Porażenie nerwu twarzowego – jak wygląda leczenie domowe?

Porażenie nerwu twarzowego zazwyczaj ma charakter idiopatyczny (ma nieznane podłoże), choć może też doprowadzić do niego wiele różnych czynników. Choroba nie tylko wpływa niekorzystnie na wygląd pacjenta, lecz także na codzienne funkcjonowanie, w tym m.in. mówienie, jedzenie i picie. Sprawdź, na czym polega leczenie i jakie ćwiczenia przy porażeniu nerwu twarzowego można wykonywać w domu.

Nerw twarzowy – co to za struktura?

Nerw twarzowy to VII nerw czaszkowy, który wchodzi w skład obwodowego układu nerwowego, łączącego mózg z narządami w ciele poprzez wiele dróg nerwowych. Nerw twarzowy wychodzi z mózgowia dwoma korzeniami – grubszy, tzw. ruchowy, to właściwy nerw twarzowy, a drugi, tzw. pośredni, leżący bocznie, jest cieńszy od ruchowego i zawiera włókna wydzielnicze oraz czuciowe. Nerw twarzowy ma liczne gałęzie, w tym m.in. nerw strzemiączkowy, nerw uszny tylny i strunę bębenkową. Nierzadką patologią dotykającą ten nerw jest jego porażenie (osłabienie lub paraliż). Można wyróżnić porażenie ośrodkowe oraz obwodowe. Przyczyny ośrodkowego porażenia nerwu są zazwyczaj poważne, należą do nich m.in. udar mózgu, stwardnienie rozsiane, guzy mózgu i stany zapalne ośrodkowego układu nerwowego, dlatego też wymagana jest pilna diagnostyka.

W przypadku porażenia obwodowego ma ono zazwyczaj charakter idiopatyczny, czyli jest samoistne. Nazywa się je wówczas porażeniem Bella. Rzadziej za obwodowe porażenie nerwu twarzowego odpowiadają inne przyczyny, w tym m.in. zapalenie ucha środkowego, borelioza, półpasiec, neuropatie w przebiegu chorób przewlekłych m.in. cukrzycy, niedoczynności tarczycy, chorób autoimmunologicznych. Charakterystycznymi objawami porażenia nerwu twarzowego jest obniżenie kącika ust, utrata czucia głębokiego na obszarze twarzy, trudności z zamknięciem szpary ocznej po stronie uszkodzenia czy zaburzenia łzawienia. Zadowalające efekty podczas powrotu do zdrowia przy porażeniu nerwu twarzowego można uzyskać poprzez fizjoterapię, która łączy w sobie kinezyterapię, fizykoterapię i masaże. Leczenie uzupełnia się farmakoterapią, a w cięższych przypadkach zabiegami.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Z objawami porażenia nerwu twarzowego należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Na podstawie wywiadu i badania fizykalnego zróżnicuje on przyczynę porażenia – obwodową lub ośrodkową. W celu dalszej diagnostyki pacjent może zostać skierowany do neurologa. Rehabilitacją pacjentów z porażeniem Bella zajmują się wyszkoleni fizjoterapeuci. W przypadku podejrzenia uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, takiego jak udar mózgu, pacjent jest pilnie kierowany do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Jeśli objawom porażenia nerwu twarzowego towarzyszy zaburzenie widzenia lub mowy, należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną – dzwoniąc pod nr 999 lub 112.

Ćwiczenia przy porażeniu nerwu twarzowego

W poprawie funkcjonowania chorego, u którego lekarz rozpoznał porażenie nerwu twarzowego, ważne miejsce zajmuje kinezyterapia, czyli leczenie ruchem, którą po przedstawieniu przez wykwalifikowanego rehabilitanta pacjent może z powodzeniem wykonywać w warunkach domowych przed lustrem. Widząc swoje odbicie, będzie miał większą kontrolę nad wykonywanymi ruchami. Rozpoczęcie ćwiczeń wymaga wcześniejszej konsultacji ze specjalistami – zagwarantuje to bezpieczeństwo i efektywność procesu leczenia. Kinezyterapia opiera się na prawidłowo wykonanej gimnastyce mięśni twarzy, których napięcie uległo uszkodzeniu. Ćwiczenia skupiają się na aktywacji obszarów odpowiedzialnych za mimikę i wyrażanie emocji. Oto wybrane przykłady:

