Powiększona wątroba – o czym świadczy?

Wątroba to narząd wchodzący w skład układu pokarmowego. Odgrywa w organizmie liczne funkcje, w tym m.in. neutralizuje toksyny, metabolizuje, syntetyzuje i wytwarza wiele związków. Istnieją pewne sygnały, po których można rozpoznać, że wątroba przestaje działać prawidłowo. Jednym z nich jest powiększenie narządu. Sprawdź, kiedy dochodzi do hepatomegalii i jak łagodzić to zaburzenie.

Czy powiększenie wątroby jest groźne? Jakie są przyczyny powiększonej wątroby?

Powiększenie wątroby to niespecyficzny objaw, który może zarówno towarzyszyć chorobom wątroby, jak i być konsekwencją dysfunkcji innych narządów.

• Przyczyny powiększonej wątroby stanowią nierzadko zmiany zapalne, za które odpowiada najczęściej wirusowe zapalenie wątroby typu A, B lub C, ale także mononukleoza zakaźna, zakażenie cytomegalowirusem.
• Powiększona wątroba może być efektem polekowego uszkodzenia wątroby lub zmian zwyrodnieniowych (np. skrobiawicy, stłuszczenia wątroby).
• Narząd ten ulega powiększeniu na skutek zmian zastoinowych w krążeniu (np. w zespole Budda-Chiariego) lub w drogach żółciowych (np. w kamicy żółciowej), chorób spichrzeniowych (prowadzących do nagromadzenia się szkodliwych substancji w wątrobie), wad metabolicznych (np. hemochromatozy, choroby Wilsona).
• Wątroba może być powiększona w ograniczony sposób na skutek tworzących się w niej ropni, torbieli, nowotworów pierwotnych lub przerzutowych.
• Do powiększenia wątroby może dochodzić również w wyniku złych nawyków żywieniowych (to tzw. niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby) oraz nadmiernego spożywania alkoholu prowadzącego do alkoholowego zapalenia wątroby.

Niepokoić powinna nie tylko samo powiększenie narządu, ale związane z tym zaburzenia w jego pracy i procesy, które doprowadziły do hepatomegalii – część z nich stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet dla życia.

Co zrobić, gdy wątroba jest powiększona? Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów sugerujących zaburzenia pracy wątroby należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Ten na podstawie wstępnego rozpoznania może zalecić wykonanie podstawowych badań krwi i skierować pacjenta do hepatologa. To lekarz zajmujący się schorzeniami wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Wskazana jest także konsultacja z dietetykiem w celu opracowania diety wątrobowej.

Jak wygląda brzuch przy chorej wątrobie?

W prawidłowych warunkach wątroba waży 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Umiejscowiona jest w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej. Znajduje się pod przeponą i jest w całości przykryta prawym łukiem żebrowym. Powiększona wątroba sięga ponad 2 cm poniżej łuku żebrowego. Powoduje powiększenie obwodu brzucha, który staje się tkliwy. Dolegliwości bólowe pojawiają się pod wpływem ucisku wątroby na sąsiednie tkanki. Sama wątroba nie ma unerwienia bólowego, dlatego zmiany w jej obrębie nie bolą.  Dla marskości wątroby (gdy miąższ wątrobowy zaczyna włóknieć w wyniku uszkodzenia) charakterystyczny bywa tzw. objaw głowy meduzy. To poszerzenie żył okołopępkowych, zlokalizowanych na ścianie brzucha.

Poza wymienionymi wyżej objawami powiększonej wątrobie towarzyszyć może szereg innych dolegliwości, na które również należy zwrócić uwagę. Należą do nich m.in.: zażółcenie i świąd skóry, przewlekłe zmęczenie, spadek masy ciała, brak apetytu, wymioty, biegunka, kłucie i rozpieranie w okolicy podżebrowej prawej, w nadbrzuszu lub w śródbrzuszu. Podane objawy nie wyczerpują listy dolegliwości występujących w zaburzeniach pracy wątroby. Ich obraz kliniczny jest niezwykle złożony.

Jak zregenerować powiększoną wątrobę? Jak wygląda leczenie?

Wątroba to narząd mający duże zdolności regeneracyjne. Jednak zbyt duże i powtarzające się uszkodzenia prowadzą do zaburzeń w regeneracji, w konsekwencji czego dochodzi do zniszczenia tkanek wątrobowych i utraty ich funkcji. Leczenie przy powiększonej wątrobie zależy od choroby podstawowej, która doprowadziła do zmiany wielkości tego narządu. Przykładowo w stłuszczeniu wątroby postępowanie skupia się na dostosowaniu odpowiedniej diety i ewentualnie przyjmowaniu leków stabilizujących poziom lipidów, w marskości wątroby zalecane są leki o działaniu przeciwzapalnym i obniżające ciśnienie w układzie wrotnym.

W regeneracji powiększonej wątroby wprowadzany jest specjalny sposób żywienia. Główne założenia diety wątrobowej przedstawiają się następująco:

• dania lekkostrawne o ograniczonej zawartości tłuszczu,
• rezygnacja ze smażenia i grillowania, wskazane techniki kulinarne to gotowanie w wodzie lub na parze, pieczenie,
• regularne posilanie się – 5–6 mniejszych posiłków, spożywanych powoli,
• w diecie powinny dominować produkty świeże, udział produktów przetworzonych powinien być ograniczony do minimum,
• do posiłków zalecane jest używanie przypraw, które wspomagają pracę wątroby, np. kminku, tymianku i majeranku,
• należy wykluczyć alkohol, mocną kawę i herbatę, ograniczyć ilość błonnika, zapewnić wysokiej jakości źródła białka, które przyspiesza proces regeneracji (zwłaszcza chude mięso i ryby).

Dieta wątrobowa powinna być ustalona indywidualnie, w zależności od stopnia uszkodzenia organu, stanu odżywienia i preferencji smakowych pacjenta. Wspomagającą rolę w regeneracji powiększonej wątroby odgrywają preparaty z fosfolipidami (m.in. z choliną) oraz alfa-tokoferolem. Należy pamiętać, że hepatomegalia może być pierwszym objaw wielu poważnych chorób, dlatego też nie należy jej bagatelizować.