Oczopląs i jego rodzaje. Diagnostyka i leczenie dolegliwości

Sprawdź, w jakich sytuacjach może pojawić się oczopląs. Przeczytaj, jakie objawy mogą mu towarzyszyć i co powinieneś zrobić, jeśli go zaobserwujesz. Te i inne informacje znajdziesz w naszym artykule. Zapraszamy do lektury.

Oczopląs – co to za choroba? Jakie są rodzaje oczopląsu?

Oczopląs mimowolnie kojarzy się z zaburzeniami ze strony oczu (gałek ocznych). Należy jednak podkreślić, że oczopląs nie jest chorobą, a jedynie objawem i choć lokalizuje się w obrębie gałek ocznych, schorzenia narządu wzroku wcale nie muszą być za niego odpowiedzialne. Oczopląs często pojawia się w przypadku np. chorób ośrodkowego układu nerwowego, uszkodzeń błędnika, czasami również może być zaburzeniem wrodzonym. Na pojawienie się oczopląsu mogą wpływać też niektóre leki albo zatrucie substancjami, nawet alkoholem. Nie zawsze jednak oczopląs świadczy o poważnych zaburzeniach.

Wyróżniamy także oczopląs fizjologiczny, np. oczopląs okoruchowy, który występuje, gdy człowiek obserwuje przedmioty poruszające się z bardzo dużą szybkością (np. jadący pociąg). Według definicji przejawem oczopląsu są powtarzalne, mimowolne ruchy gałek ocznych lub jednego z oczu. Kierunki poruszania się gałek ocznych mogą być różne: poziome (oczopląs poziomy), pionowe (oczopląs pionowy) albo rotacyjne. Charakterystyczne jest to, że ruchy mogą się zmieniać, nasilać lub wygasać w zależności od:

1. Kierunku spojrzenia (np. w na lewo, ku dołowi itd.).
2. Odległości od obserwowanego przedmiotu.
3. Obserwacji jednoocznej lub obuocznej (patrzenie równoczasowe obuoczne, obserwacja przy zasłonięciu jednego oka)

Ruch oczu w przypadku oczopląsu dzielimy na dwie fazy: początkowy, powolny ruch coraz dalej od patrzenia na obserwowany obiekt, a następnie ruch powrotny na obserwowany przedmiot. Dynamika tych obu ruchów może być inna. W przypadku kiedy ruch w obu kierunkach jest płynny i wolny, wówczas mówimy o oczopląsie wahadłowym. Jeżeli ruch powrotny jest szybki i dynamiczny, oczopląs określamy mianem skaczącego.

Przeczytaj również: Zaburzenia wzroku – o czym świadczą?

Jakie są objawy oczopląsu?

Podstawowym i najbardziej charakterystycznym objawem są mimowolne ruchy gałek ocznych, które posiadają różną szybkość, kierunek i natężenie. To sprawia, że niemożliwe jest utrzymanie fiksacji, a co za tym idzie przy oczopląsie pojawiają się:

• zaburzenia ostrości wzroku,
• obecność drżenia obserwowanego przedmiotu,
• pogorszenie widzenia po zmroku,
• nadwrażliwość na światło.

Te dolegliwości ze strony narządu wzroku powodują pojawienie się dodatkowych objawów, wynikających pośrednio z obecności oczopląsu. Często występują zawroty głowy, którym mogą towarzyszyć nudności i wymioty. Dodatkowo pojawić się mogą zaburzenia równowagi, mogące objawiać się chwiejnym krokiem, a nawet niemożnością utrzymania pionowej pozycji ciała. Czasami pacjenci podają także bóle głowy. Obserwować można również kręcz szyi, który wynika z wymuszonej i nienaturalnej pozycji głowy, związanej z tym, iż w pewnym jej ułożeniu dolegliwości maleją.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku pojawienia się oczopląsu lekarzem, do którego należy się zgłosić w pierwszej kolejności, jest okulista. Przeprowadzi on dokładny wywiad, uwzględniając czas pojawienia się i trwania dolegliwości oraz okoliczności mu towarzyszące. Następnie wykona rzetelne badanie okulistyczne, które będzie miało na celu określenie rodzaju oczopląsu, a co za tym idzie wskazanie potencjalnej przyczyny. Do pełnej diagnostyki mogą być konieczne dodatkowe badania, zwłaszcza obrazowe, np. rezonans magnetyczny oraz konsultacje specjalistyczne – neurologiczna i laryngologiczna.

Czy leczenie oczopląsu jest możliwe?

W związku z tym, że oczopląs nie jest chorobą, a objawem, jego ustąpienie możemy uzyskać jedynie poprzez leczenie choroby, która go wywołała. Zatem bardzo istotna jest właściwie przeprowadzona diagnostyka i następnie objęcie pacjenta leczeniem specjalisty, z którego dziedziny pochodzi schorzenie.

Pacjenci z idiopatycznym oczopląsem wrodzonym (nie można ustalić jego przyczyny) często ustawiają głowę w nienaturalny sposób (to łagodzi dolegliwości związane z mimowolnymi ruchami gałek ocznych), ale jednocześnie może być przyczyną bólów mięśniowych, a nawet zwyrodnienia kręgosłupa. W takim przypadku kluczowy jest dobór korekcji pryzmatycznej, dzięki której przesuwana jest strefa ciszy (neutralna) oczopląsu w kierunku patrzenia na wprost, a to pozwala uwolnić się od przymusowej, zgięciowej pozycji głowy. W trakcie doboru korekcji pryzmatycznej można dokonać korekcji wady wzroku (jeśli ta towarzyszy oczopląsowi), a to kompleksowo przyczyni się do zmniejszenia dolegliwości odczuwanych przez pacjenta. Dodatkowo stosowaną techniką poprawy komfortu funkcjonowania jest terapia widzenia. Ćwiczenia stosowane w trakcie rehabilitacji widzenia mają na celu wzmocnienie zdolności łączenia rejestrowanych obrazów z obojga oczu, czyli usprawnienie fiksacji.

Pozostałe sposoby zmniejszania mimowolnych ruchów gałek ocznych obejmują techniki zabiegowe i operacyjne. Stosowana jest toksyna botulinowa, którą podaje się do przestrzeni między gałką oczną a kośćmi oczodołu. W niektórych sytuacjach konieczna jest operacja mięśni gałkoruchowych, której celem jest przesunięcie gałek ocznych w kierunku najbardziej nasilonego oczopląsu – dochodzi wówczas do przeniesienia strefy neutralnej na wprost, podobnie jak przy zastosowaniu korekcji pryzmatycznej. Należy jednak zaznaczyć, że techniki zabiegowe nie dają stuprocentowej gwarancji wyleczenia, nie zapobiegają nawrotom, a czasami obarczone są skutkami ubocznymi. W związku z tym kwalifikacji zawsze powinien dokonywać doświadczony specjalista lub interdyscyplinarny zespół specjalistów.