Dysfagia – objawy i leczenie trudności w połykaniu

Co to jest dysfagia?

Mianem dysfagii określa się zaburzenia w połykaniu pokarmów i płynów. Może być to uczucie przeszkody lub zalegania kęsa pokarmu w gardle lub przełyku. Zwykle pojawia się u osób starszych, ale istnieje możliwość wystąpienia jej w każdym wieku.

Wyróżnia się dwa rodzaje dysfagii:

• górną (inaczej przedprzełykową lub ustno-gardłową) – trudności występują podczas przemieszczania się pokarmu z jamy ustnej do przełyku i gardła;
• dolną (zwaną również przełykową) – zaburzenia dotyczą przechodzenia pokarmu przez przełyk.

Dysfagia – przyczyny

Dysfagia przedprzełykowa może być spowodowana miejscowymi zmianami strukturalnymi – ciałem obcym, powiększonymi węzłami chłonnymi, a także ropniami, zapaleniem lub nowotworem gardła bądź języka. Zazwyczaj dolegliwości wynikają jednak z zaburzeń nerwowo-mięśniowych. Zaliczamy do nich:

• niewłaściwą budowę anatomiczną przewodu pokarmowego;
• neuropatię obwodową (uszkodzenie nerwów obwodowych, spowodowane najczęściej przez sarkoidozę, cukrzycę, amyloidozę, zatrucie jadem kiełbasianym, błonicę, układowe choroby tkanki łącznej bądź zespół Sjögrena);
• miastenię (chorobę autoimmunologiczną prowadzącą do zaburzeń pracy mięśni, inaczej nazywaną chorobą Erba-Goldflama);
• miopatię (chorobę mięśni);
• zespół pozapiramidowy (czyli objawy związane z uszkodzeniem układu piramidowego odpowiedzialnego za kontrolę ruchów w przebiegu takich chorób jak pląsawica Huntingtona, choroba Parkinsona).

Do dysfagii przełykowej mogą z kolei przyczynić się zaburzenia motoryki przełyku, schorzenia narządów sąsiadujących z przełykiem lub choroby przełyku. Należy zaznaczyć, że wspomniana dolegliwość może być objawem:

• uchyłków przełyku;
• raka przełyku;
• raka wpustu żołądka;
• pierścienia Schatzkiego – włóknistego pierścienia obejmującego przełyk.

Jak objawia się dysfagia?

Dysfagia ustno-gardłowa objawia się niemożnością formowania kęsów jedzenia, oprócz tego pojawiają się trudności w przesuwaniu ich w kierunku gardła i rozpoczęciu połykania. Wspomnianym dolegliwościom może towarzyszyć suchy kaszel, krztuszenie się, drapanie w gardle, kichanie i łzawienie. Niejednokrotnie dochodzi do wylewania się pokarmu przez nos i jamę ustną. W przypadku dysfagii przełykowej pacjent może odczuwać przeszkodę podczas połykania, a także rozpieranie lub gniecenie w klatce piersiowej. Do pozostałych objawów zaliczamy: wymioty, odkrztuszanie, zgagę, kwaśne odbijanie i kaszel.

Wspomnianemu zaburzeniu może towarzyszyć odynofagia, czyli ból podczas przełykania. Dolegliwości odczuwane są za mostkiem lub w gardle. Ból bywa piekący, kłujący, dławiący lub tępy, różni się też nasileniem i długością trwania. Chory niejednokrotnie odmawia przyjmowania posiłków, co prowadzi do utraty masy ciała. Odynofagia może również pojawić się podczas picia napojów – wówczas grozi odwodnieniem.

Przeczytaj również: Właściwe żywienie dzieci i młodzieży

Do jakiego lekarza zgłosić się z dysfagią?

Jeśli masz problemy z przełykaniem płynów lub pokarmów należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub internisty. Lekarz pierwszego kontaktu przeprowadzi wywiad i zbada pacjenta. W zależności od wskazań zleci podstawowe badania i skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty, najczęściej do gastroenterologa – specjalisty zajmującego się diagnostyką i leczeniem chorób przewodu pokarmowego. Aby wdrożyć odpowiednie leczenie dysfagii, najpierw należy znaleźć jej przyczynę.

Jak rozpoznaje się zaburzenia w połykaniu?

Wspomniane dolegliwości mogą wskazywać na choroby gardła lub przełyku. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad, podczas którego zapyta o przyjmowane leki, przebyte choroby i operacje. Oprócz tego wykona badanie fizykalne, które może rozszerzyć o endoskopię górnych dróg oddechowych. Aby sprawdzić stan jamy nosowej, gardła, krtani i tchawicy, wprowadza przez nos fiberoskop, czyli cienki, elastyczny przewód zakończony kamerą.

W przypadku zaburzeń połykania można również wykonać:

• pH-metrię przełyku polegającą na pomiarze kwasowości (stężenia jonów wodorowych) w dolnej części przełyku;
• RTG przełyku z kontrastem, które umożliwia ocenę czynności górnego odcinka przewodu pokarmowego;
• manometrię przełyku pozwalającą ocenić pracę przełyku.

Co jeść przy problemach z przełykaniem?

Dysfagia zwiększa ryzyko wystąpienia niedożywienia, co z kolei obniża odporność, utrudnia gojenie się ran, upośledza sprawność fizyczną i psychiczną. Produkty powinny być gotowane na parze lub duszone z odrobiną tłuszczu, dzięki czemu zachowają większą wartość odżywczą. Należy również zwrócić uwagę, żeby posiłki miały konsystencję musu lub kremu.

Zobacz też: Zasady zdrowego odżywiania – sprawdź, jak jeść, aby dbać o zdrowie

Jeśli jednak zmiany żywieniowe nie przyniosą efektu, warto rozważyć dietę płynną. Bazuje ona na zupach krem, bulionach warzywnych, koktajlach, jogurtach, kleikach i smoothie. Dodatkowo pacjent powinien pić wodę, napary ziołowe, mleko i słabe herbaty. W najcięższych przypadkach wdraża się dietę dojelitową (enteralną), co oznacza, że pokarm trafia do przewodu pokarmowego za pomocą zgłębnika.

Jak leczy się dysfagię?

Aby wybrać właściwą metodę leczenia, należy ustalić przyczynę schorzenia. Specjalista bierze też pod uwagę, czy pacjent cierpi na dysfagię górną, czy dolną. Pomoc neurologopedyczna ma na celu poprawę jakości życia pacjenta poprzez zastosowanie odpowiednich technik kompensacyjnych lub adaptacyjnych. Specjalista określi rodzaj i stopień dysfagii, a następnie zaproponuje najlepszą metodę leczenia. Jeśli zaburzenia w połykaniu spowodowane są ciałem obcym, wykonuje się zabieg w celu jego usunięcia. Dysfagii zazwyczaj towarzyszy refluks żołądkowo-przełykowy, dlatego pacjent może potrzebować dodatkowych leków takich jak inhibitory pompy protonowej zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego.