Suchość w jamie ustnej – przyczyny, leczenie i profilaktyka

Suchość w jamie ustnej – przyczyny

Suchość w jamie ustnej, znana również jako kserostomia, powoduje duży dyskomfort. Dolegliwość związana jest z całkowitym lub zmniejszonym wydzielaniem śliny. Kserostomia może być spowodowana przez stres, złą dietę lub palenie tytoniu. Zmniejszone wydzielane śliny występuje też często u osób starszych i jest związane z zanikiem gruczołów ślinowych i zmniejszoną jej produkcją. Nie wolno jednak jej bagatelizować, ponieważ bywa też jednym z objawów chorób ogólnoustrojowych, które zaburzają funkcjonowanie ślinianek. Do takich schorzeń zaliczamy:

• cukrzycę;
• chorobę Alzheimera;
• AIDS (tzw. zespół nabytego niedoboru odporności wywoływany przez wirusa HIV);
• nadczynność tarczycy;
• choroby autoimmunologiczne (związane z produkcją przeciwciał atakujących własne komórki) takie jak: toczeń rumieniowaty układowy lub zespół Sjögrena;
• choroby alergiczne.

Suchość w ustach może również wskazywać na niedobór żelaza i witamin z grupy B. Niejednokrotnie stanowi jeden ze skutków ubocznych przyjmowania leków przeciwbólowych, moczopędnych, antydepresyjnych, przeciwzapalnych, przeciwpadaczkowych, immunosupresyjnych bądź na nadciśnienie.

Do czego prowadzi kserostomia?

Długotrwały stres może zaburzać prawidłową pracę ślinianek, co prowadzi do kserostomii. Z jednej strony pobudza on układ współczulny, który wydziela adrenalinę. To hormon przygotowujący organizm do walki z zagrożeniem. Ślinianki produkują wtedy mało śliny. Z drugiej strony częste przełykanie i oddychanie przez usta wysusza jamę ustną. Takie dolegliwości występują też często u pacjentów z zaburzeniami lękowymi.

Suchość w jamie ustnej zwiększa ryzyko zakażeń grzybiczych (głównie tzw. kandydoz) i bakteryjnych, które prowadzą do owrzodzeń i próchnicy. Dodatkowo sprzyja to halitozie, czyli przykremu zapachowi z ust, wyczuwalnemu podczas oddychania i mówienia. Na skutek kserostomii może dojść do uszkodzeń mechanicznych błony śluzowej jamy ustnej. Niektórzy pacjenci skarżą się na pieczenie języka, trudności w przełykaniu i mówieniu lub utratę smaku. Ślina wykazuje działanie przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, dlatego jej brak sprawia, że stajemy się bardziej podatni na zakażenie.

Suchość w ustach – do jakiego lekarza należy się zgłosić?

W przypadku uczucia suchości w ustach należy zgłosić się w pierwszej kolejności do internisty lub lekarza rodzinnego – po przeprowadzeniu wywiadu i zbadaniu pacjenta, lekarz zaleci wykonanie odpowiednich badań takich jak poziom glukozy we krwi lub hormonów tarczycy. Ta wizyta ma na celu wykluczenie chorób takich jak cukrzyca lub nadczynność tarczycy. W zależności od dalszej diagnostyki pacjent może zostać skierowany do innych specjalistów, m.in. do endokrynologa lub stomatologa.

Suchość w ustach – jakie badania?

Jednym z podstawowych, nieinwazyjnych i bezbolesnych badań jest sialometria. To badanie polegające na zbieraniu śliny przez 15 minut do specjalnego pojemnika. Pozwala to ocenić ilość wydzielanej śliny przez ślinianki. W celu stymulacji produkcji śliny pacjent może otrzymać bezsmakową gumę do żucia. Innym badaniem, które należy do badań obrazowych, jest sialografia. Jest to badanie RTG obu ślinianek wykonywane przed i po podaniu kontrastu do przewodu ślinianki znajdującego się w jamie ustnej.

