Cukrzyk w rodzinie – jak go wesprzeć?

14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy, w rocznicę urodzin Fredericka Bantinga, odkrywcy insuliny – jednego z najważniejszych leków (obok penicyliny) w historii nowożytnej medycyny. To właśnie insulina co roku ratuje życie milionom ludzi na całym świecie chorującym na cukrzycę, również naszym bliskim. Przeczytaj więcej o cukrzycy i dowiedz się, jak wspierać cukrzyków w rodzinie.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna której towarzyszy podwyższony poziom glukozy we krwi (tzw. hiperglikemia) wynikający z braku lub nieprawidłowego wydzielania insuliny - hormonu produkowanego przez trzustkę (komórki beta wysp trzustkowych). Obecnie na cukrzycę choruje ponad 3 miliony Polaków i 422 miliony ludzi na całym świecie. Najprostszy podział cukrzycy zaproponowany przez WHO dzieli ją na:

• Typ pierwszy (DM1) - wywołany przez proces autoimmunologiczny, który prowadzi do uszkodzenia komórek beta trzustki i całkowitego braku produkcji insuliny. Najczęściej występuje już od dzieciństwa, a jedynym skutecznym leczeniem jest podawanie iniekcji insuliny.
• Typ drugi (DM2) - stanowi około 80% wszystkich przypadków, występuje najczęściej u osób dorosłych. Jest związany z opornością tkanek na insulinę (tzw. insulinoopornością), w wyniku czego dochodzi do nadmiernej produkcji insuliny. Z czasem komórki wysp trzustkowych nie nadążają z produkcją, następuje wyczerpanie rezerw i spadek insuliny.

Dodatkowo występuje również cukrzyca o znanej przyczynie - wtórna do innych chorób np. zespołu Cushinga lub stosowanych leków (np. glikokortykosteroidów), a także zaburzenia gospodarki węglowodanowej zdiagnozowane w ciąży (tzw. cukrzyca ciążowa).

Cukrzyca może prowadzić do bardzo poważnych powikłań, dlatego też istotna jest wczesna diagnostyka i profilaktyka tej choroby. W wyniku niewyrównanej cukrzycy, czyli utrzymujących się wysokich poziomów glukozy we krwi, może dojść do zagrożenia życia i śpiączki cukrzycowej. W wyniku długoletniej, nieleczonej lub źle leczonej cukrzycy mogą rozwinąć się przewlekłe powikłania:

• Oczne - tzw. retinopatia cukrzycowa, która może doprowadzić do utraty wzroku;
• Cukrzycowa choroba nerek, prowadząca do niewydolności nerek;
• Zespół stopy cukrzycowej, który źle leczony może skończyć się amputacją kończyny;
• Zmiany naczyniowe w wyniku przyspieszonego rozwoju miażdżycy, które mogą prowadzić do np. zawału serca.

Jak nie przegapić cukrzycy w rodzinie?

Nasi bliscy mogą często lekceważyć swoje objawy, dlatego też warto im wytłumaczyć, że szybkie zdiagnozowanie i rozpoczęcie leczenia cukrzycy chroni przed rozwojem niebezpiecznych powikłań. Jeśli zauważyłeś, że ktoś z Twojej rodziny skarży się na wielomocz (częste i obfite oddawanie moczu, również w nocy), wzmożone pragnienie, nadmierną senność, przewlekłe uczucie osłabienia, a także nawracające zakażenia skóry, to zachęć go do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, internisty lub lekarza medycyny rodzinnej. Lekarz zleci badanie kontrolne z krwi, w tym glukozę na czczo, a w dalszej diagnostyce, jeśli będzie konieczna, doustny test obciążenia glukozą - tzw. OGTT. U dzieci oprócz wielomoczu i silnego pragnienia może występować dodatkowo moczenie nocne, brak energii do zabawy, ospałość i zaburzenia koncentracji podczas nauki. U dzieci cukrzyca rozwija się bardzo szybko, dlatego w przypadku pojawienia się podejrzenia cukrzycy ważne jest pilne zgłoszenie się z dzieckiem do lekarza.

Trudne początki - jak zaakceptować cukrzycę?

Często zdarza się, że po usłyszeniu diagnozy pacjent nie wie, co będzie działo się dalej z jego życiem. Co powinien zmienić? Jak powinien o siebie zadbać? W tym czasie bardzo ważne jest wsparcie rodziny - warto uświadomić naszego bliskiego, że stosowanie zaleceń i leków pozwala na wyrównanie cukrzycy i długie życie w zdrowiu. Warto pamiętać, że lęk przed chorobą często wynika z braku wiedzy na jej temat - dlatego też zachęcamy do wspólnej edukacji i zgłębiania wiedzy na temat cukrzycy w rzetelnych źródłach.

Sytuacje kryzysowe. Na co trzeba uważać?

Jeśli w naszej rodzinie mamy cukrzyków, powinniśmy być świadomi kilku sytuacji, w których nasza czujność i odpowiednia reakcja może uratować życie naszym bliskim. Oni sami także powinni znać objawy alarmowe zapowiadające stan zagrożenia zdrowia i życia:

• Niedocukrzenie (hipoglikemia) - do objawów należą pocenie się, drżenia rąk, kołatania serca, splątanie, zaburzenia mowy, bóle i zawroty głowy, niewyraźne widzenie, a ostatecznie utrata przytomności. Hipoglikemia częściej występuje u osób przyjmujących insulinę, rzadziej u chorych leczonych lekami doustnymi, w sytuacji np. pominięcia lub spożycia zbyt małego posiłku, dużego wysiłku fizycznego, podania zbyt dużej dawki insuliny.
• Nadmiar cukru (hiperglikemia) - wynika najczęściej z późnego rozpoznania lub nieprawidłowego leczenia cukrzycy, ale także może wystąpić pomimo regularnego leczenia w sytuacji rozwijającej się infekcji, nieprawidłowej diety i braku wysiłku fizycznego. Może prowadzić do ostrych stanów hiperglikemicznych (cukrzycowej kwasicy ketonowej, stanu hiperglikemiczno-hiperosmolalnego), które nieleczone mogą spowodować utratę świadomości i śpiączkę cukrzycową. Charakterystyczne objawy znacznej hiperglikemii to bardzo silne pragnienie, oddawanie bardzo dużych ilości moczu, charakterystyczny, acetonowy zapach z ust, senność, bóle głowy i brzucha, nudności i wymioty.

Jeśli zauważyliśmy, że u naszego bliskiego chorującego na cukrzycę pojawiły się takie objawy, powinniśmy zabrać go niezwłocznie do lekarza pierwszego kontaktu, a jeśli objawy są nasilone - do oddziału ratunkowego lub wezwać pogotowie.