Choroba niedokrwienna serca – jak się objawia i w jaki sposób się ją leczy?

Do rozwoju choroby niedokrwiennej serca najczęściej dochodzi w wyniku częściowego zamknięcia tętnicy przez blaszkę miażdżycową. Jej rozwojowi sprzyja m.in. palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, otyłość i niska aktywność fizyczna. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby niedokrwiennej serca jest ból dławicowy. Leczenie ma na celu ograniczenie postępu schorzenia, zwiększenie wydolności mięśnia sercowego i zapobieganie zawałowi serca.

Przyczyny choroby niedokrwiennej serca

Przyczyną najczęstszą, bo odpowiadającą aż za 98% przypadków choroby niedokrwiennej serca, jest miażdżyca, która rozwija się w tętnicach wieńcowych. Blaszka miażdżycowa zwęża naczynie, co prowadzi do przewlekłego niedokrwienia i niedotlenienia mięśnia sercowego. Natomiast nagłe zamknięcie światła zwężonego miażdżycowo naczynia przez zakrzep wywołuje szybko postępujące, silne niedokrwienie i stanowi przyczynę zawału serca. Rzadko niedokrwienie serca powodowane jest przez skurcz tętnicy wieńcowej.

Czynniki ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca

Wiele czynników zwiększających ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca ma związek z trybem życia danej osoby. Wywołują one uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych i sprzyjają tworzeniu się blaszki miażdżycowej. Do czynników tych należy:

• palenie tytoniu;
• nadciśnienie tętnicze;
• otyłość;
• cukrzyca;
• wysoki poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi;
• niska aktywność fizyczna.

Choroba niedokrwienna serca – objawy

Głównym objawem przewlekłej choroby niedokrwiennej serca jest ból dławicowy. Pacjenci opisują go zwykle jako gniotący, dławiący lub piekący i odczuwany za mostkiem. Może on promieniować do szyi, żuchwy i ramion. Trwa kilka minut, nie zmniejsza się przy zmianie pozycji ciała, ale ustępuje po nitroglicerynie. Początkowo bóle dławicowe są wywoływane przez nasilony wysiłek fizyczny, jednak wraz z postępem choroby zaczynają pojawiać się przy wykonywaniu codziennych czynności. W bardzo zaawansowanej dławicy każda aktywność wywołuje ból, może on występować także w spoczynku. Niektórzy pacjenci nie odczuwają jednak żadnych dolegliwości, nawet w sytuacji znacznego niedokrwienia serca. W przebiegu zawału serca ból jest silniejszy, trwa dłużej i mogą mu towarzyszyć dodatkowe objawy, takie jak zawroty głowy, kołatanie serca i silny niepokój, które przybierają większe nasilenie niż podczas dławicy i nie ustępują z czasem.

Diagnostyka choroby niedokrwiennej serca

Mimo że ból dławicowy jest bardzo charakterystycznym objawem choroby wieńcowej, przeprowadza się dodatkową diagnostykę w celu dokładniejszej oceny niedokrwienia serca pacjenta. Najczęściej wykonuje się badanie EKG w spoczynku, które jednak u ponad 30% pacjentów z charakterystycznymi objawami może nie wykazać niedokrwienia. Więcej informacji o stanie serca można uzyskać podczas próby wysiłkowej. W jej trakcie przeprowadza się badanie EKG u pacjenta, który chodzi po bieżni lub jeździ na specjalnym rowerze stacjonarnym. Wysiłek fizyczny zwiększa zapotrzebowanie serca na tlen, co nasila niedokrwienie, które jest wówczas widoczne w zapisie elektrokardiogramu. W diagnostyce choroby niedokrwiennej serca stosowane są również tomografia komputerowa tętnic wieńcowych oraz koronarografia, które pozwalają uwidocznić zwężenia tętnic wieńcowych.

Leczenie choroby niedokrwiennej serca

Terapia stabilnej dławicy piersiowej ma na celu przedłużenie życia, złagodzenie bólu i zapobieganie ostrym incydentom sercowo-naczyniowym. Choremu zaleca się zmianę stylu życia – wprowadzenie diety bogatej w warzywa, owoce i produkty zbożowe. Powinno się unikać produktów wysoko przetworzonych, słodyczy i tłustych potraw. Pacjentów zachęca się także do regularnej aktywności fizycznej o średniej intensywności – mogą to być na przykład spacery, jazda na rowerze bądź pływanie. Ćwiczenia powinny trwać minimum 30 minut i należy je wykonywać 4–5 razy w tygodniu. Istotne jest również zaprzestanie palenia tytoniu i zmniejszenie masy ciała.

Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca

Leczenie farmakologiczne w połączeniu ze zmianą stylu życia pozwala zwiększyć wydolność mięśnia sercowego i ogranicza postęp schorzenia. W terapii choroby niedokrwiennej serca wykorzystuje się:

• nitroglicerynę – szybko rozszerza naczynia wieńcowe i poprawia przepływ krwi stosuje się ją w razie wystąpienia bólu dławicowego lub zapobiegawczo przed wysiłkiem fizycznym;
• beta-blokery i blokery kanału wapniowego – zmniejszają częstotliwość rytmu serca, rozszerzają naczynia krwionośne i obniżają ciśnienie krwi  oraz obciążenie lewej komory serca. Stosowane przewlekle i regularnie zapobiegają nawrotom dławicy piersiowej oraz poprawiają tolerancję wysiłku fizycznego;
• inhibitory konwertazy angiotensyny i sartany – zmniejszają napięcie naczyń i obniżają ciśnienie krwi, redukują przerost serca;
• statyny i inne leki hipolipemizujące – obniżają poziom cholesterolu i dzięki temu hamują rozwój zmian miażdżycowych w tętnicach;
• kwas acetylosalicylowy w małych dawkach oraz inne leki przeciwpłytkowe lub przeciwzakrzepowe – zmniejszają krzepliwość krwi, obniżają ryzyko powstania zakrzepu w tętnicy wieńcowej i zawału serca.

Leczenie inwazyjne

U części chorych, u których objawy choroby niedokrwiennej serca utrzymują się mimo zmiany stylu życia i leczenia farmakologicznego, wykonuje się angioplastykę. Jej celem jest poszerzenie światła naczyń wieńcowych, co w efekcie poprawia przepływ krwi. Podczas zabiegu do tętnicy wieńcowej wprowadza się cewnik, a zwężone miejsce rozszerza się za pomocą specjalnego balonika. Często dodatkowo wprowadza się stent, czyli malutką sprężynkę, która po umieszczeniu w świetle tętnicy zapobiega ponownemu zwężeniu się światła. Bardziej skomplikowanym zabiegiem jest operacja wszczepienia bypassów. Zabieg ma na celu wytworzenie połączenia między aortą a naczyniem wieńcowym, z pominięciem zwężenia. Wszczepienie bypassów poprawia ukrwienie mięśnia sercowego, a w efekcie także jakość i długość życia pacjenta.