Ganglion – co to jest? Lokalizacja, przyczyny i sposoby leczenia

Ganglion to podstępna zmiana, gdyż nawet prawidłowo leczona może rozwinąć się ponownie. Leczenie torbieli galaretowatej najczęściej polega na ewakuacji zawartości zmiany, farmakoterapii i fizjoterapii. Możliwe jest również leczenie operacyjne. Dowiedz się więcej na temat ganglionu – do jakiego lekarza się zgłosić i jakie są sposoby jego rozpoznawania.

Co to jest ganglion?

Fizjologicznie pochewka ścięgna (pasma tkanki łącznej) pokryta jest niewielką ilością płynnej substancji, która odpowiada za swobodę jej przesuwu w czasie wykonywania ruchu. Na skutek wymienionych niżej czynników dojść może do nadmiernego jej wytwarzania, konsekwencją czego jest pogrubienie i uwypuklenie ściany pochewki oraz powstanie ganglionu. Alternatywnie określany jest on torbielą galaretowatą. To przestrzeń jamista wypełniona gęstym płynem lub substancją galaretowatą, wokół której znajduje się powstała z tkanki łącznej otoczka. W jamie ganglionu mogą też znajdować się kosmki przerośniętej błony maziowej.

Gdzie najczęściej powstaje ganglion?

Najczęściej torbiele galaretowate rozwijają się w okolicy pochewek ścięgnistych i torebek stawowych, jednakże nie dochodzi do ich połączenia z tymi strukturami. Przeważnie stwierdza się gangliony na nadgarstku – umiejscawiają się po jego powierzchniowej lub grzbietowej stronie. Rzadziej rozwijają się gangliony na stopie lub w obrębie stawu kolanowego. Gangliony na stopach występują przeważnie na powierzchni grzbietowej lub w obrębie stawów palców.

Jakie są przyczyny powstania ganglionu?

Istnieje kilka potencjalnych przyczyn powstania ganglionu. Jedną z nich są zmiany degeneracyjne tkanki łącznej i zmiany zwyrodnieniowe. Ganglion rozwinąć się może w wyniku powtarzalnych mikrourazów i przeciążeń spowodowanych treningiem lub pracą (np. długotrwała praca kasjera lub przy komputerze). Czynnikiem odpowiedzialnym za powstanie torbieli galaretowatej mogą być stany zapalne ścięgien, mięśni lub torebek stawowych. Gangliony nie mają charakteru nowotworowego. Częściej stwierdza się je wśród kobiet niż mężczyzn, a zwłaszcza w grupie wiekowej 20–40 lat.

W jaki sposób objawia się ganglion?

Początkowo ganglion nie daje żadnych objawów i jest niewielki – rozmiarem zbliżony do ziarna grochu, a przez to ledwo wyczuwalny pod powierzchnią skóry. Z czasem powiększa się (może uzyskać średnicę 3-5 cm) i uwypukla podskórnie. Wówczas torbiel galaretowata może ograniczać ruchomość danego stawu, przez co utrudniać wykonywanie codziennych czynności. Zmiana powiększa się podczas wysiłku. Ucisk ganglionu na okoliczne struktury nerwowe może powodować objawy neurologiczne, lecz zdarza się to rzadko. Wówczas w okolicy zmiany mogą rozwinąć się zaburzenia czucia skóry. Jeśli w okolicy torbieli galaretowatej rozwinie się stan zapalny, pojawia się tkliwość i dolegliwości bólowe nasilające się przy wyproście i zgięciu stawów.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku podejrzenia torbieli galaretowatej należy się udać na konsultację do ortopedy.

Rozpoznanie ganglionu

Rozpoznanie ganglionu opiera się na badaniu klinicznym, analizie palpacyjnej i wzrokowej. W zależności od zaleceń lekarza uzupełnia się je o badania obrazowe. W USG gangliony prezentują się jako dobrze odgraniczone zmiany bezechowe o cienkich ścianach, okrągłe lub policykliczne, jedno- lub wielokomorowe, w ich świetle widoczne są cienkie przegrody. Ultrasonografia wykorzystywana jest również podczas nakłucia torbieli. W razie występowania wątpliwości wykonuje się rezonans magnetyczny. Pozwala on na diagnozę różnicową z np. stanami zapalnymi stawów, martwicą kości.

Lekarz może skierować chorego na RTG który, mimo że nie uwidacznia torbieli galaretowatej, to może wykluczyć inne schorzenia np. nowotwór kości. Jeśli istnieje podejrzenie, że torbiel jest zmianą złośliwą, zaleca się wykonanie biopsji (pobranie płynu z jamy ganglionu za pomocą specjalnej igły) i analizy pobranego materiału. Inną chorobą, którą należy wziąć pod uwagę w przypadku podejrzenia ganglionu występującego w obrębie nadgarstka i dającego dolegliwości neurologiczne wywołane uciskiem na nerw, jest zespół cieśni nadgarstka. Objawy tego zespołu wynikają z ucisku nerwu pośrodkowego przebiegającego w kanale nadgarstka i wymagają osobnej diagnostyki oraz leczenia.

Na czym polega leczenie ganglionu?

W początkowym stadium choroby stosowane jest leczenie zachowawcze. Opiera się ono na farmakoterapii z użyciem sterydów. Objawy łagodzi czasowe powstrzymanie się od czynności z użyciem dużej siły i odciążenie kończyny. Ważne miejsce zajmuje też fizjoterapia. Chory kierowany jest na kinezyterapię – ćwiczenia, których zadaniem jest poprawa stabilizacji stawu i zwiększenie zakresów jego ruchomości. Pacjentowi zaleca się fonoferezę (wprowadzanie leku za pomocą ultradźwięków), laseroterapię, magnetoterapię (wykorzystującą pole magnetyczne), jonoforezę (wykorzystującą przepływ jonów w polu elektrycznym), terapię ultradźwiękami, kinesiotaping (naklejanie specjalnej taśmy, która poprawia krążenie krwi i limfy).

Jeśli metody te nie przynoszą zadowalającego efektu, przeprowadzona może zostać punkcja zawartości z możliwym podaniem leku przeciwzapalnego. W ciężkich przypadkach stosuje się leczenie chirurgiczne. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym z niewielkim nacięciem skóry.

Profilaktyka ganglionu

Profilaktyka torbieli galaretowatej obejmuje m.in.:

• rozgrzewkę przed podejmowaniem aktywności fizycznej, co zmniejszy ryzyko kontuzji,
• jeśli wykonywany wysiłek jest po dłuższej przerwie od sportu, nie powinien być forsowny,
• wykonywanie przerw w pracy przy komputerze czy innej obciążającej stawy,
• regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających okolice szczególnie narażone,
• prawidłowe leczenie chorób zwyrodnieniowych i reumatologicznych, zmniejszające ryzyko powikłań.