Co może być przyczyną bólu za uchem?

Zapalenie ucha środkowego – najczęstsza przyczyna bólu za uchem

Jedną z najczęstszych przyczyn bólu za uchem jest zapalenie ucha środkowego. Stan ten powstaje, gdy przestrzeń ucha środkowego – ulega zakażeniu wirusowemu lub bakteryjnemu. Zapalenie może objawiać się nie tylko dotkliwym bólem ucha, lecz także osłabieniem słuchu, wyciekiem ropnej wydzieliny, gorączką i brakiem apetytu.

Często do rozwoju zapalenia ucha środkowego przyczynia się nieprawidłowe funkcjonowanie trąbki Eustachiusza, czyli struktury, która łączy nos i gardło z uchem środkowym. Kiedy  trąbka nie działa prawidłowo, płyn nie może spływać z ucha środkowego do gardła, co stwarza idealne warunki dla namnażania się bakterii i wirusów.

Leczenie zapalenia ucha środkowego polega zwykle na zastosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz kropli do uszu, przepisanych przez lekarza. Czasami, w przypadku infekcji bakteryjnej, stosowane są również antybiotyki doustne.  

Zapalenie ucha zewnętrznego (ucho pływaka)

Kolejną możliwą przyczyną bólu za uchem jest zapalenie ucha zewnętrznego, określane czasem jako „ucho pływaka”. Rozwija się ono, gdy przewód słuchowy zewnętrzny ulega zakażeniu, najczęściej w wyniku pozostania w nim niewielkiej ilości wody po pływaniu. Wilgotne środowisko sprzyja namnażaniu się bakterii.

Objawy zapalenia ucha zewnętrznego obejmują:

• kłujący ból za lub wewnątrz ucha;
• swędzenie uszu;
• wydzielina z ucha (przezroczysta lub żółto-zielona);
• pogorszenie słuchu lub zaburzenia słuchu, np. szumy uszne.

Leczenie tego schorzenia polega na stosowaniu antybiotykowych kropli do uszu, a w cięższych przypadkach także antybiotyków doustnych. Równie ważne jest dokładne osuszanie uszu po pływaniu oraz unikanie wkładania różnych przedmiotów do przewodu słuchowego.

Zapalenie wyrostka sutkowatego – groźne powikłanie zapalenia ucha

Zapalenie wyrostka sutkowatego to poważna infekcja, która najczęściej rozwija się w wyniku nieleczonego ostrego zapalenia ucha środkowego. Wyrostek sutkowaty to kość za uchem pełna komór powietrznych, która może ulec zakażeniu.

Objawy zapalenia wyrostka sutkowatego obejmują m.in. ból za uchem na kości, wysoką gorączkę, obrzęk i zaczerwienienie za uchem, a nawet utratę słuchu po zakażonej stronie.

Zapalenie wyrostka sutkowatego wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, ponieważ może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie opon mózgowych, ropień czy paraliż nerwu twarzowego. Leczenie polega na antybiotykoterapii doustnej lub dożylnej oraz – w niektórych przypadkach – na leczeniu chirurgicznym.

Neuralgia potyliczna jako przyczyna bólu za uchem

Kolejną możliwą przyczyną bólu za uchem jest neuralgia potyliczna. To stan, w którym ból ma charakter kłujący, przypominający porażenie prądem. Promieniuje z szyi w górę za ucho oraz na tył głowy. Neuralgia potyliczna występuje, gdy nerwy potyliczne ulegają podrażnieniu, najczęściej w wyniku urazu lub stanu zapalnego.

Poza bólem za uchem neuralgia potyliczna może objawiać się: bólem szyi/bólem karku po lewej lub prawej stronie, zawrotami głowy, szumami usznymi oraz tkliwością obszaru za uchem.

Leczenie neuralgii potylicznej zależy od przyczyny jej powstania. Zazwyczaj stosuje się środki przeciwbólowe, a w razie konieczności również leki przeciwzapalne lub środki uspokajające. W przypadku, gdy przyczyną jest ucisk na nerw, konieczne może być leczenie operacyjne.

Dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego

Ból za uchem może być również objawem dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego. To staw, który łączy szczękę z czaszką i umożliwia ruchy otwierania i zamykania ust oraz przeżuwanie. Problemy w obrębie tego stawu mogą prowadzić do:

• tępego, pulsującego bólu za uchem po danej stronie;
• bólu nasilającego się podczas żucia lub otwierania ust;
• szumów usznych;
• ograniczenia ruchomości szczęki.

Przyczyny dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego mogą być różne – od urazów szczęki poprzez wady zgryzu aż po stres i bruksizm (chorobliwe zgrzytanie zębami). Leczenie obejmuje m.in. stosowanie leków przeciwbólowych, fizjoterapię, a w niektórych przypadkach również leczenie chirurgiczne.

Ból za uchem w przebiegu chorób wirusowych

Ból za uchem może pojawiać się również w przebiegu niektórych chorób wirusowych, takich jak świnka czy COVID-19. Wiąże się to z zapaleniem i obrzękiem narządów znajdujących się w okolicy ucha, np. ślinianek przyusznych. Oprócz bólu za uchem schorzenia te mogą powodować obrzęk i ból szyi, gorączkę, ogólne osłabienie czy ból gardła.

W takich przypadkach leczenie polega na łagodzeniu objawów, np. poprzez stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Kluczowe jest również odpowiednie leczenie choroby wirusowej.

Ból za uchem a problemy z zębami

Choć to mało oczywiste, ból za uchem może również wynikać z problemów z zębami. Dotyczy to szczególnie dolegliwości bólowych związanych z wyrzynającymi się zębami mądrości lub stanem zapalnym dziąseł. Ból może wówczas promieniować z okolicy szczęki w stronę ucha.

Oprócz tego problemy z zębami mogą objawiać się: bólem szczęki lub żuchwy, uczuciem dyskomfortu w szczęce po jedzeniu, dźwiękami towarzyszącymi ruchom szczęki (klikanie, trzaskanie). W takich przypadkach konieczna jest konsultacja ze stomatologiem, który podejmie odpowiednie leczenie.

Ból za uchem a powiększone węzły chłonne

Powiększone węzły chłonne za uchem często występują wraz z dolegliwościami bólowymi w tej okolicy. To sygnał, że organizm zmaga się z jakimś procesem zapalnym.

Kiedy w organizmie pojawia się infekcja (np. bakteryjna, wirusowa), układ odpornościowy reaguje, wytwarzając więcej komórek odpornościowych, które gromadzą się w węzłach chłonnych. To powoduje ich obrzęk i bolesność. Powiększenie węzłów chłonnych może wystąpić w przebiegu np. zapalenia ucha środkowego, zapalenia zatok, anginy, chorób zębów czy niektórych nowotworów.

Jakie badania zrobić i kiedy zgłosić się do lekarza?

Aby poznać przyczynę bólu za uchem, konieczne są badania diagnostyczne takie jak otoskopia, czyli podstawowe badanie, podczas którego lekarz ogląda wnętrze ucha za pomocą specjalnego narzędzia zwanego otoskopem. Jest w stanie wtedy ocenić przewód słuchowy i błonę bębenkową, a także po części jamę bębenkową i obecny w niej np. płyn.

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa kości skroniowych czy USG węzłów chłonnych.

Z lekarzem warto skonsultować się, jeśli ból za uchem pojawia się nagle, jest bardzo intensywny lub się nasila. Z pomocy medycznej należy skorzystać również wtedy, gdy wraz z bólem występują inne objawy, takie jak wysoka gorączka, wyciek z ucha, zawroty głowy, problemy ze słuchem. Szybka diagnoza i leczenie są niezbędne, by zminimalizować ryzyko wystąpienia groźnych powikłań takich jak częściowa utrata słuchu.