Tętniak aorty – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Tętniak aorty może dotyczyć aorty brzusznej (części aorty poniżej przepony), aorty piersiowej (części wstępującej aorty, łuku aorty, części aorty zstępującej) lub występować na granicy tych obszarów. Najczęściej dochodzi do powstawania tętniaka aorty brzusznej. Dowiedz się więcej na temat przyczyn powstania, sposobów rozpoznawania i leczenia tętniaków aorty.

Co to jest tętniak aorty i jakie są jego rodzaje?

Tętniakiem aorty określa się poszerzenie aorty o ponad 50% względem jej prawidłowej średnicy. Na ustalenie prawidłowej wartości średnicy aorty ma wpływ m.in. płeć, wiek, masa i wzrost. Aorta to największa tętnica człowieka. Jej gałęzie doprowadzają krew tętniczą do wszystkich tkanek ludzkiego organizmu. Z uwagi na kształt wyróżnia się tętniaki workowate lub wrzecionowate (występujące częściej).

Jeżeli chodzi o typ, to rozróżnia się tętniak prawdziwy, czyli poszerzenie światła naczynia, ale przy zachowanej ciągłości jego ścian, rozwarstwiający, kiedy dochodzi do przerwania ciągłości błony wewnętrznej naczynia i przedostania się krwi między warstwy naczynia i powstania dodatkowego kanału w jego ścianie, i rzekomy. Ten ostatni powstaje w wyniku przerwania ciągłości ściany tętnicy, która jest ściśle otoczona przez tkankę łączną, powięź i mięśnie. Przyczyną takiego stanu może być przerwanie ciągłości ściany mięśnia sercowego, powikłanie po koronarografii czy angiografii. Wynaczyniona z tętnicy krew przedostaje się do otaczających naczynie struktur, które ograniczają dalsze krwawienie na skutek wywieranego na nie ucisku. W ciągu kilku tygodni dochodzi do odtworzenia ciągłości naczynia – jego granice otoczone zostają torebką łącznotkankową.

Jakie są przyczyny powstania tętniaka aorty?

Tętniaki aorty występują wielokrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Do powstania tętniaka aorty najczęściej przyczyniają się zmiany miażdżycowe, które polegają na odkładaniu w świetle naczynia blaszek miażdżycowych, co w konsekwencji powoduje zaburzenia w budowie ściany naczynia i przepływie krwi. Kolejną częstą przyczyną tętniaka aorty są zmiany zwyrodnieniowe w obrębie naczynia. Częstość występowania tętniaków aorty rośnie z wiekiem. Ryzyko zachorowania podnosi również palenie papierosów.

Tętniaki aorty mogą rozwinąć się z powodu stanu zapalnego ściany aorty. Czynnikami sprawczymi tej choroby mogą być również nadciśnienie tętnicze, urazy, intensywny wysiłek fizyczny. Należy wspomnieć o genetycznie uwarunkowanych przypadkach tętniaków aorty. Mogą się one pojawić w przebiegu zespołu Marfana (genetycznej choroby tkanki łącznej), gdzie rozwijają się na skutek uszkodzenia tkanki łącznej ściany aorty. Z uwagi na związaną z tym kruchość ściany aorty tętniaki obarczone są większym ryzykiem pęknięcia.

Tętniak aorty – objawy

Ze względu na objawy kliniczne rozróżnia się trzy rodzaje tętniaków aorty: bezobjawowy, objawowy, pęknięty. W przypadku tych pierwszych nie obserwuje się jakichkolwiek oznak. Zazwyczaj do ich rozpoznania dochodzi w czasie badań wykonywanych z innych powodów.

Objawy tętniaka aorty wiążą się z uciskiem wywieranym na pobliskie narządy. W przypadku tętniaka aorty brzusznej występuje ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, który może promieniować w kierunku krocza. Jeśli tętniak jest dużych rozmiarów, możliwe jest wyczucie go przez powłoki brzuszne. Opisywany jest jako tętniący guz w jamie brzusznej. Objawowy tętniak aorty piersiowej może objawiać się bólem w klatce piersiowej, chrypką, dusznością, mniejszą tolerancją wysiłku. Jedynym z pierwszych objawów może być również incydent niedokrwienia narządu np. udar mózgu lub niedokrwienie jelit. Jest to spowodowane oderwaną skrzepliną powstałą w wyniku nieprawidłowego przepływu krwi w obrębie tętniaka.

