Zbyt wysoki cholesterol – przyczyny i sposoby leczenia

Cholesterol w odpowiednim stężeniu pełni w organizmie szereg ważnych funkcji. Jednak zbyt wysoki jego poziom okazać się może niebezpieczny dla zdrowia. Z zaburzeniem tym zmaga się znaczna część społeczeństwa. Szacuje się, że zbyt wysoki cholesterol występuje u około 60% dorosłych Polaków. Sprawdź, jakie są przyczyny wysokiego cholesterolu oraz w jaki sposób obniżyć wartość tego parametru.

Co powoduje wysoki cholesterol w organizmie?

Hipercholesterolemia, czyli podwyższony cholesterol całkowity oraz LDL (lipoproteiny o małej gęstości, z ang. low density lipoprotein) w osoczu krwi, to nieprawidłowość metaboliczna. Hipercholesterolemia wynikająca z zaburzeń genetycznych określana jest mianem pierwotnej. Może być efektem mutacji w wielu genach. Czasami stwierdza się rodzinnie wysoki cholesterol, co nazywane jest hipercholesterolemią rodzinną. Przypadłość ta jest wynikiem mutacji w obrębie jednego genu – LDLR w locus 19p13.2, który koduje białko receptora dla LDL. Wówczas możliwe jest utrzymywanie się wysokiego cholesterolu nawet przy stosowaniu zdrowej diety.

Zbyt wysoki cholesterol może mieć charakter wtórny. Tzw. hipercholesterolemia wtórna występuje w przebiegu niektórych chorób i wskutek prowadzenia niezdrowego trybu życia. Czynnikami sprzyjającymi jej powstaniu są: niska aktywność fizyczna, palenie papierosów, zły sposób odżywiania (dieta wysokokaloryczna i bogata w tłuszcze), narażenie na silny lub przewlekły stres, regularne spożywanie alkoholu. Zbyt wysoki cholesterol może być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, w tym m.in.: glikokortykosteroidów, tiazydowych leków moczopędnych, progestagenów, niektórych beta-blokerów, inhibitorów proteaz używanych w leczeniu zakażenia HIV.

W jakich chorobach występuje podwyższony cholesterol? Zbyt wysoki poziom może być konsekwencją takich zaburzeń w stanie zdrowia, jak:

• cukrzyca i zespół metaboliczny,
• nadciśnienie tętnicze krwi,
• nadwaga i otyłość,
• zaburzenia lipidowe,
• niektóre choroby nerek (np. zespół nerczycowy),
• chorób wątroby przebiegających z cholestazą, czyli zaburzeniem odpływu żółci bądź jej produkcji,
• niedoczynność tarczycy.
• 
  

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku podwyższonego cholesterolu w badaniach krwi należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Specjalista zaleci dodatkowe badania krwi i omówi z pacjentem plan leczenia. Zalecana jest także konsultacja dietetyka.

Jak obniżyć wysoki cholesterol?

Wysoki cholesterol to stan wymagający leczenia. Podstawowym elementem leczenia hipercholesterolemii jest zmiana stylu życia. Konieczne są:

• podejmowanie aktywności fizycznej,
• unikanie narażenia na czynniki stresowe,
• eliminacja palenia tytoniu,
• zdrowe odżywianie.

Leczenie farmakologiczne wprowadza się, gdy nie można wyeliminować hipercholesterolemii za pomocą samej diety lub gdy ryzyko sercowo-naczyniowe jest bardzo wysokie. W leczeniu za wysokiego cholesterolu stosuje się leki należące do grupy statyn (m.in. atorwastatynę, fluwastatynę, lowastatynę, rosuwastatynę, simwastatynę, pitawastatynę, prawastatynę).

W przypadku, gdy farmakoterapia ta nie pozwala na uzyskanie zadowalającego efektu lub wiąże się z działaniami niepożądanymi, pacjentom przypisane mogą zostać inne leki, np. żywice jonowymienne, których zadaniem jest hamowanie wchłaniania cholesterolu z przewodu pokarmowego.

Innym lekiem stosowanym do obniżenia poziomu cholesterolu jest ezetymib. Działa podobnie jak żywice jonowymienne, ale w odróżnieniu od nich nie zaburza wchłaniania innych substancji. Na początku zwykle stosuje się pojedynczy lek, a w przypadkach ciężkich konieczna okazać się może terapia skojarzona z wykorzystaniem kilku substancji.

Jak leczyć wysoki cholesterol? Zalecenia dietetyczne

Dietoterapia w za wysokim cholesterolu to konieczność. Do głównych zaleceń żywieniowych należą:

• zastąpienie węglowodanów prostych (cukrów prostych łatwo wchłanianych przez organizm) węglowodanami złożonymi (które są wolnej rozkładane),
• zamiana tłuszczów pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnych,
• ograniczenie spożywania tłuszczów trans, które obecne są zwłaszcza w gotowych daniach, ciastach, ciastkach, słonych przekąskach, zupach w proszku i gotowych sosach,
• zwiększenie spożycia rozpuszczalnej w wodzie frakcji błonnika pokarmowego, którego dostarczą owoce i warzywa, w tym zwłaszcza: jabłka, fasola, soczewica, groch, brązowy ryż, ciemne pieczywo z mąki z grubego przemiału, kasza gryczana i jęczmienna,
• ograniczenie spożywania czerwonego mięsa, nabiału o wysokiej zawartości tłuszczu, smalcu, masła i żółtek, wysoko przetworzonych produktów, alkoholu, słodyczy,
• wybieranie pokarmów zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe, m.in.: orzechów, ryb, chudego białego mięsa (np. drobiu),
• wprowadzenie do jadłospisu pokarmów, które mają właściwości obniżające poziom cholesterolu, działanie takie wykazują m.in.: czosnek, awokado, płatki owsiane, siemię lniane, babka płesznik, grzyby shitake,
• dostarczanie z pożywieniem składników o działaniu antyoksydacyjnym, do których należą: witamina E, witamina C, betakaroten, flawonoidy, likopen, koenzym – Q10,
• najwłaściwszą formą przygotowywania posiłków jest gotowanie w wodzie, na parze, pod ciśnieniem.

Powikłania hipercholesterolemii

Długotrwale utrzymujący się wysoki poziom cholesterolu może powodować odkładanie się go w naczyniach krwionośnych w postaci tzw. blaszki miażdżycowej prowadzącej do rozwoju miażdżycy. Nieleczona hipercholesterolemia może prowadzić do choroby niedokrwiennej lub zawału serca, udaru niedokrwiennego mózgu oraz tętniaka aorty.