USG ślinianek jest bezpieczne, bezbolesne i nieinwazyjne, nie wymaga też specjalnego przygotowania. Pacjent kładzie się na kozetce i lekko odchyla głowę. Lekarz radiolog przykłada głowicę aparatu USG do szyi i powoli po niej przesuwa, dzięki czemu jest w stanie ocenić wielkość i strukturę gruczołów ślinowych. Specjalista może również zlecić wykonanie badań w kierunku cukrzycy, zaburzeń trawienia, chorób jamy ustnej, problemów z nerkami lub tarczycą. Jeśli lekarz podejrzewa chorobę autoimmunologiczną, taką jak zespół Sjögrena, wówczas może skierować pacjenta na badanie odpowiednich przeciwciał we krwi.

Sprawdź też: Badania kontrolne.

Kserostomia – leczenie

Aby zwalczyć suchość w jamie ustnej, należy przede wszystkim znaleźć źródło dolegliwości. Niekiedy leczenie przyczynowe jest długotrwałe – warto wówczas poszukać sposobów, które poprawią jakość życia pacjenta.

Suchość w jamie ustnej to jeden z objawów odwodnienia, dlatego codziennie pij przynajmniej 2 l płynów. Oprócz wody możesz sięgnąć po napary ziołowe, słabe herbaty i mleko. Aby złagodzić uczucie suchości w jamie ustnej, warto pić siemię lniane. Wystarczy, że zmielisz 2 łyżki nasion, a następnie zalejesz je ciepłą wodą i odstawisz na 30 minut. Do płukania ust stosuj napar z malwy, szałwii lub prawoślazu. Aby utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia jamy ustnej, warto ją płukać kilka razy dziennie. Postaraj się oddychać przez nos, a jeśli katar ci to uniemożliwia, wybierz się do laryngologa.

Zastanawiasz się, jak pobudzić wydzielanie śliny? Żuj gumę bezcukrową przez 10–15 minut, nie częściej niż 2 razy dziennie (w ten sposób nie przeciążysz narządu żucia). Możesz również:

• ssać bezcukrowe cukierki;
• pić wodę małymi porcjami;
• spożywać schłodzone plasterki ogórka i ananasa;
• stosować środki nawilżające błonę śluzową jamy ustnej, dostępne w postaci aerozoli, pasty do zębów czy płynów do płukania;
• wypróbować preparat nazywany sztuczną śliną – w jego składzie znajdziemy wodę, humektanty (substancje wiążące wodę), aromaty miętowe i substancje odkażające. Specyfik powleka błonę śluzową jamy ustnej warstwą ochronną, dzięki czemu chroni przed podrażnieniami i przesuszeniem. Produkt ma neutralne Ph, więc nie niszczy szkliwa.

Prawidłowa higiena jamy ustnej nie tylko pozwala cieszyć się pięknym uśmiechem, lecz także zmniejsza ryzyko wystąpienia próchnicy, chorób przyzębia czy zapalenia miazgi. Pamiętaj, żeby myć zęby przez 2 minuty co najmniej 2 razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku. Używaj do tego szczoteczki o miękkim lub średnim włosiu i pasty do zębów. Codziennie nitkuj zęby i stosuj płyn do płukania jamy ustnej. Unikaj środków do higieny jamy ustnej, które podrażniają śluzówkę.

Przeczytaj również: Biostomatologia.

Suchość jamy ustnej – jak jej uniknąć?

Ogranicz spożycie kofeiny – w tym celu zmniejsz spożycie kawy, herbaty, energetyków i słodkich napojów gazowanych. Zadbaj o to, żeby wilgotność powietrza w mieszkaniu wynosiła 40–60%. Jak szybko ją podnieść? Możesz zastosować nawilżacz powietrza lub napełnić garnek wodą i postawić go w pobliżu kaloryfera.

Aby nie nasilać objawów, unikaj twardych, chrupiących pokarmów. Z tego samego powodu zrezygnuj z chilli, pieprzu, owoców cytrusowych, suchych przekąsek, kwaśnych sosów, słonych i pikantnych potraw.