Rak płuca – jak się objawia? Jak należy go diagnozować i leczyć?

Rak płuca to podstępna choroba, która na początkowym etapie nie daje charakterystycznych objawów. Z czasem pojawiają się dolegliwości ogólne (osłabienie, zwiększona męczliwość oraz spadek masy ciała), a także objawy ze strony układu oddechowego, takie jak kaszel, duszność i chrypka. Za powstanie raka płuca odpowiada głównie palenie tytoniu. W leczeniu stosuje się radio- i chemioterapię oraz leczenie operacyjne. 

Rak płuc – jakie są rodzaje i co go powoduje?

W Polsce rak płuca to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u mężczyzn, choć w najnowszych badaniach epidemiologicznych na prowadzenie wychodzi rak prostaty. U kobiet rak płuca jest drugim nowotworem złośliwym, jeśli chodzi o częstość zapadalności, zaraz po raku piersi. Główną przyczyną raka płuca, nawet w 90% przypadków,  jest palenie papierosów – zarówno czynne, jak i bierne. W dymie tytoniowym znajduje się wiele rakotwórczych związków, takich jak chlorek winylu, węglowodory aromatyczne, metale ciężkie oraz tlenek węgla, które powodują rozwój raka w tkance płucnej.

Kolejnym czynnikiem ryzyka raka płuca jest smog, czyli zanieczyszczenie powietrza. Ryzyko choroby podnosi również narażenie na takie substancje jak azbest, chrom oraz nikiel. Do przyczyn choroby należą także czynniki genetyczne (częste zachorowania na raka płuca w rodzinie). Należy pamiętać, że nowotwory złośliwe w płucach są nawet dwukrotnie częściej przerzutami nowotworów z innych części ciała, np. raka piersi, jelita grubego i odbytnicy, niż nowotworami pierwotnie rozwijającymi się w płucu.

Wyróżniamy wiele typów raka płuca, lecz najczęściej występuje podział na raka niedrobnokomórkowego, który stanowi zdecydowaną większość przypadków zachorowań, oraz drobnokomórkowego – dotyczy średnio 15% rozpoznań. Druga postać charakteryzuje się wczesnym tworzeniem przerzutów i szybkim wzrostem.

Objawy raka płuc

Na początku choroby rak płuca często nie daje objawów. Z czasem pojawiają się niecharakterystyczne dolegliwości, przez co może być mylony z powszechnie występującymi schorzeniami, w tym m.in. z zapaleniem górnych dróg oddechowych czy z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). Objawy dające podejrzenie choroby nowotworowej pojawiają się często w momencie, gdy doszło już do rozsiewu nowotworu i przerzutów do innych części ciała.

Najczęściej, bo aż u 75% chorych, występuje przewlekły kaszel utrzymujący się przez wiele tygodni. Dodatkowo chory może odczuwać duszność, zaburzenia połykania oraz chrypkę, a także może pojawić się krwioplucie (odkaszliwanie krwisto zabarwionego śluzu lub brunatnej wydzieliny z dróg oddechowych). Może występować ból w klatce piersiowej i barku oraz powtarzające się zapalenia płuc.

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się objawy ogólne, takie jak osłabienie, podwyższona temperatura (około 37°C), mniejsza tolerancja wysiłku, bóle mięśni i stawów, niezamierzony spadek masy ciała (niezwiązany z odchudzaniem czy ze zmianą diety). Dodatkowo występują objawy wynikające z obecności przerzutów do odległych tkanek. Przykładowo przerzuty do wątroby mogą powodować: nudności, ból brzucha, brak apetytu, utratę wagi, żółtaczkę, do kości – złamania patologiczne, ból kości, do mózgu – niedowłady, zaburzenia równowagi, ból głowy, zaburzenia osobowości, drgawki, zaburzenia czucia.

