Grzybica stóp – jakie są jej rodzaje? Przyczyny powstawania i sposoby leczenia

Grzybica stóp jest jedną z najpowszechniejszych chorób stóp. Jej powstawaniu sprzyja niedostateczna higiena, dzielenie się przyborami toaletowymi czy noszenie niskiej jakości skarpet. Sprawdź, w jaki sposób można zapobiegać grzybicy stóp i jakie są metody jej leczenia.

Grzybica stóp – co to za choroba?

Za powstanie grzybicy stóp odpowiadają grzyby zdolne do rozkładu keratyny. To białko stanowiące budulec włosów, paznokci i naskórka. Najczęściej czynnikiem sprawczym choroby stóp są tzw. dermatofity (rozwijające się w naskórku i na paznokciach), a wśród nich Trichophyton rubrum i Trichophyton mentagrophytes. Rzadziej za jej rozwój odpowiadają grzyby drożdżopodobne i pleśniowe. Grzybica stóp ma charakter przewlekły. Leczenie w wielu przypadkach jest kłopotliwe i wymaga czasu.

Jakie są rodzaje grzybicy stóp? W jaki sposób się ona objawia?

Najczęściej występującym rodzajem grzybicy stóp jest grzybica międzypalcowa. Rozwija się zgodnie z nazwą w przestrzeniach między palcami. Z reguły lokalizuje się między 4 a 5 palcem. Wraz z zaawansowaniem choroby pojawić się może na skórze między kolejnymi palcami czy rozszerzyć się poza przestrzeń międzypalcową. Grzybica między palcami nóg objawia się złuszczaniem i maceracją (uszkodzeniem związanym z nadmierną wilgotnością) skóry oraz jej zaczerwienieniem, tzw. rumieniem zapalnym. W cięższych postaciach dochodzi do pęknięć skóry i rozwoju nadżerek, które są źródłem bólu. Kiedy grzybica na stopie rozchodzi się na jej grzbietową część, objawy są inne – rumień, pęcherzyki, grudki. Chorobie towarzyszyć może również świąd.

Grzybica złuszczająca to drugi rodzaj grzybicy na stopie. Inaczej określa się ją grzybicą mokasynową. Wiąże się to z umiejscowieniem zmian – pojawiają się na części stopy, którą zakrywa ten rodzaj butów. Grzybica złuszczająca lokalizuje się na pięcie, podeszwie, bocznej części i grzbiecie stopy (palcach stóp). Ten rodzaj grzybicy na stopach charakteryzuje się występowaniem suchych, zlewnych, rumieniowo-złuszczających ognisk. Najmniej nasilone objawy są w obrębie części podeszwowej. Chorzy doświadczają niewielkiego świądu.

Trzecim głównym rodzajem grzybicy stóp jest grzybica potnicowa. Inaczej określa się ją grzybicą dyshydrotyczną. Zmiany rozwijają się na podeszwach stóp. Typowe jest dla niej występowanie okresów zaostrzeń, podczas których następuje wysiew niewielkich pęcherzyków bądź większych pęcherzy zawierających treść surowiczą. Chorobie towarzyszy silny świąd. Z upływem czasu zmiany pęcherzowe pękają, w wyniku czego dochodzi do powstania nadżerek – pęknięć skóry i drobnych ran. Te powodują ból i pieczenie. W ten sposób może powstać grzybica wrzodziejąca. Jest ona najrzadszą formą grzybicy stóp.

Oprócz grzybicy skóry stóp może występować również grzybica paznokci. Najczęściej zajmuje paznokcie palców zewnętrznych (I oraz V) ze względu na stały ucisk i drażnienie podczas noszenia obuwia. Zajęte grzybicą paznokcie są kruche, łamliwe, występują białe lub żółte przebarwienia, bruzdy i pofałdowania płytki paznokciowej. W skórze wokół paznokci może rozwinąć się stan zapalny – zaczerwienienie, obrzęk i ból.

Przyczyny rozwoju grzybicy stóp

Czynnikami sprzyjającymi grzybicy stóp są nieprawidłowe warunki występujące w skórze, w tym zaburzenia pH (wartości określającej odczyn kwasowo-zasadowy skóry) i składu lipidów naskórka, nadmierna wilgotność. Do ich wystąpienia predysponuje nieodpowiednia higiena – za rzadkie mycie stóp i zmienianie skarpet, niedokładne wycieranie stóp po umyciu, dzielenie się akcesoriami toaletowymi z innym osobami czy noszenie tych samych butów. Dodatkowo niekorzystne jest przegrzewanie i pocenie się stopy, czemu sprzyja noszenie skarpet i butów z syntetycznych, nieprzewiewnych materiałów. Rozwój grzybicy stóp umożliwia też noszenie ciasnych butów, niezakładanie obuwia ochronnego w miejscach publicznych, np. na basenie. Ryzyko pojawienia się choroby jest większe przy zaburzeniach układu odpornościowego, nadmiernej masie ciała, cukrzycy, chorobach nowotworowych, po przeszczepach, stosowaniu sterydów i leków immunosupresyjnych.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

W przypadku występowania objawów grzybicy stóp należy się zgłosić do dermatologa. To specjalista zajmujący się leczeniem chorób skóry i jej przydatków. Lekarz obejrzy zmiany, zbierze wywiad z pacjentem i w razie konieczności zleci dodatkowe badania. Dermatolog może ocenić zmiany przy użyciu specjalnej lampy – tzw. lampy Wooda. W razie wskazań może również pobrać zeskrobiny lub wymaz ze zmian do badania mykologicznego umożliwiającego dokładne zidentyfikowanie grzyba wywołującego grzybicę. W celu odpowiedniej pielęgnacji stóp i paznokci można skorzystać też z pomocy podologa, który zajmuje się leczeniem i profilaktyką chorób tych części ciała.   

Grzybica stóp – leczenie

Leczenie grzybicy stóp jest najczęściej miejscowe. Polega na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych, dostępnych także bez recepty. Dostępne są one w różnej postaci – kremu, zawiesiny, maści, pudru, płynu, żelu. Zawierają najczęściej terbinafinę, naftifinę, ketokonazol, itrakonazol, cyklopiroks. Jeśli nie przyniosą efektów, wprowadza się leczenie ogólnoustrojowe – doustne leki przeciwgrzybicze. Warto wspomagać się domowymi sposobami na grzybicę stóp. Podstawą ich działania jest peeling i usuwanie uszkodzonego naskórka. Oto wybrane z nich:

• okłady z octu jabłkowego i wody zmieszanych w stosunku 1:1,
• okłady z sody oczyszczonej z odrobiną wody,
• wcierki z wyciągu z pestek grejpfruta,
• stosowanie mydeł przeciwgrzybiczych z wyciągiem z tymianku, glistnika czy krwawnika.

Profilaktyka grzybicy stóp

Grzybicy stóp można zapobiegać. Istotne jest, aby:

• nie pożyczać i nie nosić cudzego obuwia,
• korzystać z własnych akcesoriów higienicznych,
• często myć i dokładnie osuszać stopy,
• uczęszczać do sprawdzonych salonów pedicure,
• nosić skarpety z naturalnych materiałów i często je zmieniać,
• dezynfekować obuwie,
• nosić buty dopasowane i z przewiewnych materiałów,
• nosić buty ochronne w miejscach użyteczności publicznej, np. klapki na basenie.