Co to jest ginekomastia? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Ginekomastia to dość krępująca dolegliwość męska. Leczona może być farmakologicznie lub chirurgicznie. Ważne miejsce zajmuje też pomoc psychologa, z uwagi na możliwe obniżenie samooceny i jakości życia chorych. Nie ma konkretnie określonych metod jej zapobiegania. Dowiedz się, jak lekarz stawia rozpoznanie ginekomastii.

Co to jest ginekomastia?

Ginekomastia to nienowotworowe powiększenie jednego lub obu gruczołów piersiowych u mężczyzn na skutek rozrostu tkanki gruczołowej, a czasem także włóknistej i tłuszczowej. Pojawić się może w każdym wieku, choć sporadycznie spotykana bywa w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym.

Jakie są przyczyny ginekomastii?

Ginekomastia wywołana może być przez liczne czynniki. W zależności od przyczyny powstania może być fizjologiczna lub patologiczna. Ginekomastię fizjologiczną stwierdza się:

• u noworodków, w wyniku działania hormonów płciowych matki, dotyczy od 60% do 90% urodzonych chłopców,
• u chłopców na etapie pokwitania, w wyniku nasilenia się syntezy estrogenów kory nadnerczy, dotyczy od 50% do 60% chłopców w wieku 13–14 lat,
• u mężczyzn dojrzałych (po 50. r.ż.), w wyniku wygasania czynności hormonalnej jąder, przy jednoczesnym działaniu hormonów płciowych kory nadnerczy, dotyczy nawet 90% mężczyzn.

Ginekomastia może być objawem wielu chorób, które prowadzą do zachwiania równowagi pomiędzy działaniem estrogenów i androgenów na tkankę gruczołową sutka. Dojść może do tego na skutek:

• zmniejszonego wytwarzania lub działania testosteronu – podstawowego męskiego hormonu płciowego, w tym m.in.:
  • zmniejszona synteza testosteronu, np.
    • pierwotna niewydolność jąder (wrodzona np. brak jąder lub nabyta np. urazy, zapalenia),
    • zaburzenia syntezy testosteronu – wrodzone np. niedobór enzymów biorących udział w produkcji testosteronu (np. enzym 3b-HSD) lub nabyte np. polekowe,
    • schorzenia podwzgórza i przysadki mózgowej (np. zespół Kallmanna, guzy, choroby autoimmunologiczne),
  • oporność na androgeny (zespół feminizujących jąder),
• zwiększonego wytwarzania lub działania estrogenów, w tym m.in.:
  • zwiększona produkcja estrogenów i zwiększona aromatyzacja, czyli konwersja hormonów męskich na estrogen (gruczołowa np. guzy jąder, nowotwory nadnerczy, pozagruczołowa np. otyłość, nadczynność tarczycy, choroby wątroby),
  • podaż estrogenów (dieta, kremy).

Innymi przyczynami ginekomastii mogą być zakażenie HIV, niewydolność nerek, alkoholizm, niektóre leki. W około 1/3 przypadków stwierdza się występowanie tzw. ginekomastii idiopatycznej, czyli o nieznanej przyczynie. Za jedną z najprawdopodobniejszych jej determinantów uważa się nadwrażliwość sutków na krążące we krwi estrogeny.

U otyłych chłopców w okresie dojrzewania może występować również steatomastia – nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy sutków. Tkanka tłuszczowa zwiększa aktywność enzymów odpowiedzialnych za aromatyzację testosteronu do estrogenu, co powoduje rozrost tkanki gruczołowej i dodatkowo nasilenie ginekomastii.

Ginekomastia – objawy

Ginekomastia objawia się jednostronnym lub obustronnym powiększeniem gruczołu piersiowego. Fizjologiczne przypadki nie powodują innych objawów. W patologicznych gruczoł piersiowy staje się obrzmiały i może być bolesny. Dodatkowymi dolegliwościami są świąd i pieczenie. Rzadkim zjawiskiem jest występowanie wycieku z brodawek sutkowych. W zaawansowanych przypadkach męskie gruczoły piersiowe wykazują pełne podobieństwo do kobiecych. Należy pamiętać, że wśród przyczyn ginekomastii wymieniane są także choroby nowotworowe. Dlatego też, zwłaszcza u młodych mężczyzn, objawy feminizacji (m.in. ginekomastia, zmiana barwy głosu), nie powinny być lekceważone.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku występowania ginekomastii należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu (internisty, lekarza rodzinnego lub pediatry), który w oparciu o wstępną diagnozę skieruje do odpowiednich specjalistów, np. endokrynologa, dietetyka, chirurga plastycznego.

Jak rozpoznaje się ginekomastię?

W rozpoznaniu ginekomastii bardzo ważny jest wywiad – informacje o rodzinnych przypadkach ginekomastii, stosowanych lekach, chorobach przewlekłych, zaburzeniach czynności tarczycy, objawach niewydolności nerek lub wątroby, osłabieniu popędu płciowego, zaburzeniach erekcji. Lekarz przeprowadza badanie palpacyjne gruczołów piersiowych i jąder. Dokonuje oceny drugo- (rozwój prącia, moszny) oraz trzeciorzędowych (owłosienie, budowa ciała, barwa głosu) cech płciowych i stopnia otyłości. W razie wątpliwości pomocne jest badanie ultrasonograficzne. Rzadziej wykonuje się mammografię. Aby wykluczyć nowotwór nadnerczy lub przysadki wykonuje się tomografię komputerową albo rezonans magnetyczny. W przypadku podejrzenia hormonalnie czynnych guzów śródpiersia – RTG. Lekarz zleca analizy biochemiczne i hormonalne, np. stężenia androgenów (testosteronu) i estrogenów (estradiolu) we krwi oraz hormonów gonadotropowych, wydzielanych przez przysadkę mózgową do stymulacji jajników i jąder do produkcji hormonów płciowych. W przypadkach niejasnych lub przy podejrzeniu nowotworu konieczne jest pobranie materiału do badania histologicznego, czyli wykonanie biopsji.

Ginekomastia – leczenie

Leczenie ginekomastii powinno być ukierunkowane na leczenie choroby podstawowej, która wywołuje zaburzenia hormonalne w organizmie. Leczenie objawowe obejmuje farmakoterapię i chirurgię. Farmakoterapia jest skuteczna, zanim tkanka włóknista zastąpi gruczołową – podaje się leki wpływające na zaburzoną równowagę hormonalną. Przerośnięty gruczoł sutkowy można poddać operacyjnemu zmniejszeniu, o ile nie występują przeciwwskazania do zabiegu, w tym m.in. przyjmowanie anabolików, choroby serca, nadmierna masa ciała, choroby sutka.

Jak usunąć ginekomastię? Dokonać można liposukcji, chirurgicznego usunięcia tkanki gruczołowej wraz z nadmiarem skóry lub łącząc obie metody. W niektórych przypadkach stosowana jest też psychoterapia, której celem jest łagodzenie skutków psychicznych defektu kosmetycznego. Ginekomastia noworodków i pokwitaniowa zazwyczaj nie wymaga leczenia i ustępuje sama.

Profilaktyka ginekomastii

Nie ma konkretnie określonych sposobów zapobiegania ginekomastii. W przypadkach patologicznych ryzyko jej wystąpienia zredukuje kontrolowanie choroby podstawowej. Warto unikać leków predysponujących do ginekomastii, żywności bogatej w hormony czy dbać o prawidłową masę ciała.