Przetoka okołoodbytnicza – przyczyny powstania i sposoby leczenia

Przetoka okołoodbytnicza to krępująca przypadłość. Jej leczeniem zajmuje się proktolog. Podstawowym zadaniem tego specjalisty jest diagnozowanie chorób odbytu i jelita grubego. Sprawdź, jakie są przyczyny powstania przetoki okołoodbytniczej oraz jakie objawy towarzyszą tej przypadłości. Poznaj możliwe sposoby leczenia przetoki okołoodbytniczej.

Co to jest przetoka okołoodbytnicza?

Przetoka okołoodbytnicza to patologiczne połączenie powstałe pomiędzy skórą okolicy odbytu, która tworzy ujście zewnętrzne przetoki, a odbytnicą lub kanałem odbytu, które stanowią ujście wewnętrzne przetoki. Przetoka okołoodbytnicza ma postać wąskiego kanału, który wyścielony jest ziarniną. To gęsto unaczyniona tkanka łączna. Alternatywnie przetoka okołoodbytnicza nazywana jest przetoką odbytniczą lub przetoką odbytu.

W zależności od lokalizacji tej zmiany specjaliści wyróżnili takie jej postacie:

• przetoka podskórna/podśluzówkowa,
• przetoka międzyzwieraczowa,
• przetoka przezwieraczowa,
• przetoka nadzwieraczowa,
• przetoka ponadzwieraczowa.

Przetoka okołoodbytnicza – przyczyny

Wśród przyczyn powstania przetoki okołoodbytniczej najczęściej wymieniany jest stan zapalny gruczołów okołoodbytowych. To specjalny rodzaj gruczołów skórnych, które umiejscowione są w ścianie odbytnicy. Zapalenie gruczołów może przebiegać niemal niezauważalnie, a jest jednym z czynników ryzyka ropnia okołoodbytniczego, który sprzyja powstaniu przetoki. Może ona rozwinąć się jako stan zejściowy po spontanicznej perforacji, czyli pęknięciu ropnia. Co więcej, nawet po prawidłowo leczonym ropniu okołoodbytniczym u około 30% osób dochodzi do wytworzenia przetoki okołoodbytniczej.

Do grupy zwiększonego ryzyka powstania tej patologicznej zmiany należą chorzy na chorobę Leśniowskiego-Crohna. To autoimmunologiczna przewlekła choroba zapalna obejmująca ściany przewodu pokarmowego. Zmiany mogą występować na całej jego długości, od jamy ustnej aż do odbytu. Rzadsze przyczyny przetoki okołoodbytniczej to m.in.: szczeliny odbytu, zapalenie gruczołów potowych skóry okolicy odbytu, powikłania po zabiegach proktologicznych, nisko umiejscowione torbiele włosowe.

Przetoka okołoodbytnicza – objawy

Objawami towarzyszącymi przetoce okołoodbytniczej są przede wszystkim: ból, zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie, tkliwość, ocieplenie zajętej okolicy. Chorzy zaobserwować mogą sączenie z gruczołów okołoodbytniczych, czyli wydobywanie tłustej wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu, a nierzadko kału, co prowadzi do świądu okolicy odbytu i do maceracji skóry. Należy jednak zaznaczyć, że możliwe są przypadki przetok okołoodbytniczych bezobjawowych. W nomenklaturze medycznej określane są one jako asymptomatyczne.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Z dolegliwościami w okolicy odbytu w pierwszej kolejności należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu- internisty lub lekarza rodzinnego. Należy pamiętać, że przetoka okołoodbytnicza może być pierwszym objawem (nawet u 30% chorych) choroby Leśniowskiego-Crohna. Leczeniem wszelkich nieprawidłowości okolicy odbytu zajmuje się proktolog. Specjalista ten opiera rozpoznanie przetoki okołoodbytniczej na badaniu podmiotowym – wywiadzie z pacjentem, badaniu przedmiotowym – analizie objawów, w tym na badaniu per rectum, czyli na palpacyjnym badaniu przezodbytniczym.

Rozpoznanie przetoki okołoodbytniczej

Proces diagnostyczny z reguły rozszerzany jest o badania obrazowe, takie jak ultrasonografia transrektalna, czyli przezodbytnicza, która wykonywana jest specjalną głowicą wprowadzoną do odbytu. Aby wykluczyć inne schorzenia, lekarz zalecić może dodatkowe badania, w tym m.in.: fistuloskopię (endoskopowe badanie kanału przetoki, tzw. wziernikowanie przetok), fistulografię (badanie radiologiczne, które polega na ocenie w promieniach rentgenowskich – RTG – przebiegu przetoki po podaniu do jej światła środka cieniującego – kontrastu) lub badanie rezonansu magnetycznego.

Przetoka okołoodbytnicza – leczenie

Leczenie przetoki okołoodbytniczej ma charakter zabiegowy. W zależności od rozległości i rodzaju zmiany stosowane są różne metody terapeutyczne, w tym m.in.: fistulotomia (rozcięcie kanału przetoki), wstrzykiwanie kleju tkankowego do kanału przetoki, aby ją zaślepić, fistulektomia (wycięcie przetoki okołoodbytniczej). Jedną z najnowszych możliwości leczenia przetok jest zabieg laserowy.

Z uwagi na ryzyko nawrotów choroby bardzo ważne jest przestrzeganie przez pacjenta zaleceń po operacji przetoki okołoodbytniczej. Należy szczególnie dbać o utrzymanie czystości okolicy odbytu, prawidłowe wypróżnienia, noszenie bielizny z naturalnych materiałów, masaż okolicy odbytu z wykorzystaniem maści zmiękczających. Wskazane jest również uzupełnienie diety o probiotyki, które zapewnią prawidłowy skład flory jelitowej, a przez to też odporność organizmu.

Powikłania przetoki okołoodbytniczej

Nieleczona przetoka okołoodbytnicza może prowadzić do nawracających infekcji ropnych skóry w okolicy odbytu (również ropni), krwawienia z przewodu pokarmowego, a także problemu z trzymaniem gazów i stolca. Ta dolegliwość może w znaczący sposób wpływać na jakość i komfort życia pacjentów.

Profilaktyka przetoki okołoodbytniczej

Nie ma jasno określonej profilaktyki przetoki okołoodbytniczej. Ryzyko rozwoju choroby może zmniejszyć prawidłowa higiena okolicy odbytu, dbałość o mikroflorę jelitową, zapobieganie zaparciom czy unikanie urazów tej okolicy.