W przypadku pękniętego tętniaka pojawia się silny, przeszywający ból (w zależności od lokalizacji zmiany – w jamie brzusznej lub klatce piersiowej). Dodatkowymi objawami są: niepokój, spadek ciśnienia tętniczego, omdlenie lub utrata przytomności. Należy zaznaczyć, że pęknięcie tętniaka aorty to stan natychmiastowego zagrożenia życia.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku podejrzenia tętniaka aorty należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu (lekarza rodzinnego lub internisty). W zależności od wskazań skieruje on pacjenta na dalsze badania diagnostyczne, m.in. RTG klatki piersiowej lub USG jamy brzusznej w zależności od lokalizacji tętniaka. Gdy objawy wskazują na pęknięcie tętniaka aorty, należy niezwłocznie wezwać karetkę pogotowia, ponieważ stan ten wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Leczeniem tętniaka aorty w warunkach szpitalnych zajmuje się najczęściej chirurg naczyniowy.

Rozpoznanie tętniaka aorty

Rozpoznanie tętniaka aorty opiera się przede wszystkim na badaniach obrazowych – podstawowymi badaniami (w zależności od lokalizacji tętniaka) są: RTG klatki piersiowej, ECHO serca oraz USG jamy brzusznej. Badania ultrasonograficzne przydają się do rozpoznania, określenia maksymalnej średnicy, badań przesiewowych i obserwacji tętniaka aorty. Aby uzyskać dodatkowe informacje, lekarz może zdecydować się na wykonanie angiografii klasycznej lub z udziałem tomografii komputerowej (angio-TK).  Badanie angio-TK pozwala na nieinwazyjną ocenę wnętrza tętnicy. Standardową metodą przeprowadzania tego badania jest wstrzyknięcie środka kontrastowego, który jest nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich i pozwala na obejrzenie stanu aorty wypełnionej środkiem kontrastującym. Angio-TK wykonuje się u chorych z podejrzeniem tętniaka aorty. Badanie to jest też wskazane u osób z tętniakiem bezobjawowym większym niż 5,5 cm, w przypadku których rozważa się operację tętniaka. Angiografia z udziałem rezonansu magnetycznego (angio-MR) znajduje zastosowanie w przypadku, gdy występują przeciwwskazania do podania kontrastu jodowego, który stosowany jest w angio-TK.

Na czym polega leczenie tętniaka aorty?

Leczenie tętniaka aorty zależy od jego rodzaju i wielkości. Zmiany grożące pęknięciem są leczone chirurgicznie. Zabieg polega na usunięciu tętniaka i wszczepieniu protezy z tworzywa sztucznego (tzw. stentgraftu). Procedurę można wykonać przez dostęp tradycyjny – z otwarciem brzucha lub klatki piersiowej. Możliwe jest też wprowadzenie protezy przez dostęp wewnątrznaczyniowy. Z reguły nie poddaje się leczeniu chirurgicznemu bezobjawowych tętniaków aorty mniejszych niż 4 cm. Wówczas leczenie opiera się na usuwaniu czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i farmakoterapii. Podaje się leki, które zmniejszają postęp tętniaków. W tętniakach rozwarstwiających się podczas zabiegu dokonuje się zszycia ścian tętnicy albo rozcina przegrodę, która oddziela kanały rozwarstwienia.

Profilaktyka tętniaka aorty

Aby zmniejszyć ryzyko powstania tętniaka aorty, należy m.in.:

• zaprzestać palenia papierosów,
• zdrowo się odżywiać – stosować zbilansowaną dietę,
• regularnie podejmować aktywność fizyczną,
• dbać o prawidłową masę ciała,
• ograniczyć spożycie alkoholu,
• kontrolować wartości ciśnienia tętniczego.

W przypadku występowania choroby podnoszącej ryzyko tętniaka konieczna jest stała kontrola lekarza prowadzącego.