Diagnostyka raka płuca

W postawieniu diagnozy wykorzystuje się badania obrazowe. W pierwszej kolejności wykonuje się RTG klatki piersiowej, czyli klasyczne „prześwietlenie” płuc. W obrazie RTG może być widoczny okrągły cień w miąższu płuca oraz powiększenie węzłów chłonnych. W badaniu nierzadko stwierdza się niedodmę (czyli zapadnięcie płuca) i obecność płynu w jamie opłucnowej. Niestety należy pamiętać, że prawidłowy obraz RTG klatki piersiowej nie wyklucza raka płuca. W związku z tym, jeśli występuje poważne podejrzenie, lekarz może skierować chorego na tomografię komputerową. Badanie to charakteryzuje się większą czułością w porównaniu z RTG klatki piersiowej w zakresie wykrywania małej wielkości guzów płuc. W ten sposób możliwe jest postawienie rozpoznania choroby na wczesnym etapie.

Badanie PET-TK uważa się za przydatne w planowaniu radioterapii oraz zabiegu operacyjnego oraz poszukiwaniu przerzutów poza klatką piersiową. Dodatkowo lekarz może zlecić wykonanie tzw. bronchoskopii, czyli badania endoskopowego dróg oddechowych, które pozwala na pobranie wycinków do badań histopatologicznych czy popłuczyn oskrzelowych do badania cytologicznego. Umożliwia też ocenę zasięgu guza i ustalenie jego budowy histologicznej (określenie, z jakiej tkanki się składa).

W diagnostyce raka płuca istotną rolę odgrywają badania zmienionych nowotworowo komórek w materiale tkankowym, np. płynu z jamy opłucnej czy materiału z biopsji podczas bronchoskopii. Chory kierowany jest też na badania laboratoryjne, np. na parametry stanu zapalnego oraz markery nowotworowe.

Na czym polega leczenie raka płuc?

Leczenie raka płuca zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od jego postaci, stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Rak drobnokomórkowy dobrze reaguje na leczenie przy użyciu chemio- oraz radioterapii, dlatego też nie podejmuje się leczenia operacyjnego. Z kolei w leczeniu raka niedrobnokomórkowego wybiera się operację, chemio- lub radioterapię. Aby zapewnić największe szanse na wyleczenie, chory po operacji kierowany jest na chemioterapię, która zmniejsza ryzyko nawrotu choroby lub przed operacją, aby zmniejszyć masę guza. Gdy wykonanie operacji nie jest możliwe, chemioterapia może pomóc złagodzić dolegliwości związane z nadmiernym rozrostem guza. Radioterapia jest metodą leczenia u chorych niezakwalifikowanych do operacji. Można zastosować radioterapię radykalną, której celem jest zniszczenie zmienionych komórek, a także radioterapię paliatywną, której celem jest zmniejszenie wymiarów guza i poprawa komfortu życia.

Profilaktyka raka płuc

Profilaktyka raka płuc opiera się przede wszystkim na zwalczaniu palenia tytoniu i narażania na działanie dymu tytoniowego. Dużą rolę w ograniczeniu narażenia na dym tytoniowy odegrało wprowadzenie zakazu palenia w miejscach publicznych i zakaz reklamy produktów tytoniowych.

Ważną rolę w profilaktyce raka płuc odgrywa zakaz produkcji wyrobów z azbestu oraz usuwanie ze środowiska wyrobów wytworzonych w przeszłości. Osoby narażone na działanie substancji rakotwórczych w miejscu pracy powinny stosować się do zaleceń dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Do osób szczególnie zagrożonych rakiem płuca skierowany został Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP) za pomocą Niskodawkowej Tomografii Komputerowej (NDTK).

Do jakiego specjalisty się zgłosić?

Pierwszą osobą, do której powinien zgłosić się chory z dolegliwościami ze strony układu oddechowego, jest lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. W oparciu o wstępną diagnozę skieruje chorego do pulmonologa-onkologa. Jeżeli konieczne będzie leczenie operacyjne chorym zajmuje się dodatkowo chirurg.