Wylew krwi do mózgu – przyczyny, objawy i leczenie udaru krwotocznego

Przyczyną udaru krwotocznego jest pęknięcie naczynia zaopatrującego mózg w krew bądź tętniaka. Objawy udaru są liczne i pojawiają się nagle – najczęściej dochodzi do osłabienia kończyn, porażenia jednej połowy twarzy, występują także problemy z widzeniem i mówieniem. Leczenie skupia się na stabilizacji stanu chorego i ocenie wskazań do pilnej operacji neurochirurgicznej. Krwawienie można ograniczyć, operacyjnie opatrując pęknięte naczynie lub tętniaka.

Przyczyny udaru krwotocznego

Udar krwotoczny jest spowodowany pęknięciem ściany tętnicy mózgowej i wylaniem się krwi poza naczynie, co powoduje uszkodzenie mózgu w najbliższej okolicy. Udary krwotoczne dzieli się na krwotoki śródmózgowe (uszkodzone naczynie znajduje się wewnątrz mózgu) i krwotoki podpajęczynówkowe (uszkodzone naczynie znajduje się na powierzchni mózgu, a krew gromadzi się między mózgiem a otaczającą go oponą pajęczą). Główny czynnik ryzyka udaru krwotocznego stanowi nieleczone lub nieskutecznie leczone nadciśnienie tętnicze, które sprawia, że ściana tętnic ulega osłabieniu. Jest ona wówczas podatna na tworzenie się mikrotętniaków, które z czasem mogą pękać, powodując krwotok śródmózgowy. Krwotok podpajęczynówkowy zwykle jest spowodowany pęknięciem większego tętniaka lub naczyniaka, będącego skutkiem wrodzonej wady ściany tętnicy.

Tętniaki spowodowane wadami budowy tętnicy zwykle nie dają żadnych objawów, a wykrywane są przypadkowo podczas badań obrazowych mózgu, najczęściej z powodu innych dolegliwości. Szacuje się, że tętniaki wewnątrzczaszkowe występują u około 5% populacji ogólnej, a pęka 20–40% z nich. Pęknięte naczynie krwionośne najczęściej jest przyczyną krwotoku śródmózgowego, z kolei pęknięcie tętniaka jest najczęstszą przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego.

Jak objawia się udar krwotoczny?

Objawy udaru krwotocznego mogą być bardzo różnorodne. Pojawiają się one nagle i w miarę upływu czasu się nasilają. Pacjenci bardzo często odczuwają jednostronne osłabienie kończyn i mają problemy z poruszaniem. Chory może także skarżyć się na uczucie drętwienia i mrowienia w obrębie osłabionej kończyny. Charakterystyczne jest opadnięcie bądź drętwienie jednej połowy twarzy, które sprawia, że uśmiech chorego jest nierówny. Osoby z udarem bardzo często mają również problemy z mówieniem – trudność sprawia im ułożenie zdań, ich wymowa i rozumienie. Oprócz tego skarżą się na zaburzenia widzenia – może dojść do całkowitej utraty wzroku w jednym oku, ograniczenia pola widzenia bądź też podwójnego widzenia.

Wczesne i niezwykle ważne objawy udaru łatwo zapamiętać za pomocą skrótu „F.A.S.T”, który oznacza:

• F (z ang. face, czyli twarz) – opadnięcie lub drętwienie jednej połowy twarzy, nierówny uśmiech;
• A (z ang. arm, czyli ramię) – osłabienie kończyn, w szczególności ramion, trudności w ich uniesieniu;
• S (z ang. speech, czyli mowa) – niewyraźna mowa, trudności ze zrozumieniem chorego;
• T (z ang. time, czyli czas) – jeżeli zauważyłeś jakiekolwiek objawy, jak najszybciej zadzwoń po karetkę.

Udar krwotoczny: leczenie

Leczenie udaru przebiega w szpitalu, dlatego pacjenci z jego podejrzeniem zawsze powinni natychmiast udać się na szpitalny oddział ratunkowy. Lekarze starają się uzyskać odpowiednie ciśnienie tętnicze tak, aby jak najbardziej ograniczyć rozległość krwawienia. Niektórzy chorzy mogą wymagać intubacji, konieczne jest także wyrównywanie zaburzeń w stężeniu elektrolitów, stężenia glukozy we krwi i temperatury ciała.

W ramach leczenia przyczynowego przeprowadza się operację neurochirurgiczną, podczas której pęknięte naczynie zostaje odpowiednio zaopatrzone. Jeżeli przyczyną krwotoku jest tętniak, krwawienie można zatamować na dwa sposoby. Pierwszy z nich, zwany embolizacją wewnątrznaczyniową tętniaka, jest wykonywany również przez radiologów zabiegowych. Polega na wprowadzeniu za pomocą cewnika do worka tętniaka sprężynki, wokół której tworzy się skrzep zamykający jego ujście. Główną zaletą tej techniki jest brak konieczności otwarcia czaszki – neurochirurg dostaje się do tętniaka poprzez tętnicę pachwinową.

Druga metoda polega na otwarciu czaszki i założeniu specjalnego klipsa wyłączającego tętniak z przepływu krwi. Niekiedy dochodzi także do gromadzenia się krwi w komorach mózgu – w takim przypadku wskazane jest założenie drenu, przez który odprowadzany jest nadmiar krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.

Powikłania udaru krwotocznego

We wczesnym okresie w trakcie udaru często dochodzi do powiększania się krwotoku i obszaru martwicy tkanek mózgu. Niebezpieczny jest również nawrót krwawienia, który może pojawić się już w ciągu kilku godzin lub nawet kilku dni. Narastanie krwiaka i zwiększanie się obrzęku mózgu może prowadzić do wgłobienia struktur mózgowia, które charakteryzuje się dużą śmiertelnością.

Rokowanie pacjentów z udarem krwotocznym niestety jest złe – aż 30–50% umiera w ciągu miesiąca. Chorzy, którym udało się przeżyć, często nie wracają do pełnej sprawności i wymagają stałej opieki. W przypadku udaru mózgu czas jest niezwykle cenny – im szybciej choremu zostanie udzielona pomoc, tym większa szansa na uratowanie mu życia i przywrócenie chociaż częściowej sprawności.

Profilaktyka udaru krwotocznego

Profilaktyka udaru krwotocznego polega przede wszystkim na zapobieganiu rozwojowi nadciśnienia tętniczego, a jeżeli doszło już do nadciśnienia – na jego skutecznym leczeniu.  Każdy powinien profilaktycznie mierzyć ciśnienie tętnicze minimum raz w roku. Jeżeli ciśnienie skurczowe jest równe lub wyższe niż 140, a rozkurczowe równe lub wyższe niż 90, należy zgłosić się do lekarza. Zbyt wysokie ciśnienie można obniżyć odpowiednimi lekami zaleconymi przez lekarza. W początkowej fazie nadciśnienia można spróbować skutecznie je obniżyć, zmieniając styl życia:

• rzucając palenie tytoniu;
• zdrowo się odżywiając i wykonując ćwiczenia fizyczne, aby zmniejszyć masę ciała;
• ograniczając spożycie soli do 5 g dziennie, zarówno w przygotowywanych potrawach, jak i gotowych produktach;
• ograniczając spożycie alkoholu.

Jeżeli zmiana stylu życia jest niewystarczająca, należy bezwzględnie rozpocząć regularne przyjmowanie leków. Leki pozwolą utrzymywać wartości ciśnienia w zakresie normy, obniżając ryzyko powikłań, wśród których jednym z najgroźniejszych jest udar krwotoczny.