Czym jest tzw. oziębłość seksualna, czyli zespół obniżonego popędu seksualnego (HSDD) i jak można ją leczyć?

Czym jest popęd seksualny?

Popęd seksualny (inaczej libido, pożądanie) to naturalna potrzeba, chęć i dążenie do podejmowania aktywności seksualnej, a także występowanie myśli i fantazji o treści seksualnej. Poziom libido jest indywidualny dla każdego człowieka i może się zmieniać w trakcie życia pod wpływem wielu czynników, zarówno biologicznych, psychologicznych, jak i społecznych.

Czym jest zespół obniżonego popędu seksualnego?

Zespół obniżonego popędu seksualnego (ang. hypoactive sexual desire disorder - HSDD), jak wskazuje jego nazwa, charakteryzuje się przewlekłym/nawracającym obniżeniem lub brakiem libido.

Obniżenie libido jest jednym z najczęstszych zaburzeń związanych z seksualnością, które może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Potwierdzają to, m.in. wyniki badania prof. Zbigniewa Izdebskiego i Polpharmy (Raport Seksualność Polaków, 2017) na grupie 2,5 tysiąca respondentów, w którym 57% kobiet i 42% mężczyzn wskazywało na długotrwały spadek zainteresowania seksem.

HSDD nie wyklucza możliwości osiągnięcia satysfakcji seksualnej, jednak osoby z tą dysfunkcją seksualną:

• odczuwają brak lub znaczny spadek zainteresowania aktywnością seksualną (zarówno z partnerką/em, jak i masturbacją),
• zauważają, że poziom ich aktywności seksualnej jest znacznie niższy w porównaniu z ich przeszłymi doświadczeniami lub oczekiwaniami, co może powodować cierpienie, budzić frustrację, niepokój, prowadzić do spadku nastroju i samooceny,
• rzadziej doświadczają spontanicznego podniecenia, któremu towarzyszą prawidłowe reakcje fizyczne (takie jak np. nawilżenie pochwy, przekrwienie i obrzmienie narządów płciowych, zwiększenie wrażliwości na doznania dotykowe), - rzadziej inicjują aktywność seksualną,
• mogą mieć trudność z utrzymaniem zainteresowania rozpoczętą aktywnością seksualną i wykazywać zmniejszoną reaktywność na bodźce seksualne (np. wzrokowe, dotykowe, słuchowe),
• zauważają u siebie spadek liczby fantazji czy snów o charakterze seksualnym.

Dysfunkcja może mieć charakter:

1. Pierwotny – brak lub niski poziom libido występujący przez całe życie/od pierwszych prób podejmowania aktywności seksualnej,

2. Wtórny – obniżenie pożądania seksualnego pojawiło się po okresie, w którym dysfunkcja nie występowała,

3. Uogólniony – brak lub niski poziom libido w każdych okolicznościach – niezależnie od osoby partnera/partnerki, sytuacji i rodzaju stymulacji seksualnej (również podczas masturbacji),

4. Sytuacyjny – występuje brak pożądanych reakcji seksualnych lub ich osłabienie wyłącznie w niektórych okolicznościach, tylko z niektórymi partnerami/partnerkami lub w odpowiedzi na niektóre bodźce.

Przeczytaj także: Seksualność kobiet

Jakie mogą być przyczyny HSDD?

Możliwe przyczyny HSDD zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn można podzielić na 3 główne grupy.

Czynniki biologiczne

Zaburzenia hormonalne m.in.: niedoczynność lub nadczynność tarczycy, zaburzenia poziomu testosteronu (negatywny wpływ na libido u obu płci, choć u mężczyzn jego rola jest bardziej dominująca), zaburzenia poziomu estrogenów u kobiet w okresie menopauzy, podwyższony poziom prolaktyny (dodatkowo u kobiet wpływa na zaburzenia miesiączkowania a u mężczyzn na zaburzenia erekcji), wysoki poziom hormonu stresu – kortyzolu.

Następstwa chorób i ich leczenia m.in.: choroby naczyń krwionośnych i serca nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, nowotwory, marskość wątroby, uszkodzenia rdzenia kręgowego, choroby nerek, seksualne zespoły bólowe (np. pochwica, dyspareunia), choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane), przewlekłe dolegliwości bólowe (np. fibromialgia).

