Rany i ich rodzaje. Zasady pierwszej pomocy przy zranieniach

Skaleczyłeś się nożem, nastąpiłeś na gwóźdź lub przewróciłeś się na rowerze i otarłeś kolano? Wszystkie te sytuacje doprowadziły do powstania różnych rodzajów ran. Nasi eksperci przygotowali poradnik i film o tym, jak radzić sobie przy zranieniach. Dzięki tej wiedzy będziesz w stanie udzielić pomocy poszkodowanemu, zanim zajmie się nim specjalista.

Poznaj rodzaje ran

Rana to przerwanie ciągłości skóry, a w cięższych przypadkach również położonych pod nią tkanek. Do jej powstania dochodzi zazwyczaj w wyniku urazu mechanicznego. Eksperci opracowali wiele klasyfikacji ran. Biorąc pod uwagę głębokość, wyróżnili rany powierzchowne, głębokie i drążące. Jeśli chodzi o czas trwania – rany ostre i przewlekłe. Te ostatnie są zazwyczaj konsekwencją unieruchomienia, zaburzeń układu immunologicznego, niewydolności układu krążenia czy nieprawidłowości w procesie gojenia rany. Rodzajami ran przewlekłych są m.in.: odleżyny, owrzodzenia tętnicze goleni, zespół stopy cukrzycowej, rozległe oparzenia. Uwzględniając ryzyko zakażenia, wymienili rany czyste, czyste skażone, skażone i brudne.

Najbardziej rozbudowany jest podział raz w zależności od mechanizmu ich powstawania. Eksperci wyróżnili m.in.:

• rany cięte – są efektem zranienia ostrym przedmiotem (np. nożem, szkłem), zwykle mocno krwawią;
• rany kłute – są wynikiem działania ostrego przedmiotu (np. bagnetu, gwoździa, szpady, sztyletu), ich otwór może być mały, ale uszkodzenia są nieprzewidywalne;
• rany rąbane – są wynikiem urazu ostrym i ciężkim przedmiotem (np. szablą, siekierą, tasakiem), mogą doprowadzić do amputacji fragmentu ciała (np. palca);
• rany postrzałowe – są wynikiem postrzelenia z broni palnej, wybuchu miny lub bomby, rana wlotowa może być mała, ale uszkodzenia są znaczne;
• rany tłuczone – są spowodowane przedmiotem o tępych krawędziach, mają nierówne i zgniecione brzegi;
• rany płatowe – powstają w wyniku działania narzędzia ustawionego stycznie, skośnie do skóry, oderwany fragment skóry luźno zwisa;
• rany miażdżone – powstają w wyniku działania tępego narzędzia użytego z dużą siłą, towarzyszą im uszkodzenia okolicznych tkanek;
• rany szarpane – są wynikiem działania zakrzywionych przedmiotów (np. sęku, haka);
• rany kąsane – powstają poprzez ugryzienie, są zakażone bakteriami obecnymi w ślinie, przez co z reguły trudno się goją.

Do ran należą również otarcia. Do ich powstania dochodzi w wyniku urazu działającego stycznie do powierzchni skóry. To częsty rodzaj ran, jakiego doznają dzieci – podczas nauki chodzenia, jazdy na rowerze czy zabawy. Otarcia krwawią umiarkowanie, ale są bolesne z uwagi na uszkodzenie zakończeń nerwowych w skórze. Nierzadko ulegają zanieczyszczeniu ziemią. Wówczas warto omówić z lekarzem konieczność szczepienia przeciwko tężcowi.

Zobacz także: Tężec – objawy, przyczyny, sposoby leczenia

Pierwsza pomoc w przypadku ran

Pierwsza pomoc przedmedyczna obejmuje wiele czynności, a jedną z nich jest umiejętne zaopatrywanie ran. W ten sposób zmniejsza się ryzyko zakażenia i ogranicza utratę krwi, zanim poszkodowanym zajmie się wykwalifikowana osoba. Pomoc powinno się wezwać, gdy rana zlokalizowana jest w okolicy szyi, brzucha, klatki piersiowej, intensywnie krwawi, tkwi w niej narzędzie, spowodował ją brudny przedmiot, poszkodowany stracił przytomność lub robi się blady.

Pierwsza pomoc w przypadku ran wygląda następująco:

• Zapewnij bezpieczeństwo poszkodowanemu i sobie.
• Należy położyć lub posadzić poszkodowanego. Następnie ocenić rodzaj, wielkość i lokalizację rany oraz zdecydować, czy konieczne jest wezwanie pomocy.
• Jeśli przedmiot, który spowodował ranę, znajduje się w ciele poszkodowanego, nie należy go usuwać, bo tamuje krwawienie.
• Przepłucz ranę bieżącą wodą lub solą fizjologiczną. Jeżeli jest dostępny, powinien być zastosowany środek antyseptyczny (np. na bazie octenidyny), który dezynfekują ranę i zapewnia jej odpowiednio wilgotne środowisko do prawidłowego gojenia się. Do oczyszczenia i odkażenia rany nie wolno używać spirytusu, jodyny czy wody utlenionej. Przy dużych ranach oczyszcza się najpierw brzegi, a później ranę.
• Załóż opatrunek z gazy jałowej i zabandażuj go, aby nie spadł. Jednak nie może być założony za mocno, aby nie utrudniać krążenia. Opatrunek powinien być większy od rany, szczelnie do niej przylegać. Jeżeli opatrunek przemaka krwią, nie należy go zdejmować, tylko dołożyć na wierzch następny i zabandażować.
• Jeśli krwawienie jest duże, załóż opatrunek uciskowy, który ma za zadanie zmniejszyć wypływ krwi. Jeśli jest on nieskuteczny, a krwawienie utrzymuje się i ma znaczne nasilenie, rana jest zlokalizowana w obrębie kończyny, należy zastosować opaskę uciskową, którą zakłada się około 5-7cm nad raną.
• W przypadku zranienia kończyny należy unieść ją do góry, aby zmniejszyć krwawienie.
• Jeśli doszło do amputowania części ciała, to trzeba ją zabezpieczyć w sterylnej gazie, a następnie włożyć do plastikowej torby i trzymać w chłodzie (np. obłożyć lodem).

Zapoznaj się z materiałem filmowym na temat postępowania w zranieniach.

W przypadku niewielkich ran i otarć nie ma z reguły potrzeby zgłaszania się po pomoc do specjalisty. Wystarczające są działania podjęte w domu. Umyj ranę środkiem odkażającym. Następnie brzegi rany możesz posmarować maścią zabezpieczającą przed zakażeniem i przyspieszającą gojenie. Na koniec nałóż na ranę sterylny, suchy opatrunek (np. plaster, kompres z gazy).