Czym jest oponiak? Jak się objawia i jak go leczyć?

Czym jest oponiak?

Oponiak to nowotwór wywodzący się z komórek nabłonkowych pajęczynówki, czyli jednej z trzech opon mózgowo-rdzeniowych. Stanowi około 38% wszystkich pierwotnych guzów mózgu u dorosłych. U dzieci występuje znacznie rzadziej. Oponiaki są zazwyczaj nowotworami łagodnymi (stopień I według klasyfikacji WHO), choć zdarzają się również postacie atypowe (stopień II) oraz złośliwe (stopień III).

Cechą charakterystyczną oponiaków jest ich powolny wzrost, który może trwać wiele lat. Większość z nich rozwija się bezobjawowo i są wykrywane przypadkowo podczas badań obrazowych głowy wykonywanych z innych przyczyn.

Co wpływa na pojawienie się oponiaka?

Wśród czynników, które mogą potencjalnie predysponować do rozwoju tego rodzaju zmian, wymienia się:

• czynniki genetyczne – zwiększone ryzyko obserwuje się u osób z nerwiakowłókniakowatością typu 2, rzadką chorobą genetyczną;
• ekspozycja na promieniowanie jonizujące – oponiaki mogą rozwijać się u osób, które już wcześniej były poddawane radioterapii w obrębie czaszki;
• czynniki hormonalne – zaburzenia w zakresie wydzielania żeńskich hormonów płciowych (estrogeny i progestageny) mogą sprzyjać powstawaniu oponiaków;
• inne czynniki – m.in. otyłość i urazy głowy.

Objawy oponiaka

Oponiaki we wczesnych stadiach nie dają zazwyczaj żadnych objawów, jednak w miarę powiększania się guza i narastania ciśnienia wewnątrzczaszkowego mogą pojawić się charakterystyczne symptomy. Chorzy skarżą się przede wszystkim na narastające bóle głowy, które występują już po przebudzeniu, mają charakter „rozsadzający” i nie ustępują po zażyciu środków przeciwbólowych.

Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe może objawiać się nudnościami i wymiotami, zwolnieniem tętna, tarczą zastoinową na dnie oka lub napadami padaczkowymi. W zależności od lokalizacji guza mogą wystąpić także: niedowłady lub zaburzenia czucia po jednej stronie ciała, zaburzenia mowy, zaburzenia widzenia, problemy z koncentracją i pamięcią.

Jak przebiega diagnostyka oponiaka?

Kluczową rolę w postawieniu diagnozy odgrywają badania obrazowe – tomografia komputerowa głowy pozwala uwidocznić oponiaka jako pojedyncze, dobrze odgraniczone ognisko o zwiększonej gęstości, często z obecnością zwapnień. Badanie rezonansem magnetycznym dostarcza jeszcze więcej informacji na jego temat. Guz typowo prezentuje się jako zmiana dobrze odgraniczona, a podanie kontrastu sprawia, że jest jeszcze lepiej widoczna. Oprócz tego można wykonać dodatkowo:

• badanie dna oka może wykazać obecność zastoinowej tarczy nerwu wzrokowego, świadczącej o wzroście ciśnienia wewnątrzczaszkowego;
• badanie EEG (elektroencefalografia) może ujawnić zmiany ogniskowe w zapisie, które sugerują obecność guza;
• angiografia pozwala ocenić unaczynienie guza.

Diagnozę stawia lekarz onkolog, neurolog lub neurochirurg, którzy proponują pacjentowi metodę leczenia dopasowaną do specyfiki danego guza.

Leczenie oponiaka

Postępowanie terapeutyczne w przypadku oponiaka zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja guza, jego rozmiar, stopień złośliwości oraz objawy kliniczne. W przypadku małych, bezobjawowych oponiaków, zwłaszcza u osób starszych, często stosuje się tzw. strategię wyczekującą z regularną kontrolą radiologiczną. Pozwala to uniknąć ryzyka powikłań związanych z leczeniem operacyjnym.

Całkowite wycięcie guza jest metodą z wyboru w przypadku oponiaków dających objawy lub wykazujących tendencję do wzrostu. Zabieg ten umożliwia uzyskanie trwałej remisji choroby u większości pacjentów.

Radioterapia znajduje zastosowanie po niecałkowitym usunięciu oponiaka. Jest wówczas wykorzystywana w celu zniszczenia pozostałej tkanki nowotworowej. Tę metodę stosuje się także w przypadku oponiaków atypowych lub złośliwych, w których leczenie chirurgiczne jest niemożliwe lub obarczone zbyt dużym ryzykiem.

Leczenie oponiaka  może również obejmować:

• radiochirurgię stereotaktyczną, która wykorzystuje precyzyjne napromienianie guza (np. nóż gamma) i stanowi alternatywę dla klasycznego leczenia operacyjnego;
• leki, takie jak kortykosteroidy, które mogą być stosowane w celu zmniejszenia obrzęku mózgu towarzyszącego guzowi.

Rokowania w przypadku oponiaka mózgu są zazwyczaj dobre, szczególnie dla postaci łagodnych. Komplikacje mogą pojawić się, gdy mowa o guzach o wyższym stopniu złośliwości lub zmianach, których nie da się całkowicie usunąć. Aby leczenie przyniosło spodziewany skutek, konieczna jest wczesna diagnoza i właściwe dobrana metoda terapeutyczna.