Czynniki psychologiczne

Takie jak zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, brak akceptacji własnego ciała, niska samoocena, urazy i traumy seksualne, problemy w relacji partnerskiej (m.in. konflikty, brak zaufania, poczucia bezpieczeństwa, docenienia ze strony partnera/ki, monotonia), nadużywanie nowych technologii (nadmiar mediów społecznościowych, pornografii), zaburzenia preferencji seksualnych, zaburzenia odżywiania, przewlekły stres i zmęczenie, niedobór snu, uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Czynniki kulturowo-społeczne

Rygoryzm religijny, tabuizacja seksualności, brak właściwej edukacji seksualnej.

Zobacz także: Skąd się bierze samotność w związku? Jak jej zapobiegać i jak sobie z nią radzić?

Do jakiego specjalisty należy się udać, jeżeli zaobserwuje się u siebie objawy HSDD?

W pierwszej kolejności należy zgłosić się na konsultację internistyczną. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad (zapyta m.in. o przebyte/obecne choroby i dolegliwości, przyjmowane leki, ilość spożywanego alkoholu, ewentualne trudności w relacji partnerskiej, stres psychiczny oraz od jak dawna występują zaburzenia libido, jaki mają charakter – pierwotny, wtórny, uogólniony, sytuacyjny) i zleci odpowiednie badania (np. morfologia, poziom hormonów płciowych, poziom TSH, poziom kortyzolu, profil lipidowy, poziom glukozy we krwi, USG). Internista może zalecić dodatkowe konsultacje u ginekologa, urologa, androloga, psychiatry czy lekarza seksuologa.

Jeżeli lekarz stwierdzi, że spadek libido jest związany z przyjmowanymi przez Pacjenta lekami (np. leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym, leki przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, antyhistaminowe, antykoncepcja) lub jest wywołany chorobą podstawową (np. cukrzycą czy zaburzeniami hormonalnymi) wdroży odpowiednie postępowanie. Jeżeli lekarz wykluczy somatyczne podłoże zgłaszanych trudności, skieruje Pacjenta na konsultację do specjalisty zdrowia psychicznego (psychologa-seksuologa, psychiatry lub psychoterapeuty).

Na czym polega leczenie HSDD?

Leczenie zespołu obniżonego libido bardzo często ma charakter interdyscyplinarny i obejmuje:

1. Leczenie ewentualnych chorób współistniejących.

2. Uregulowanie trybu życia: stosowanie zasad zdrowego żywienia i normalizacja masy ciała, właściwa higiena snu, regularne ćwiczenia, zachowanie odpowiedniej proporcji między pracą a wypoczynkiem, zaniechanie stosowania używek.

3. Psychoterapię indywidualną:

● Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia zaburzeń libido o podłożu psychologicznym. Terapia CBT pomaga zrozumieć, jak myśli i przekonania (np. na temat własnej atrakcyjności lub sprawności seksualnej, lęk lub wstyd przed aktywnością seksualną) negatywnie wpływają na popęd. Terapia pomaga również w analizie zachowań, które mogą wpływać na życie seksualne, takich jak np. unikanie sytuacji intymnych czy ograniczanie bliskości z partnerem.

● Terapia psychodynamiczna może pomóc zrozumieć, jak wcześniejsze doświadczenia (np. z okresu dzieciństwa) wpływają na obecne podejście do seksu i intymności. Często zaburzenia libido mają swoje korzenie w trudnych przeżyciach z przeszłości, takich jak zaniedbanie emocjonalne czy traumy. Terapia psychodynamiczna pomaga również w analizie wzorców zachowań w relacjach, takich jak unikanie bliskości czy lęki przed zaangażowaniem emocjonalnym.

● Terapia psychologiczno-seksuologiczna może obejmować różnorodne podejścia i techniki terapeutyczne w zależności od przyczyn zaburzeń libido i zgłaszanych przez Pacjentów potrzeb. Duży nacisk kładziony jest na właściwą edukację seksualną (np. wyjaśnianie dokładnych przyczyn dysfunkcji, omówienie fizjologii czynności seksualnych, etapów reakcji seksualnych, schematów poznawczych i wyobrażeń dotyczących seksualności, możliwych sposobów na urozmaicenie życia seksualnego), wdrażanie odpowiednich zaleceń, które mogą mieć pozytywny wpływ na poziom libido i odczuwaną satysfakcję z podejmowanej aktywności seksualnej.

4. Psychoterapię dla par, ponieważ zaburzenia libido mogą być ściśle związane z problemami w relacji partnerskiej np. brakiem komunikacji, przeżytą zdradą, problemami z zaufaniem lub rutyną. Celem terapii jest zrozumienie, jakie czynniki stoją za trudnościami w sferze intymnej oraz wypracowanie zdrowych, satysfakcjonujących wzorców zachowań i komunikacji.