Nadpotliwość – przyczyny i metody leczenia

Nadpotliwość może występować w obrębie wybranych okolic ciała, ale i być uogólniona – dotyczyć całego ciała. Jest kilka metod leczenia nadpotliwości. Większość ma charakter miejscowy np. jonoforeza, wstrzykiwanie toksyny botulinowej, koagulacja frakcyjna. Ważną rolę oprócz leczenia fachowego odgrywa m.in. higiena, używanie odpowiednich dezodorantów i antyperspirantów, noszenie przewiewnej odzieży.

Nadpotliwość – jakie są przyczyny?

Pocenie się to fizjologiczny mechanizm odpowiedzialny za termoregulację. Osoby nadmiernie pocące się wydzielają pot w ilości znacznie większej, niż jest to potrzebne do prawidłowego kontrolowania temperatury ciała. Przyczyny nadpotliwości dzieli się na pierwotne i wtórne. Większość przypadków nadmiernego pocenia się ma charakter pierwotny. Nie stanowią one objawu chorobowego, często są uwarunkowane skłonnością osobniczą – predyspozycją danego pacjenta. Nadpotliwość pierwotna może być ogniskowa – pocenie określonych części ciała (najczęściej są to okolice bogate w gruczoły potowe jak dłonie, stopy, pachy, twarz – zwłaszcza okolica wargi górnej) lub uogólniona – pocenie dotyczy całego ciała. Nadpotliwość może mieć charakter emocjonalny i być spowodowana działaniem stresu. Sama myśl o poceniu stanowi przyczynę stresu. Nadpotliwość może mieć też związek z wiekiem i wahaniami poziomu hormonów, gdy kobiety wchodzą w okres menopauzy, a mężczyźni andropauzy.

Nadpotliwość wtórna stanowi przejaw toczących się w organizmie chorób. Wśród możliwych jej przyczyn wymienia się:

• przewlekłe zakażenia, np. bruceloza czy gruźlica, w której występują nocne poty,
• choroby nowotworowe, np. chłoniak, guz chromochłonny, białaczka,
• zatrucia, np. pestycydy, inhibitory acetylocholinoesterazy,
• uzależnienia od narkotyków (amfetaminy, kokainy),
• choroby endokrynologiczne, np. hipoglikemia (niedocukrzenie), cukrzyca, nadczynność tarczycy,
• zaburzenia neurologiczne, np. jamistość rdzenia, może występować nadmierne pocenie w obrębie jednej połowy ciała,
• obturacyjny bezdech senny – nadpotliwość pojawia się w sytuacji nadmiernego wysiłku oddechowego podejmowanego podczas bezdechów,

Oprócz wyżej wymienionych form nadpotliwości warto wspomnieć też o tzw. nadmiernym poceniu smakowym, które spowodowane jest spożywaniem pokarmów bardzo pikantnych. Pot wydziela się w nadmiernej ilości na nosie, czole, karku. Dodatkowo o ziarnistości czerwonej nosa, która występuje głównie u dzieci, świadczy pocenie się w obrębie nosa.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku wystąpienia nadmiernej potliwości należy się zgłosić do dermatologa. Specjalista ten zajmuje się schorzeniami skóry oraz niektórymi chorobami ogólnoustrojowymi ujawniającymi się w postaci zmian w obrębie skóry i jej gruczołów. Postawienie dokładnej diagnozy nierzadko wiąże się z potrzebą wizyty u innych specjalistów. Przykładowo w przypadku pojawienia się jednostronnego nadmiernego pocenia się konieczna może być konsultacja neurologiczna. Należy pamiętać, że nagłe pojawienie się wzmożonej potliwości (zwłaszcza w nocy), niezamierzonego spadku masy ciała lub świądu skóry jest wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej w celu wykluczenia przyczyn nowotworowych.

Rozpoznanie nadpotliwości

Trudno jest określić fizjologiczną normę ilości wydalanego potu. Stąd też rozpoznanie nadpotliwości często opiera się na subiektywnym odczuciu chorego. Niezbędne jest zebranie dokładnego wywiadu lekarskiego. Jednym z częściej stosowanych testów jest próba jodowo-skrobiowa. Miejsca o nadmiernej potliwości smaruje się jodyną i zasypuje skrobią – w przypadku wydzielania za dużej ilości potu zabarwiają się na ciemniejszy kolor. W praktyce klinicznej nasilenie objawów nadmiernej potliwości najczęściej ocenia się na podstawie tzw. skali HDSS (z ang. Hyperhidrosis Disease Severity Scale). Diagnostyka nadpotliwości wymaga wykluczenia możliwych przyczyn organicznych, jak np. cukrzyca, guzy nadnerczy.

Na czym polega leczenie nadpotliwości?

Leczenie nadpotliwości bywa różne w zależności od postaci zaburzenia. W przypadku pierwotnej nadpotliwości o charakterze ograniczonym zaleca się preparaty miejscowe z chlorkiem glinu i cyrkonu. Mogą one mieć postać m.in. kremów, żeli, dezodorantów.

W nadpotliwości dłoni, stóp, pach stosowana jest jonoforeza z użyciem prądu o słabym natężeniu – zabieg ten zmniejsza aktywność kanałów jonowych w gruczołach potowych. Miejscowe ograniczenie wydzielania potu może przynieść wstrzykiwanie toksyny botulinowej. Prowadzi do blokowania pracy gruczołów potowych w wyniku połączenia się z zakończeniami nerwowymi w gruczołach potowych i ograniczania uwalniania acetylocholiny stymulującej wytwarzanie potu. Efekty utrzymują się około pół roku.

W nadpotliwości wykonywany bywa zabieg koagulacji frakcyjnej, która prowadzi do termicznej destrukcji gruczołów potowych przy użyciu fal radiowych – radiofrekwencji mikroigłowej. Zazwyczaj konieczne jest wykonanie 4 zabiegów, aby uzyskać trwały efekt. U niektórych osób co rok lub 2 lata przeprowadza się zabieg przypominający. Do leczenia nadpotliwości wykorzystuje się także laser, najczęściej w przypadku nadpotliwości dołów pachowych. Zabieg polega na naświetlaniu wiązką światła laserowego gruczołów potowych, które w wyniku jej działania, ulegają przegrzaniu i obumarciu.

W terapii ogólnej do niedawna stosowane były leki przeciwcholinergiczne, ale obecnie ze względu na działania niepożądane zaleca się je rzadko. W wyjątkowo ciężkich przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe polegające na blokadzie nerwów współczulnych stymulujących gruczoły potowe do produkcji potu – jest to tzw. sympatektomia, która może być wykonana metodą endoskopową (ETS). Nadmierna potliwość objawowa jest objawem wtórnym i pacjent wymaga nadzoru określonych specjalistów

Profilaktyka nadpotliwości

Nie ma konkretnie określonych metod zapobiegania nadmiernej potliwości. Ograniczenie wydzielania potu mogą przynieść następujące działania:

• kontrola chorób, których objawem jest nadpotliwość,
• przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów,
• stosowanie odzieży i obuwia wykonanych z naturalnych materiałów, które są przewiewne,
• unikanie czynników powodujących nadmierne wydzielanie potu, jak np. stresujące sytuacje, pikantne potrawy,
• dbałość o higienę,
• stosowanie antyperspirantów.