Jakie są przyczyny bólu pleców?

Najczęstszą lokalizacją bólu pleców jest odcinek lędźwiowo-krzyżowy (około 80% przypadków) lub odcinek szyjny (około 15%). Ból pleców może promieniować wzdłuż jednej kończyny dolnej lub obu – stan ten określa się jako rwę kulszową. Znacznie rzadziej ból promieniuje do jednej kończyny górnej lub obu – wówczas mowa o rwie ramiennej. Ze względu na czas trwania ból pleców dzieli się na ostry (trwa do 4 tygodni), podostry (trwa od 4 tygodni do 3 miesięcy) i przewlekły (trwa dłużej niż 3 miesiące).

Przyczyny bólu pleców

Nieswoisty ból pleców

U ponad 90% pacjentów zgłaszane dolegliwości bólowe mają charakter nieswoisty. Wynikają one z przeciążenia mięśni kręgosłupa, co związane jest w dużej mierze z rodzajem wykonywanej pracy – szczególnie szkodliwa i obciążająca kręgosłup jest praca w pozycji siedzącej, wymagająca powtarzalnych ruchów w wymuszonej pozycji lub podnoszenia ciężkich przedmiotów. Nieswoisty ból pleców związany jest z niedostateczną ilością aktywności fizycznej, która determinuje elastyczność i siłę mięśni grzbietu. Do występowania i przewlekania się bólu pleców predysponują: nadmierna masa ciała, wady postawy, nabyte i wrodzone wady kręgosłupa lub kończyn, zmiany w układzie ruchu wynikające z procesu starzenia się czy urazy kręgosłupa.

Swoisty ból pleców

W mniej więcej 10% przypadków ból pleców spowodowany jest poważną zmianą zlokalizowaną w obrębie kręgosłupa. Wśród nich wymienia się m.in.:

• chorobę nowotworową,
• zapalenie kręgosłupa,
• złamanie kręgów, które u osób ze złamaniem powstałym w wyniku zmian osteoporotycznych, może dawać niewielkie objawy,
• zwyrodnienie kręgów, które powoduje deformację strukturalną kręgosłupa,
• ucisk nerwów rdzeniowych, wywierany przez przepukliny jądra miażdżystego lub zwężenie kanału kręgowego, który wiąże się z poważnymi objawami neurologicznymi, np. z drętwieniem lub osłabieniem czucia i siły mięśni kończyn górnych albo dolnych, ograniczeniem zakresu ruchu, zaburzeniami ruchowymi, takimi jak niedowłady i opadanie stopy, trudnościami z utrzymaniem równowagi, zaburzeniami pracy zwieraczy.

W rozpoznaniu swoistego bólu pleców kluczową rolę odgrywa stwierdzenie tzw. czerwonych flag. Są to dolegliwości wskazujące na przyczyny bólu podane wyżej. Wśród nich wymienia się następujące sytuacje:

• wystąpienie bólu stanowi wynik upadku lub urazu,
• pacjent zgłasza aktualną chorobę nowotworową lub jej występowanie w przeszłości,
• pacjent zgłasza nagłą utratę masy ciała bez uchwytnej przyczyny,
• bólowi towarzyszą dreszcze i podwyższona temperatura ciała,
• pacjent przyjmuje ogólnoustrojowe leki sterydowe lub ma stwierdzoną osteoporozę,
• bólowi towarzyszy ból stawów i obrzęk, albo ma on charakter zapalny (nasila się nocą na tyle, że może wybudzić ze snu, nie ustępuje w spoczynku, może mu towarzyszyć ból opasujący klatkę piersiową),
• pojawiły się nagłe objawy neurologiczne, takie jak wyżej wymienione.

Diagnostyka bólu pleców

W diagnostyce bólu pleców bardzo ważne miejsce zajmuje badanie podmiotowe, czyli szczegółowy wywiad z pacjentem, oraz badanie przedmiotowe – stwierdzenie lub wykluczenie objawów klinicznych. W sytuacji, gdy nie występują tzw. czerwone flagi, nie jest konieczne wykonywanie badań obrazowych, typu tomograf komputerowy, RTG, rezonans magnetyczny kręgosłupa. Ich wyniki mogą ujawnić powszechnie występujące objawy starzenia się kręgosłupa, w tym m.in.: odwodnienie lub uwypuklenie krążka międzykręgowego, zwężenie przestrzeni międzykręgowej, kręgozmyk, osteofity, dla których używa się ogólnego terminu „zwyrodnienia kręgosłupa”. Analizy danych klinicznych wykazują, że zmiany w obrazie radiologicznym kręgosłupa występują bardzo często. Stwierdza się je zarówno u osób odczuwających ból, jak i bez dolegliwości. Nasilenie zmian w obrazie radiologicznym nie idzie w parze z doświadczanym bólem. Stąd też na wybór postępowania terapeutycznego wpływają zwłaszcza charakter bólu i czynniki związane z jego występowaniem, w tym szczególnie przeciążenie mięśni związane z charakterem pracy i zbyt małym poziomem aktywności fizycznej.

Postępowanie w bólu pleców

Występowanie bólu pleców jest powodem niepokoju u wielu osób, dlatego po wykluczeniu tzw. czerwonych flag należy zapewnić pacjenta o pozytywnym rokowaniu. W wielu przypadkach dochodzi do samoistnego ustąpienia ostrego bólu pleców w ciągu miesiąca, a nierzadko wcześniej – nawet po tygodniu. Najlepsze efekty zapewnia w miarę możliwości jak najszybszy, lecz jednocześnie ostrożny powrót do codziennego funkcjonowania i ograniczenie leżenia z powodu bólu w łóżku. W czasie najsilniejszych dolegliwości bólowych pacjent może przyjmować krótkotrwale leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen. Pomocne w łagodzeniu bólu pleców i zapobieganiu jego wystąpieniu są systematyczne ćwiczenia mięśni kręgosłupa, które poprawiają jego stabilizację.

Bez wątpienia ważne miejsce w profilaktyce bólu pleców odgrywa aktywność fizyczna. Jej podejmowanie można zacząć po ustąpieniu ostrych dolegliwości. Intensywność i rodzaj ćwiczeń najlepiej omówi z fizjoterapeutą. Przy problemach z kręgosłupem zalecana jest regularna aktywność ruchowa o umiarkowanej intensywności, taka jak taniec, pływanie, nordic walking, chodzenie szybkim tempem. Nie można zapominać o higienie dźwigania ciężkich rzeczy – zgodnie z zasadą „proste plecy, zgięte nogi”. W ten sposób odciąża się kręgosłup. Ruch i ćwiczenia mięśni kręgosłupa są ważne zwłaszcza w przypadku przewlekłego bólu pleców.

Do jakiego specjalisty należy zgłosić się z bólem pleców?

Z bólem pleców niewynikającym z urazu, któremu nie towarzyszą przedstawione wcześniej „czerwone flagi”, najlepiej udać się do fizjoterapeuty w Poradni Bólu Pleców. Po wywiadzie i badaniu wyjaśni on przyczynę bólu pleców, określi sposoby zwalczania go i zapobiegania jego nawrotom. Specjalista zapozna pacjenta z zasadami spędzania wolnego czasu, odpoczynku, organizacji miejsca pracy, które zminimalizują ryzyko dolegliwości. Jeżeli występują „czerwone flagi”, z bólem pleców należy udać się do lekarza – internisty w przypadku objawów ogólnych (gorączka, obrzęki stawów, utrata masy ciała lub przebyta choroba nowotworowa), ortopedy w przypadku osteoporozy i/lub urazu, neurologa w przypadku objawów neurologicznych.