
• trzecie w 28–32. tygodniu ciąży;
• czwarte niezwłocznie po 40. tygodniu ciąży.

U wielu ciężarnych wykonuje się USG przed 10. tygodniem ciąży, podczas pierwszej wizyty u ginekologa. Jednak nie jest ono obowiązkowe. Tzw. połówkowe badanie USG to inaczej USG drugiego trymestru, które – jak sama nazwa wskazuje – przeprowadza się mniej więcej w połowie trwania ciąży, przy czym najlepszy moment to czas od początku 20. do końca 21. tygodnia ciąży. Na badanie to powinna się stawić każda przyszła mama.

Jak przebiega badanie USG w ciąży?

USG połówkowe nie różni się od pozostałych badań ultrasonograficznych, które wykonywane są w czasie ciąży. Pacjentka zajmuje miejsce na  łóżku i jest proszona o odsłonięcie brzucha. Lekarz aplikuje na skórę specjalny żel, który ma za zadanie ułatwić przesuwanie głowicy USG po ciele i odbiór sygnału. Podczas badania lekarz krąży głowicą aparatu, wywierając niewielki ucisk. Na ekranie komputera pojawia się obraz dziecka. Standardem jest widok dwuwymiarowy (2D). Coraz częściej można jednak spotkać urządzenia 3D oraz 4D. Całe badanie trwa około 30 minut. Po jego zakończeniu pacjentka otrzymuje jednorazowy ręcznik, aby zetrzeć z ciała pozostałości żelu.

Następnie lekarz omawia z nią wyniki USG połówkowego. Uzyskane w badaniu pomiary porównywane są do norm opracowanych dla określonego okresu ciąży. W przypadku nieprawidłowości lekarz zleca dodatkowe badania, które dopasowuje odpowiednio do potrzeb mamy i dziecka. Po przeprowadzeniu bardziej szczegółowej diagnostyki specjalista opracowuje odpowiednie postępowanie, otaczając matkę i nienarodzone dziecko kompleksową  opieką lekarską.

Jak przygotować się do badania?

USG połówkowe jest całkowicie nieinwazyjne i bezbolesne. Nie wymaga specjalnego przygotowania. Ważne jednak, aby pacjentka zgłosiła się na nie z pełnym pęcherzem. Wypełniony pęcherz lekko wypycha macicę z miednicy, co pozwala lepiej zobrazować i ją, i płód.

Jakie choroby wykrywa badanie USG w ciąży?

Podczas badania USG w ciąży możliwe jest rozpoznanie wad wrodzonych lub nieprawidłowości rozwojowych u płodu. Przykładem są:

• rozszczep czaszki i kręgosłupa;
• rozszczep wargi górnej;
• rozszczep podniebienia;
• zespół Edwardsa – trisomia chromosomu 18 (główne wady to zwichnięcie stawów biodrowych, brak kości promieniowej przedramienia, wiotka krtań, wady narządów płciowych, wady serca, deformacje czaszki, przepuklina przeponowa, zwężenie przełyku, dwunastnicy, odbytu);
• wodogłowie;
• obecność niepożądanych mas, takich jak wodniak szyi;
• zaburzenia ciągłości jamy brzusznej;
• wady serca (np. wspólny kanał przedsionkowo-komorowy, hipoplazja lewego serca, ubytek w przegrodzie między komorami, tetralogia Fallota);
• pęknięcie lub rozwór przepony;
• pęknięcie lub rozwór ściany brzusznej, wytrzewienie;
• zwyrodnienie gruczołowo-torbielowate płuc;
• inne anomalie nerek;
• holoprosencephalia, czyli nieprawidłowego podziału półkul mózgowych;
• zespół Downa;
• zespół Dandy'ego-Walkera (polega na całkowitej lub częściowej agenezji, czyli niewykształceniu się robaka móżdżku);
• zarośnięcie przełyku;
• przepukliny rdzeniowe i mózgowe;
• nieprawidłowy rozwój kości – np. defekty w mineralizacji, takie jak hipofosfatazja, osteogenesis imperfecta.

Połówkowe USG pozwala również na określenie nieprawidłowości po stronie ciężarnej, które zagrażają rozwojowi płodu i przebiegu ciąży. W trakcie badania można ocenić ryzyko porodu przedwczesnego na podstawie pomiaru długości kanału szyjki macicy. Dzięki USG połówkowemu można rozpoznać łożysko przodujące, które zasłania ujście wewnętrzne szyjki macicy. Badanie to umożliwia również zmierzenie ilości płynu owodniowego i na tej podstawie stwierdzenie małowodzia lub nadmiaru płynu owodniowego.