Ptoza – dlaczego powieka opada i jakie może to mieć konsekwencje?

Co to jest ptoza?

Ptoza to schorzenie, w którym górna powieka opada poniżej swojej naturalnej pozycji, częściowo lub całkowicie przysłaniając gałkę oczną. Może to dotyczyć jednego oka (ptoza jednostronna) lub obu oczu (ptoza obustronna). Główną przyczyną tego stanu jest upośledzenie funkcji mięśnia dźwigacza powieki górnej, który odpowiada za jej unoszenie i utrzymywanie we właściwej pozycji.

W łagodniejszych przypadkach powieka może zasłaniać zaledwie niewielką część tęczówki, w poważniejszych z kolei przykrywać niemal całą gałkę oczną. Pacjenci często próbują zrekompensować ten defekt, unosząc brwi lub przechylając głowę do tyłu, aby poprawić pole widzenia.

Ptoza może również prowadzić do innych dolegliwości, takich jak bóle głowy, napięcie mięśni szyi oraz rozwój zeza lub niedowidzenia. Te dodatkowe objawy wynikają z wysiłku, jaki organizm podejmuje, aby zrekompensować ograniczone widzenie.

Zobacz także: Kiedy należy udać się do okulisty, a kiedy do optometrysty?

Jakie są przyczyny ptozy?

Istnieje wiele potencjalnych przyczyn ptozy, które można podzielić na kilka głównych kategorii.

Przyczyny wrodzone

Ptoza wrodzona jest najczęstszą postacią tego schorzenia (62–90%). Wynika ona z nieprawidłowego rozwoju mięśnia dźwigacza powieki górnej, który może być osłabiony lub nieczynny już od urodzenia. W niektórych przypadkach ptoza wrodzona ma charakter dziedziczny.

Przyczyny nabyte

Ptoza może również pojawić się w późniejszym życiu na skutek różnorodnych czynników, takich jak:

• urazy, w tym silne uderzenia w okolicy oka, które mogą doprowadzić do uszkodzenia mięśnia dźwigacza lub okolicznych nerwów;
• choroby mięśniowe takie jak dystrofia mięśniowa czy miopatia, które mogą osłabiać mięsień dźwigacz, prowadząc do jego dysfunkcji;
• uszkodzenia nerwów lub mózgu, np. w przebiegu udaru, stwardnienia rozsianego czy zespołu Hornera, które są w stanie zaburzać prawidłowe działanie mięśnia dźwigacza;
• błędy podczas zabiegów chirurgicznych na oku lub w okolicy oczodołu, które mogą skutkować uszkodzeniem struktur odpowiedzialnych za unoszenie powieki;
• długotrwałe noszenie twardych soczewek kontaktowych może przyczyniać się do rozwoju ptozy;
• Nowotwory takie jak guzy w okolicy oka lub oczodołu mogą uciskać struktury odpowiedzialne za podnoszenie powieki.

Poza wymienionymi wyżej przyczynami predysponować do rozwoju ptozy może wiek (choroba ta częściej występuje u osób starszych, ze względu na naturalne procesy starzenia się organizmu) oraz płeć (statystycznie kobiety częściej zmagają się z ptozą niż mężczyźni).

Jak przebiega diagnostyka ptozy?

Rozpoznanie ptozy opiera się na dokładnym badaniu klinicznym przeprowadzonym przez okulistę. Lekarz ocenia m.in.:

• wysokość szpary powiekowej – norma to 9–12 mm;
• stopień przykrycia tęczówki przez powiekę – im większe przykrycie, tym poważniejsza ptoza;
• funkcję mięśnia dźwigacza – oceniana jest siła jego skurczu oraz zdolność do unoszenia powieki;
• obecność innych objawów, takich jak zaburzenia ruchomości gałki ocznej czy zez.

W przypadku podejrzenia przyczyn neurologicznych lub nowotworowych lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

W jaki sposób leczy się ptozę?

Sposób leczenia ptozy zależy od jej przyczyny. W większości przypadków stosuje się leczenie chirurgiczne, np. korektę opadających, wiotkich powiek, mające na celu przywrócenie prawidłowej funkcji mięśnia dźwigacza powieki.

Leczenie operacyjne

Najczęstszą metodą jest zabieg, podczas którego chirurg wzmacnia lub skraca mięsień dźwigacz, poprawiając jego zdolność do unoszenia powieki. Może on być wykonany poprzez nacięcie skóry powieki (dostęp zewnętrzny) lub przez spojówkę (dostęp wewnętrzny). W niektórych przypadkach stosuje się również techniki podwieszenia powieki do mięśni brwi lub przednich tkanek czaszki.

Zobacz także: Operacja powiek górnych i dolnych – na czym polega?

Leczenie farmakologiczne

W łagodniejszych przypadkach ptozy, zwłaszcza o podłożu nerwowo-mięśniowym, lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne. Polega ono na podawaniu leków, które stymulują mięsień dźwigacz lub blokują nieprawidłowe sygnały nerwowe, prowadzące do jego osłabienia. W procesie leczenia często wykorzystuje się toksynę botulinową, zwaną botoksem. Terapia ta ma jednak charakter doraźny, służy głównie poprawie wyglądu i nie usuwa głównej przyczyny problemu. Może być stosowana jako uzupełnienie leczenia operacyjnego lub alternatywa dla pacjentów, u których zabieg chirurgiczny byłby zbyt ryzykowny.

Niezależnie od zastosowanej metody leczenia ważne jest również wsparcie rehabilitacyjne. Obejmuje ono ćwiczenia mięśni twarzy, terapię logopedyczną oraz noszenie specjalnych opasek lub okularów, które czasowo unoszą powiekę.

Ptoza u dzieci

Ptoza występująca u dzieci ma najczęściej postać wrodzoną, wynikającą z nieprawidłowego rozwoju mięśnia dźwigacza powieki. Może ona prowadzić do poważnych komplikacji, np. zeza lub niedowidzenia, albo uciążliwych dolegliwości takich jak nawracające zapalenie spojówek u dzieci.

Terapia ptozy u dzieci opiera się głównie na leczeniu chirurgicznym, przeprowadzanym już w pierwszych latach życia. Celem jest wczesne zapobieganie negatywnym konsekwencjom dla rozwoju wzroku i zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego narządu.