Co to jest nagła śmierć sercowa? Jakie są objawy i przyczyny nagłego zgonu sercowego?

Nagła śmierć sercowa częściej stwierdzana jest u mężczyzn niż kobiet. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem. Jedną z głównych przyczyn dolegliwości, w ponad 80% przypadków, jest choroba niedokrwienna serca. Stąd profilaktyka skupia się przede wszystkim na zapobieganiu chorobie wieńcowej. Dowiedz się więcej o nagłej śmierci sercowej – poznaj jej objawy i mechanizm powstawania.

Nagła śmierć sercowa – co to znaczy?

Nagła śmierć sercowa jest też nazywana nagłym zgonem sercowym. To nieoczekiwany zgon, który poprzedza utrata przytomności, następujący w ciągu godziny od pojawienia się objawów. Do nagłej śmierci sercowej dochodzi u osób z chorobą serca, która została wcześniej rozpoznana lub była utajona. Wyróżnia się dwa okresy zwiększonego ryzyka jej wystąpienia: od 1. do 6. miesiąca życia oraz od 45. do 75. roku życia.

Dla nagłej śmierci sercowej charakterystyczne są następujące cechy:

• nagła – upływa mniej niż godzina od momentu pojawienia się dolegliwości do zgonu;
• sercowa – istnieją różne przyczyny nagłych zgonów (np. udar mózgu, masywny zator tętnicy płucnej, pęknięcie tętniaka aorty), jednakże do nagłej śmierci sercowej prowadzą patologie sercowe. Stanowi ona nawet 80–90% wszystkich nagłych zgonów;
• nieoczekiwana – dochodzi do niej u osób, które chorowały na serce, ale ich stan był stabilny. Może także mieć miejsce u osób, które nie miały wcześniej rozpoznanej choroby serca.

Nagły zgon sercowy występuje najczęściej w godzinach porannych, między 7.00 a 11.00.

Jakie są przyczyny nagłej śmierci sercowej?

Uważa się, że zdecydowana większość (ok. 80%) przypadków nagłej śmierci sercowej jest spowodowana chorobą niedokrwienną serca i zawałem mięśnia sercowego. Wśród rzadziej występujących przyczyn nagłego zgonu sercowego wymienia się:

• migotanie komór (zaburzenie rytmu serca z bardzo szybkim i nieskoordynowanym kurczeniem się komór) o nieznanej przyczynie;
• kardiomiopatie (zwłaszcza przerostową, rozstrzeniowa, arytmogenną prawej komory);
• choroby genetyczne (np. zespół Brugadów, zespół Wolffa-Parkinsona-White'a);
• zaburzenia przewodzenia przez węzeł przedsionkowo-komorowy, chorobę węzła zatokowego;
• pęknięcie tętniaka lewej komory serca lub aorty;
• tamponadę serca – krew poprzez pękniętą ścianę serca przedostaje się do jamy osierdzia, co w czasie rozkurczu stopniowo uniemożliwia napełnianie się jam serca;
• nieprawidłowe odejście tętnic wieńcowych;
• zwężenie zastawki aorty;
• częstoskurcz komorowy typu torsade de pointes (tzw. balet serca);
• wrodzone wady serca, w tym tetralogię Fallota;
• zastoinową niewydolność serca.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko nagłego zgonu sercowego są m.in.: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i hipercholesterolemia.

Jakie są objawy nagłej śmierci sercowej?

Typowa jest nagła utrata przytomności i brak kontaktu z chorym. Przed utratą przytomności chory może doświadczać zawrotów głowy, bólu w klatce piersiowej, uczucia kołatania serca.

Jak zareagować w przypadku utraty przytomności?

W przypadku utraty przytomności należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Gdy nie stwierdzamy oddechu, konieczne jest natychmiastowe rozpoczęcie u chorego resuscytacji krążeniowo-oddechowej, do której zalicza się m.in. uciski klatki piersiowej i wykonanie oddechów ratowniczych w stosunku 30:2 (30 ucisków do 2 oddechów). Resyscytację powinien podjąć każdy świadek zdarzenia, który zauważył, że chory jest nieprzytomny (nie reaguje na głos, ból) i nie oddycha (brak oddechu podczas oceny oddechu, która trwa max. 10 sekund). Podjęcie wczesnej i właściwe wykonanej resuscytacji może dać choremu szanse na przeżycie. Czas od wystąpienia objawów do momentu przybycia i udzielenia fachowej pomocy przez Zespół Ratownictwa Medycznego ma w tym przypadku szczególne znaczenie.

Osoby zmagające się z chorobą kardiologiczną, która wiąże się z ryzykiem nagłej śmierci sercowej, powinny być pod stałą kontrolą kardiologa. Na wizytę do kardiologa kieruje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, internista lub lekarz rodzinny. Rodzina osoby będącej w grupie ryzyka nagłego zatrzymania krążenia powinna być wyszkolona z udzielania pierwszej pomocy i prowadzenia RKO.

Profilaktyka nagłej śmierci sercowej

Profilaktyka nagłej śmierci sercowej opera się na wczesnym rozpoznaniu chorób serca i szybkim podjęciu działań terapeutycznych. W tym celu należy regularnie wykonywać badania profilaktyczne, w tym m.in. pomiar stężenia cholesterolu i trójglicerydów, pomiar ciśnienia krwi, badanie EKG. Ryzyko wystąpienia nagłej śmierci sercowej może zmniejszyć stosowanie się do zasad zdrowego stylu życia, czyli odpowiednio zbilansowana dieta, regularnie podejmowana aktywność fizyczna, regeneracyjny sen, wystrzeganie się stresu i używek takich jak papierosy i alkohol.

W przypadku wystąpienia objawów choroby serca konieczne jest jak najszybsze rozpoczęcie odpowiedniej terapii i regularne przyjmowanie zaleconych leków. Ryzyko nagłej śmierci sercowej zmniejszyć mogą leki przepisywane przez lekarza, m.in. beta-blokery oraz inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), powszechnie stosowane w nadciśnieniu tętniczym i chorobie wieńcowej, a także statyny, które obniżają cholesterol LDL. U części chorych konieczne bywa wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD), urządzenia podobnego do rozrusznika serca. Jego zadaniem jest przerwanie potencjalnie groźnej dla życia arytmii i przywrócenie prawidłowego rytmu serca.