Ospa – przyczyny, objawy i sposób leczenia
Udostępnij na:
Ospa wietrzna to choroba wieku dziecięcego, choć może również występować u ludzi dorosłych. W większości przypadków ma łagodny przebieg, a jej typowym objawem jest wysypka. Rozpoznanie ospy wietrznej opiera się na podstawie charakterystycznych zmian skórnych i objawów ogólnych, a leczenie ma głównie charakter objawowy.
Spis treści
Ospa wietrzna to jedna z chorób zakaźnych. Dziś rzadko występuje ciężki jej przebieg, a szerzenie się choroby ograniczają skutecznie szczepienia ochronne. Sprawdź, w jaki sposób dochodzi do zakażenia i jakie objawy towarzyszą ospie.
Ospa wietrzna – co to za choroba? Przyczyny ospy
Ospa wietrzna to choroba zakaźna, której czynnikiem sprawczym jest wirus ospy wietrznej i półpaśca (ang, Varicella Zoster Virus – VZV). Najczęściej rozwija się u dzieci (ok. 90% zakażeń ma miejsce przed 15. rokiem życia). Ospa u niemowląt, osób dorosłych oraz pacjentów z zaburzoną odpornością ma z reguły cięższy przebieg. Najwięcej przypadków obserwuje się w miesiącach zimowych i wiosennych. Po przechorowaniu uzyskuje się odporność na całe życie, a wirus VZV pozostaje w organizmie w zwojach nerwowych w postaci uśpionej tzw. zakażenia latentnego. W szczególnych przypadkach może dojść do reaktywacji zakażenia wirusem ospy wietrznej pod postacią półpaśca.
Ospa wietrzna, a półpasiec
Półpasiec może wystąpić u każdego, kto przechorował w przeszłości ospę wietrzną. Objawia się występowaniem bolesnych pęcherzyków w obrębie obszaru skóry unerwionego przez jeden nerw rdzeniowy, tzw. dermatom. Pęcherzyki często układają się liniowo między żebrami, zazwyczaj po jednej stronie ciała - stąd nazwa „pół-pasiec”. Przed pojawieniem się pęcherzyków może występować ból, pieczenie oraz swędzenie skóry w obrębie dermatomu. Wirus VZV reaktywuje się pod postacią półpaśca zazwyczaj raz w ciągu życia, choć u pacjentów w grupie ryzyka (m.in. z zaburzeniami odporności, po przeszczepieniu narządów, z chorobami nowotworowymi i w trakcie leczenia nowotworów) mogą zdarzyć się nawrotowe półpaśce w obrębie różnych nerwów, również unerwiających oko i ucho. Tzw. półpasiec oczny lub uszny może prowadzić do upośledzenia odpowiednio wzroku i słuchu.
Jak dochodzi do zakażenia wirusem ospy?
Wirus ospy wietrznej charakteryzuje się bardzo wysoką zakaźnością – z tego właśnie powodu ospa nazywana jest wietrzną. Zakażenie następuje drogą kropelkową – bezpośrednio przez kontakt z osobą zakażoną lub poprzez kontakt z płynem z pęcherzyków pojawiających się w trakcie infekcji. Zakażenie może też być przeniesione na ubraniu lub przez przedmioty. Wirus wnika do organizmu przez spojówki lub śluzówki górnych dróg oddechowych. VZV wylęga się w ciągu 10–21 dni (zazwyczaj 14 dni). Chory jest zdolny do zarażania w ciągu 24–48 godzin, zanim pojawią się charakterystyczne objawy ospy wietrznej, czyli jeszcze przed wystąpieniem wysypki. Zdolność do zakażenia utrzymuje się przez około 7 dni, do czasu przyschnięcia pęcherzyków na skórze.
Jakie są objawy ospy wietrznej?
Zanim dojdzie do powstania zmian skórnych u osób z ospą, występują objawy poprzedzające, tzw. prodromalne. Określa się w ten sposób zwiastuny choroby, czyli ogólne złe samopoczucie, podwyższoną temperaturę ciała, spadek apetytu, zapalenie gardła, bóle głowy, brzucha i mięśniowe, a także nieżyt nosa. Dolegliwości te obserwuje się średnio na 1–2 dni przed pojawieniem się wysypki.
Typowym objawem pojawiającym się w przebiegu ospy wietrznej jest wysypka. Zmiany skórne ulegają przekształceniu w czasie choroby. Na początkowym etapie wysypka ma postać rumieniowych plamek, grudek lub pęcherzyków wypełnionych mętnym płynem. Z czasem zmiany zasychają w strupki. Najczęściej zmiany skórne lokalizują się w obrębie skóry głowy i tułowia. Później pojawiają się też na innych częściach ciała.
Wysypka w ospie powoduje silny świąd, który wywołuje odruch drapania. Po rozdrapaniu zmian może dojść do ich zakażenia bakteryjnego, a wówczas po wysypce mogą pozostać blizny. W przypadkach bez zakażenia obserwuje się delikatne przebarwienia, które znikają z czasem. Najczęściej za zakażenie zmian skórnych odpowiadają bakterie takie jak gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) i paciorkowce (m.in. Streptococcus pyogenes).
Do jakiego lekarza się zgłosić?
W przypadku podejrzenia ospy wietrznej u dziecka należy zgłosić się do lekarza pediatry. Dorośli pacjenci powinni umówić się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. W ciężkich przypadkach chory może zostać skierowany do specjalisty chorób zakaźnych.
