Co to jest kreatynina? Badanie kreatyniny i przyczyny jej nieprawidłowych wartości

Oznaczenie poziomu kreatyniny należy do podstawowych badań diagnostycznych. Nie tylko pozwala wykryć zaburzenia pracy nerek, lecz także jest wymagane przed obrazowaniem medycznym z użyciem środka cieniującego (tzw. kontrastu). Dowiedz się więcej na temat badania kreatyniny i przyczyn jej nieprawidłowych wartości.

Co to jest kreatynina?

Kreatynina to organiczny związek chemiczny będący produktem metabolizmu białek. Jest filtrowana w kłębuszku nerkowym (strukturze nerkowej filtrującej krew) i nie ulega wchłanianiu zwrotnemu (odzyskiwaniu substancji z moczu do krwi) w kanalikach nerkowych, w związku z czym wydalamy ją w całości w moczu. Kreatynina stanowi pochodną kreatyny, która występuje głównie w mięśniach i ścięgnach. Obok mocznika to główny związek azotowy w organizmie. Występuje w moczu i krwi, a badanie poziomu kreatyniny to jedno z podstawowych badań diagnostycznych. Oznaczenie tego związku uważa się za marker biochemiczny do monitorowania funkcjonowania nerek. Używane jest również w rozpoznaniu schorzeń przemiany materii.

Jak się bada poziom kreatyniny?

Materiałem do badania kreatyniny jest krew. Najczęściej pobiera się ją z żyły w zgięciu łokciowym. Oznaczenie poziomu kreatyniny wymaga od pacjenta niewielkiego przygotowania, które jest bardzo ważne, aby uzyskane wyniki były w największym stopniu wiarygodne. To związek chemiczny, który ulega w organizmie pewnym zmianom. W związku z tym na badanie należy się zgłosić w godzinach porannych, najlepiej między 7.00 a 10.00. Badanie kreatyniny wykonywane jest na czczo. Pacjent powinien spożyć ostatni posiłek do godziny 18.00 dzień wcześniej. Nie ma żadnych przeciwwskazań do badań kreatyniny.

Kto kieruje pacjenta na badanie poziomu kreatyniny?

W zależności od wskazań pacjent może zostać skierowany na badanie kreatyniny przez internistę lub lekarza rodzinnego. W przypadku wcześniej zdiagnozowanych chorób nerek chory powinien być pod kontrolą nefrologa – specjalisty zajmującego się diagnostyką i leczeniem chorób nerek i układu moczowego. W przypadku występowania chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze krwi, choroby serca, pacjent może mieć kontrolowany poziom kreatyniny przez lekarza prowadzącego leczenie.

Jaki jest właściwy poziom kreatyniny we krwi?

Z wynikami badania kreatyniny pacjent powinien się zgłosić do lekarza kierującego na badanie lub lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Wyniki kreatyniny przedstawiają, ile organizm wydala tego związku w czasie doby. Jednocześnie z oznaczeniem stężenia kreatyniny dokonywana jest ocena wskaźnika GFR, czyli poziomu przesączania kłębuszkowego oceniającego sprawność nerek do filtracji osocza krwi. Norma kreatyniny może nieznacznie się różnić w zależności od laboratorium medycznego, w którym wykonywane było badanie. Wartości referencyjne tego parametru wynoszą średnio: 0,6–1,10 mg/dl (53–97 μmol/l) dla kobiet oraz 0,9–1,3 mg/dl (80–115 μmol/l) dla mężczyzn.

Kiedy powinno się zbadać kreatyninę we krwi?

Kluczowym wskazaniem do badania kreatyniny jest ocena pracy nerek – parametr ten wykorzystuje się w diagnostyce i ocenie efektów prowadzonego leczenia chorób nerek. Oznaczenia stężenia kreatyniny dokonuje się u pacjentów poddawanych dializoterapii. W ten sposób możliwe jest zweryfikowanie skuteczności dializ. Parametr ten stanowi też element kontroli przebiegu cukrzycy, której powikłaniem może być nefropatia cukrzycowa. Oznacza to zmiany w nerkach wywołane przez hiperglikemię, czyli zwiększone stężenie glukozy we krwi.

Oprócz tego badanie kreatyniny służy do kontroli niewydolności krążenia i nadciśnienia tętniczego krwi. Pomiaru dokonuje się również w przypadku innych schorzeń, w których przebiegu może dojść do zaburzenia pracy nerek. To m.in. niewydolność trzustki, posocznica (tzw. sepsa), wstrząs. Badanie przeprowadza się przy podejrzeniu zakażeń dróg moczowych lub profilaktycznie, w celu dokonania ogólnej oceny stanu zdrowia.

Należy podkreślić również, że zmierzenie poziomu kreatyniny jest wymagane w przypadku skierowania pacjenta na badania obrazowe z wykorzystaniem środka cieniującego (tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego). Tzw. kontrast pozwala na dokładniejsze zobrazowanie analizowanych struktur. Jednak do zastosowania go konieczna jest prawidłowa praca nerek, ponieważ środek ten usuwa się z organizmu razem z moczem. Dlatego też po badaniach z kontrastem pacjentom zaleca się spożywanie większych ilości płynów, aby skutecznie usunąć go z organizmu.

Nieprawidłowe wyniki kreatyniny

Podwyższona kreatynina sugeruje zaburzenia w pracy nerek. Wyniki tego parametru powyżej normy mogą świadczyć o ostrej niewydolności (kiedy zaburzenia mają charakter ostry i przejściowy) lub o przewlekłej niewydolności (gdy zaburzenia mają charakter trwały i zwykle postępujący). Wysoka kreatynina może wynikać z np. polekowego uszkodzenia nerek, zatrucia związkami organicznymi lub nieorganicznymi, rozległych urazów, odwodnienia. Do podwyższenia wartości kreatyniny doprowadzić może również dieta bogata w białko lub przyjmowanie suplementów w postaci kreatyny. Nieznacznie wyższy poziom występuje u osób rasy czarnej.

Niska kreatynina obserwowana jest przy utracie masy mięśniowej (zaniku mięśni). Wartości poniżej normy stwierdzone mogą zostać u osób niedożywionych, zmagających się z ciężką chorobą wątroby, wyniszczonych, z małą masą mięśni szkieletowych (np. po amputacjach kończyn), podczas terapii glikokortykosteroidami. Obniżona kreatynina występuje również u kobiet w ciąży i osób w podeszłym wieku.