• szerokie otwieranie oczu, a następnie mocne zaciskanie powiek;
• próba gwizdania;
• uśmiechanie się;
• dmuchanie;
• pionowe i poziome marszczenie czoła;
• rozszerzanie nozdrzy;
• wykrzywianie całej twarzy;
• wymawianie słów zawierających spółgłoski;
• robienie min;
• marszczenie brwi;
• szybkie mruganie powiekami;
• unoszenie brwi z jednoczesnym marszczeniem czoła;
• ściąganie brwi z jednoczesnym marszczeniem czoła i wyszczerzeniem zębów;
• układanie ust do pocałunku;
• próba dotknięcia językiem do brody, a później do nosa;
• mocne ściągnięcie policzków i warg – wykonanie tzw. rybki;
• szerokie otwarcie ust i maksymalne wysunięcie języka;
• otwarcie ust i krążenia językiem;
• ruchy żuchwy (wysuwanie do przodu, cofanie, przesuwanie w lewo i w prawo).

Porażenie nerwu twarzowego – rehabilitacja

Ważnym uzupełnieniem kinezyterapii są zabiegi fizykoterapii. Rehabilitacja w porażeniu nerwu twarzowego obejmuje zabiegi z wykorzystaniem ciepła, okłady z parafiny, naświetlanie promieniowaniem podczerwonym lampami typu Solux, ultradźwięki, pole magnetyczne i elektromagnetyczne. Zabiegi te przyspieszają regenerację nerwu twarzowego, zapewniają złagodzenie dolegliwości bólowych oraz zmniejszenie napięcia mięśni twarzy.

Porażenie nerwu twarzowego – masaż

W przypadku porażenia nerwu twarzowego pomocny jest masaż twarzy. Pozytywne efekty obserwuje się również przy zaburzeniu krążenia limfatycznego czy łagodzeniu blizn i bruzd. W ramach masażu wykonywane jest wiele działań, w tym m.in.:

• głaskanie wargi dolnej, brody, wargi górnej, mięśnia okrężnego ust, policzków, grzbietu nosa i brwi, mięśnia okrężnego oka, czoła;
• rozcieranie wargi dolnej, wargi górnej, policzków, grzbietu nosa, brwi, czoła;
• ugniatanie wargi dolnej, wargi górnej, policzków, czoła;
• oklepywanie policzków, czoła, kątów ust, nosa, mięśnia okrężnego oka;
• wibracja policzków, wibracja stabilna pod oczami.

Masaż przy porażeniu nerwu twarzowego ma działanie stymulujące i poprawia napięcie mięśniowe. Do masażu można użyć maści o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Zabieg ten nie może jednak zostać przeprowadzony w kilku przypadkach, takich jak m.in.: opryszczka, liszaj, stany ropne migdałków, infekcje występujące w jamie ustnej lub w obrębie twarzy, zaawansowana miażdżyca, choroba nowotworowa w okolicy masowanej. Chory może też się masować w domu przy użyciu drewnianych masażerów, kamieni i miotełek.

Porażenie nerwu twarzowego – leczenie domowe

Poza ćwiczeniami na porażenie nerwu twarzowego leczenie domowe obejmuje również codzienną pielęgnację obszaru objętego chorobą. W przypadku trudności z zamknięciem szpary powiekowej konieczna jest ochrona rogówki przed zabrudzeniem i wyschnięciem. Wskazane jest noszenie okularów z filtrem UV i aplikowanie kropli nawilżających. Pacjenci z porażeniem nerwu twarzowego mogą stymulować opadający kącik ust, podtrzymując go. W tym celu używa się plastrów poprawiających mięśnie twarzy lub specjalnej szyny. Plastrowanie zmniejsza uczucie nienaturalnego odczucia skóry i mięśni, ułatwia jedzenie, mówienie i picie, poprawia symetrię twarzy.

Należy też wspomnieć o ułożeniu do snu. Chory powinien kłaść się na zdrowej stronie twarzy. W ten sposób zapobiegnie wywieraniu nacisku na mięśnie i rozciągnięciu skóry. W czasie choroby należy unikać zimna, a zwłaszcza nagłych ochłodzeń. Pacjent musi zadbać też o skórę – zalecane jest stosowanie kremów nawilżających. W sytuacji, gdy doszło do porażenia nerwu twarzowego zimą, przed wyjściem na chłodne powietrze powinno się korzystać z kremów ochronnych (półtłustych lub tłustych) i osłaniać twarz szalem.