Witamina C – właściwości i działanie

Witamina C jest najbardziej znaną i popularną witaminą o wielokierunkowym działaniu na organizm człowieka. Sprawdź, gdzie występuje kwas askorbinowy oraz jakie działanie i właściwości wykazuje. Dowiedz się, jak kształtuje się zapotrzebowanie na ten związek oraz czym grozi nadmiar i niedobór witaminy C.

Witamina C – co to za substancja?

Witamina C, zwana również kwasem askorbinowym, to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. Występuje wyłącznie w konfiguracji L (tzw. kwas L-askorbinowy) i skręca światło spolaryzowane w prawo niezależnie od tego, czy pochodzi z owoców, warzyw czy suplementów diety lub leków. Mimo to często mylnie nazywany jest „lewoskrętną witaminą C”.

Witamina C łatwo ulega rozpadowi pod wpływem działania wysokiej temperatury i tlenu. Wchłaniana jest w dwunastnicy i jelicie cienkim na poziomie około 70–80% (u zdrowego człowieka). Zapasy witaminy C w organizmie są niewielkie, ponieważ ludzki organizm nie ma umiejętności magazynowania tej witaminy. Związek ten przenika przez barierę łożyska i do pokarmu kobiecego, a jego nadmiar jest wydalany razem z moczem.

Witamina C – gdzie występuje?

Witamina C musi być dostarczona do ludzkiego organizmu z pożywieniem, ponieważ nie ma on zdolności do jej samodzielnego wytwarzania. Zawarta jest w produktach pochodzenia roślinnego. Do najbardziej cennych jej źródeł w produktach roślinnych należą:

• acerola,
• owoce róży,
• nać pietruszki,
• czarna porzeczka,
• papryka,
• koperek,
• brukselka,
• jarmuż,
• truskawki,
• poziomki,
• szpinak,
• szczypiorek,
• pomarańcza,
• cytryna,
• biała porzeczka,
• kalarepa,
• czerwona porzeczka,
• czerwona kapusta.

W przypadku, gdy podaż naturalnej witaminy C jest niewystarczająca dla pokrycia dziennego zapotrzebowania organizmu na ten związek, konieczne jest jej suplementowanie. Należy jednak podkreślić, że suplementacja witaminy C, podobnie jak innych witamin, powinna się odbywać na podstawie konsultacji lekarskiej.

Witamina C – działanie i zastosowanie

Witamina pełni w ludzkim organizmie liczne funkcje. Związek ten odpowiada za aktywację wielu enzymów, wpływa na syntezę kolagenu, hormonów steroidowych i części neuroprzekaźników. Bierze udział w przemianach tyrozyny oraz ułatwia wchłanianie żelaza i gromadzenie tego pierwiastka w wątrobie, zmniejszając tym samym ryzyko niedokrwistości (inaczej anemii). Kwas askorbinowy hamuje peroksydację lipidów (proces utleniania) i unieczynnia wolne rodniki (szkodliwe formy tlenu), dlatego też jest nazywany antyoksydantem.

Witamina C jako aktywny antyoksydant hamuje także utlenianie białek oraz kwasów nukleinowych. Kwas askorbinowy uczestniczy w syntezie kolagenu, w związku z czym odpowiada za prawidłowy stan tkanki łącznej. Witamina C wzmacnia odporność organizmu – redukuje ryzyko infekcji, w tym próchnicy zębów. Wspomaga również proces gojenia się ran. Warto wspomnieć także, że witamina C stosowana jest jako dodatek do żywności (przeciwutleniacz o symbolu E300).

Zapotrzebowanie na witaminę C

Zalecane dzienne spożycie witaminy C dla poszczególnych grup wiekowych przedstawia się następująco:

• niemowlęta – 20 mg,
• dzieci w wieku 1–8 lat – 40–50 mg,
• dzieci w wieku 9–13 lat – 50 mg,
• młodzież w wieku 14–18 lat – 65–75 mg,
• dorośli mężczyźni – 90 mg,
• dorosłe kobiety: 75 mg, wyjątek stanowią kobiety w ciąży: 80–85 mg i karmiące piersią: 100–120 mg.

Szkodliwy niedobór i nadmiar witaminy C

Zarówno nadmiar, jak i niedobór witaminy C jest dla organizmu szkodliwy. Dlatego ważne jest, by suplementacja tej witaminy była skonsultowana z lekarzem pierwszego kontaktu – internistą lub lekarzem rodzinnym. Do głównych objawów zbyt niskiego poziomu witaminy C należą:

• niedokrwistość (anemia),
• osłabienie naczyń włosowatych – łatwość powstawania siniaków, krwawych wybroczyn,
• zaburzenia w przemianie kwasów tłuszczowych i cholesterolu,
• ogólne osłabienie, zmęczenie,
• bóle mięśni,
• zmniejszona odporność na infekcje,
• brak apetytu,
• obrzmienie, krwawienie dziąseł.

Całkowity brak witaminy C może prowadzić do szkorbutu, czyli wielonarządowej choroby, która w dzisiejszych czasach występuje już dużo rzadziej niż kiedyś. Znana była zwłaszcza wśród marynarzy i piratów, u których dolegliwości rozpoczynały się od jamy ustnej, m.in. bolesnych dziąseł i wypadających zębów.

Z kolei zbyt wysoki poziom witaminy C w organizmie charakteryzuje się objawami ze strony przewodu pokarmowego – nudnościami, biegunką, wymiotami. Duże ilości witaminy C mogą nawet powodować powstawanie kamieni nerkowych. Zazwyczaj jednak nie obserwuje się żadnych niepokojących dolegliwości, bowiem nadmiar witaminy C wydalany jest z organizmu wraz z moczem.