Przełom tarczycowy – co to jest? Przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Przełom tarczycowy to jeden ze stanów nagłych w tyreologii, czyli w dziedzinie medycyny zajmującej się chorobami tarczycy. Charakteryzuje się on gwałtownym uwolnieniem hormonów tarczycy. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą przełomowi tarczycowemu i co prowadzi do jego powstania.

Co to jest przełom tarczycowy?

Przełom tarczycowy to zagrażające życiu nasilenie objawów nadczynności tarczycy. O przełomie tarczycowym mówi się wówczas, gdy dochodzi do gwałtownego uwolnienia hormonów tarczycy. Stąd też dla jego określenia stosuje się nazwę „przełom tarczycowy hipermetaboliczny”. Rozwija się on nagle w ciągu kilku godzin lub stopniowo w ciągu kilku dni. Jego konsekwencją jest niewydolność szeregu narządów i układów. Szacuje się, że roczna zapadalność na przełom tarczycowy w populacji europejskiej wynosi 4 na 1000 chorych kobiet i 0,8 na 1000 chorych mężczyzn.

Jakie są przyczyny przełomu tarczycowego?

Przełom tarczycowy pojawia się głównie w przebiegu źle kontrolowanej lub nieleczonej choroby Gravesa-Basedowa. To choroba spowodowana obecnością przeciwciał przeciwko receptorom komórek tarczycy, co powoduje stymulację tarczycy i prowadzi do jej nadczynności.  Znacznie rzadziej do jego powstania prowadzą wole guzowate toksyczne, autonomiczny gruczolak tarczycy czy inne stany nadczynności tarczycy. Uważa się go za najcięższe powikłanie operacji tarczycy – zabiegu usunięcia wola nadczynnego. Wśród innych możliwych przyczyn przełomu tarczycowego wymieniane są:

• uraz tarczycy, badanie gruczołu z dużym uciskiem,
• odstawienie tyreostatyków (leków hamujących produkcję hormonów tarczycy), przedawkowanie tyroksyny (hormonu tarczycy),
• infekcja bakteryjna lub wirusowa,
• podaż preparatów jodowych, terapia jodem radioaktywnym, jodowe środki kontrastujące,
• narażenie na silny stres, ostra psychoza,
• poród,
• ostre schorzenie internistyczne – kwasica ketonowa, zawał serca, zatorowość płucna, niewydolność serca, udar, hipoglikemia.

Objawy przełomu tarczycowego

Zazwyczaj przełom tarczycowy ma nagły początek. Choć przed pojawieniem się pełnoobjawowego jego obrazu u chorych rozwinąć się mogą tzw. objawy prodromalne, czyli zwiastujące. Należą do nich zwłaszcza: pobudzenie, bezsenność, nudności, wymioty, spadek masy ciała, podwyższona temperatura ciała, nasilenie drżenia mięśniowego.

Objawami typowymi dla przełomu tarczycowego są:

• rosnąca ciepłota ciała, której towarzyszą dreszcze i wzmożone pocenie się,
• pobudzenie,
• znaczna tachykardia (przyspieszona praca serca, powyżej 100 uderzeń na minutę), często migotanie przedsionków,
• nasilające się dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki),
• objawy psychotyczne, problemy z orientacją, splątanie, niepokój.

W przebiegu przełomu tarczycowego rozwinąć się mogą niewydolność krążenia i zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, osiągające nawet postać stanów majaczeniowych i śpiączki. Istnieje ryzyko odwodnienia. Niepodjęcie leczenia przełomu tarczycowego jest związane z wysokim ryzykiem śmierci chorego.

Sprawdź też, czym charakteryzuje się niedoczynność tarczycy.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

Rozpoznaniem i leczeniem przełomu tarczycowego zajmuje się endokrynolog. To specjalista zajmujący się chorobami gruczołów wydzielania wewnętrznego (dokrewnych), m.in. przysadki, podwzgórza, tarczycy, przytarczyc.

Diagnostyka przełomu tarczycowego

Diagnostyka opiera się przede wszystkim na badaniu podmiotowym, czyli szczegółowo przeprowadzonym wywiadzie z chorym, i badaniu przedmiotowym. W warunkach klinicznych stosowane są odpowiednie skale, na podstawie których można ocenić stan przełomu tarczycowego. Jedne z bardziej znanych to kryteria kliniczne nasilenia nadczynności tarczycy wg Burcha i Wartofsky’ego. Badania laboratoryjne odgrywają rolę pomocniczą, z uwagi na ryzyko związane z przełomem tarczycowym nie powinno się bowiem zwlekać z rozpoczęciem leczenia do momentu zbadania poziomu hormonów tarczycowych we krwi.

W przebiegu przełomu tarczycy stwierdza się typowy dla nadczynności tarczycy stan hormonów – podwyższone stężenie FT4 i FT3 oraz nieoznaczalne stężenie hormonu tyreotropowego – TSH. Wystąpienie przełomu wiąże się bardziej z dynamiką wzrostu stężenia niezwiązanych hormonów tarczycy we krwi niż z ich bezwzględnymi stężeniami. Jednak sama wartość stężenia hormonów nie ma tak istotnego znaczenia przy rozpoznaniu przełomu tarczycowego, jak obraz kliniczny. Dodatkowo w rozpoznaniu przełomu tarczycowego pomocne okazać się mogą wyniki innych testów laboratoryjnych, w tym m.in.: badanie poziomu glukozy (hiperglikemii), morfologia krwi (m.in. leukocytoza), badanie elektrolitów (hiperkalcemia), podwyższona aktywność dehydrogenazy mleczanowej i fosfokinazy kreatynowej.

Leczenie przełomu tarczycowego

Przełom tarczycowy wymaga intensywnego i natychmiastowego leczenia. Terapia skupia się na zahamowaniu produkcji hormonów tarczycowych oraz wyeliminowaniu czynnika odpowiedzialnego za przełom tarczycowy. Zaburzenie to wymaga hospitalizacji. Choremu podawane są leki przeciwtarczycowe (takie jak propylotiouracyl lub tiamazol) oraz inne środki, w tym m.in.: beta-blokery, leki uspokajające, glikokortykosteroidy (np. hydrokortyzon), leki przeciwkrzepliwe.

Dąży się do wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych. Podawany może być jod w formie jodku potasu. Pacjent jest schładzany okładami. Otrzymuje również leki przeciwgorączkowe, np.  paracetamol. Chory wymaga stałego monitorowania. W razie konieczności wprowadzana jest tlenoterapia.