Ospa wietrzna – leczenie i rozpoznawanie
Rozpoznanie ospy wietrznej opiera się na badaniu podmiotowym (wywiadzie z pacjentem) i przedmiotowym (badaniu fizykalnym oraz obejrzeniu zmian skórnych). Badania dodatkowe zazwyczaj nie są konieczne. W większości przypadków leczenie ospy wietrznej oraz półpaśca ma charakter objawowy. Wskazana jest codzienna kąpiel i delikatne osuszanie ciała ręcznikiem. Brak higieny sprzyja zakażeniom bakteryjnym.
Aby złagodzić świąd, można wprowadzić leki przeciwhistaminowe. Nie powinno się stosować maści, kremów ani zasypek, ponieważ sprzyjają zakażeniu bakteryjnemu zmian i powstawaniu blizn. W celu obniżenia temperatury ciała podaje się paracetamol, który łagodzi też dolegliwości bólowe. Należy pamiętać również o odpowiednim nawodnieniu organizmu i noszeniu przewiewnego ubrania. Ciężki przebieg choroby zdarza się rzadko – chorym podaje się wtedy acyklowir, który jest lekiem przeciwwirusowym hamującym namnażanie się wirusa VZV. Leczenie przyczynowe wprowadzane może zostać u osób z obniżoną odpornością i narażonych na rozwój powikłań.
Zapobieganie ospie wietrznej
Ospie wietrznej u dzieci i dorosłych można zapobiegać. Postawową rolę odgrywają tutaj szczepienia. Można je wykonać u zdrowych dzieci od 9. miesiąca życia, jednak zaleca się szczepić dzieci od 13 miesiąca życia. Szczepienia zalecane są wszystkim dzieciom i dorosłym, którzy nie chorowali na ospę wietrzną i nie zostali wcześniej zaszczepieni. Należy podać dwie dawki szczepionki w odstępie nie krótszym niż 6 tygodni (optymalnie 3 miesiące). Prowadzona jest również profilaktyka poekspozycyjna (po ekspozycji na wirus VZV), która dotyczy głównie noworodków matek chorujących na 5 dni przed i 2 dni po porodzie. Polega ona na podaniu gotowych przeciwciał, tzw. immunoglobulin. U osób nieszczepionych i niechorujących wcześniej na ospę wietrzną, u których występują niedobory odporności, można podać szczepionkę przeciwko VZV do 72h od kontaktu z zakażoną osobą. Na profilaktykę składa się również izolacja osoby chorej.
Powikłania ospy wietrznej
Ospa wietrzna ma zazwyczaj łagodny przebieg, a powikłania rozwijają się u 2-6% chorujących, także u dzieci. Mogą to być nie tylko zakażenia zmian skórnych, lecz także ospowe zapalenie płuc i zaburzenia neurologiczne – zespół ataksji móżdżkowej (występuje utrata równowagi i zaburzenia chodu) i zapalenie mózgu, a także rzadziej występujące: zespół Guillaina-Barrégo (porażenie mięśni po infekcji), aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego lub porażenie nerwów czaszkowych. Świadome zarażanie dziecka ospą od innych chorujących dzieci oznacza narażenie go na ryzyko powikłań i nigdy nie powinno mieć miejsca. Należy też pamiętać o powikłaniach ospy wietrznej, które mogą wystąpić u ciężarnych kobiet. Choroba ta jest szczególnie niebezpieczna w I oraz II trymestrze ciąży. Może doprowadzić do uszkodzeń płodu takich jak wady kończyn, oczu, mózgu (tzw. zespół ospy wrodzonej) lub do jego obumarcia. W przypadku powikłań półpaśca może dojść do rozwoju tzw. neuralgii popółpaścowej, czyli przewlekłego bólu w obrębie zajętego nerwu przez VZV. Ospa wietrzna jest nieprzewidywalna, powikłania mogą wystąpić u dotychczas zdrowych osób. Ze względu na występowanie powikłań szczepienie jest zalecane wszystkim, którzy nie chorowali i nie byli szczepieni. Osoba niezaszczepiona, która nie chorowała na ospę wietrzną jako dziecko, zwykle zaraża się od chorujących dzieci i przebieg jej choroby jest cięższy.
O Autorze
Udostępnij na:
Zobacz także
Małpia ospa – jak ją rozpoznać, diagnozować i leczyć?
Małpia ospa – choć wcześniej ograniczona do krajów afrykańskich – w ostatnich latach coraz częściej pojawia się także w innych częściach świata. To wirusowa choroba odzwierzęca, która budzi coraz większe obawy ze względu na możliwość jej transmisji między ludźmi. Aby lepiej zrozumieć tę chorobę i skutecznie się jej przeciwstawić, warto przyjrzeć się bliżej objawom, sposobom diagnostyki oraz dostępnym metodom leczenia małpiej ospy.
Czym jest medycyna podróży? Kiedy z niej korzystać?
Podróżowanie do odległych zakątków świata z każdym rokiem staje się powszechniejsze, a turyści coraz chętniej wybierają egzotyczne miejsca. Udając się np. do Afryki, trzeba uwzględnić ryzyko zachorowania na choroby tropikalne. Medycyna podróży i lekarze specjalizujący się w tej dziedzinie pozwalają to ryzyko zminimalizować poprzez profesjonalne porady i stosowanie skutecznej profilaktyki (szczepień ochronnych). Sprawdź, kiedy warto udać się na wizytę i kto powinien to zrobić
Bąblowica – objawy i przyczyny pasożytniczego zagrożenia
Bąblowica to choroba pasożytnicza. Jej powstawaniu sprzyja nieprzestrzeganie zasad higieny i spożywanie posiłków lub wody z niepewnego bądź zanieczyszczonego źródła. Sprawdź, jakie jeszcze są drogi szerzenia się bąblowicy.
