Co to są hemoroidy? Objawy, przyczyny i leczenie

Hemoroidy – inaczej nazywane żylakami odbytu – są najczęstszą chorobą dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Aby zapobiegać wystąpieniu żylaków odbytu, należy zdrowo się odżywiać, unikać długotrwałego siedzenia i dbać o odpowiedni poziom aktywności fizycznej. W zależności od stopnia nasilenia choroby leczenie jest zachowawcze lub zabiegowe. Dowiedz się więcej o przyczynach powstania i rozpoznawaniu hemoroidów.

Co to są hemoroidy?

Fizjologicznym elementem w budowie odbytu są guzki krwawnicze. To poduszkowate struktury naczyniowe, które w umiarkowanym stopniu wypełnione są krwią. Guzki krwawnicze dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne. Te pierwsze wywodzą się z górnego, a te drugie z dolnego splotu żył odbytniczych. Między nimi występuje linia grzebieniasta – brzeg odbytu. Zadaniem guzków krwawniczych jest uszczelnianie odbytu oraz kontrolowanie oddawania stolca i gazów. W sytuacji, gdy nastąpi przekrwienie guzków krwawniczych i dochodzi do zastoju krwi, nazywa się je hemoroidami lub żylakami odbytu. Gdy hemoroidy powodują wystąpienie objawów, mówimy wówczas o chorobie hemoroidalnej. W zależności od tego, w której strukturze się rozwiną, mogą to być hemoroidy wewnętrzne lub zewnętrzne.

W przypadku hemoroidów wewnętrznych wyróżnia się cztery stopnie nasilenia zmian:

• I – niewypadające, uwydatnione naczynia krwionośne;
• II – wypadające przy parciu, samoistnie się cofające;
• III – wypadające przy parciu, odprowadzalne (manualnie palcem);
• IV – utrzymujące się na zewnątrz, nieodprowadzalne.

Przyczyny hemoroidów

Do powstania hemoroidów dochodzi w wyniku wzrostu ciśnienia w splotach żył odbytniczych albo zastoju krwi w tych strukturach. Wymienia się wiele czynników, które mogą być przyczyną utworzenia się guzków. Jedne z częściej spotykanych to: ciąża, nawykowe zaparcia, czynniki związane z dietą (niska zawartość błonnika), siedzący tryb życia, ale także biegi długodystansowe. Chorobami przyczyniającymi się do powstania hemoroidów mogą być: marskość wątroby, wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych, guzy miednicy małej. Ryzyko hemoroidów podnosi nadmierna masa ciała, przewlekły kaszel i siedzący tryb życia.

Jakie są objawy hemoroidów?

Hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne dają różne objawy. W przypadku tych pierwszych występuje zazwyczaj niebolesne krwawienie z odbytu. Najczęściej pojawia się podczas wypróżniania lub zaraz po nim. Krew brudzi papier toaletowy, może otaczać oddawany stolec i skapywać do toalety. Strukturom wewnętrznym towarzyszyć może sączenie się wydzieliny śluzowej, uczucie niepełnego wypróżnienia, a w ciężkich przypadkach, kiedy dojdzie do ich wypadnięcia, mogą pojawić się zmiany wokół odbytu, świąd i nietrzymanie stolca. Hemoroidy zewnętrzne to widoczne i wyczuwalne guzki, którym często towarzyszy bolesność oraz świąd. Duże zmiany mogą powodować problemy z utrzymaniem higieny, w konsekwencji czego pojawić się mogą podrażnienia oraz infekcje skóry wokół odbytu.

Do jakiego lekarza się udać?

Z hemoroidami można najpierw zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, internisty lub lekarza rodzinnego. Lekarz zaleci postępowanie i przepisze leki łagodzące objawy, a w razie potrzeby skieruje do chirurga lub proktologa (specjalisty zajmującego się chorobami dolnego odcinka przewodu pokarmowego). Hemoroidy są bardzo powszechne i tylko w niektórych przypadkach wymagają leczenia chirurgicznego.

Rozpoznanie hemoroidów

Rozpoznanie hemoroidów opiera się przede wszystkim na ocenie zgłaszanych przez pacjenta objawów i badaniu przedmiotowym. Diagnostyka wymaga krótkiego badania palcem przez odbyt, czyli per rectum. Badanie to jest ważne, aby ocenić obecność polipów, guzów odbytu, a w przypadku mężczyzn również powiększenia prostaty. Do uwidocznienia hemoroidów wewnętrznych może być potrzebna anoskopia. To rodzaj badania endoskopowego, którego zadaniem jest zbadanie kanału odbytu i końcowego odcinka odbytnicy. Należy pamiętać, że rozpoznanie żylaków odbytu jako przyczyny krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego nie wyklucza konieczności wykonania kolonoskopii. Zawsze należy wziąć pod uwagę inne przyczyny krwawienia (m.in. raka jelita grubego, choroby zapalne jelit), które mogą nałożyć się na krwawienie z hemoroidów.

Na czym polega leczenie hemoroidów?

Hemoroidy o lekkim lub umiarkowanym nasileniu leczone są zachowawczo. Leczenie opiera się na zwiększeniu spożycia błonnika i nawadnianiu organizmu. Wskazane jest zwiększenie aktywności fizycznej np. poprzez spacery i ćwiczenia wykonywane w domu i ograniczenie czasu spędzanego w pozycji siedzącej. Miejscowo stosuje się czopki, kremy lub maści łagodzące zmiany skórne, które można zakupić w aptece bez recepty. W przypadku występowania dolegliwości bólowych podawane są niesteroidowe leki przeciwzapalne. W ciężkiej postaci hemoroidów lub braku efektów leczenia zachowawczego konieczne jest leczenie zabiegowe. Procedury są proste – wykonywane ambulatoryjnie to m.in. podwiązanie gumką (założenie elastycznej gumki na wewnętrzny żylak, który w ciągu 5–7 dni obumiera i odpada), skleroterapia (wstrzyknięcie środka obliterującego), a także koagulacja metodą laserową lub elektrokoagulacja.

Profilaktyka hemoroidów

Profilaktyka hemoroidów obejmuje zwłaszcza:

• unikanie wymuszonego i nadmiernego parcia podczas oddawania stolca;
• skrócenie czasu spędzanego na usiłowaniu oddawania stolca;
• stosowanie diety wysokobłonnikowej, co zapewnia odpowiednia prace jelit i regularne wypróżnianie;
• utratę masy ciała w przypadku osób otyłych;
• podejmowanie aktywności fizycznej.