Bóle głowy – jakie są rodzaje? Poznaj możliwe przyczyny i sposoby leczenia

Bóle głowy to przypadłość, która może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Poznaj główne rodzaje pierwotnych i wtórnych bólów głowy. Sprawdź, jakie są możliwe przyczyny ich powstania, czym się charakteryzują oraz w jaki sposób można złagodzić ich przebieg.

Bóle głowy – jakie są rodzaje?

Zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy (International Headache Society) wyróżnia się bóle pierwotne i wtórne. Pierwotnymi bólami głowy określa się przypadki, w których ból i towarzyszące mu objawy same stanowią chorobę, z kolei wtórnymi bólami głowy są te, które są objawem innych chorób. Zdecydowanie częściej ta dolegliwość stanowi reakcję organizmu na różnorodne bodźce pochodzenia wewnętrznego (tzw. endogenne) oraz zewnętrznego (tzw. egzogenne), a nie ból głowy w chorobie. Bez względu na możliwą przyczynę częste bóle głowy u dziecka lub osoby dorosłej powinny zostać skonsultowane ze specjalistą.

Objawy alarmowe bólów głowy – kiedy należy szybko reagować?

Wśród przyczyn bólów głowy są również choroby zagrażające życiu i zdrowiu pacjenta. Do objawów alarmowych bólów głowy należą:

• Utrata przytomności, splątanie;
• Nagły, bardzo silny ból głowy;
• Zaburzenia czucia twarzy, kończyn górnych i dolnych;
• Niedowład kończyn;
• Zaburzenia mowy (m.in. bełkotliwa lub nielogiczna mowa) lub widzenia (m.in. niedowidzenie połowicze);
• Powiększenie jednej źrenicy (tzw. anizokoria);
• Ból wybudzający w nocy lub nad ranem;
• Współwystępujący z nudnościami lub wymiotami;
• Nasilający się podczas wysiłku fizycznego;
• Ból po urazie głowy.

Występowanie któregoś z powyższych objawów wymaga pilnego skonsultowania się z lekarzem, a w sytuacji utraty przytomności wezwania Pogotowia Ratunkowego dzwoniąc pod nr 999 lub 112.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku bólów głowy należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Zbierze on wywiad i zbada pacjenta, a następnie może skierować go na dodatkowe badania krwi lub do neurologa – specjalisty zajmującego się układem nerwowym. Neurolog po ocenie wywiadu zebranego od pacjenta i badaniu neurologicznym może zalecić odpowiednie leczenie, a w razie potrzeby skierować pacjenta na badania obrazowe takie jak rezonans magnetyczny (MR) lub tomografia komputerowa (TK) głowy.

Pierwotne bóle głowy

Wśród najczęściej występujących pierwotnych bólów głowy wymienia się:

• migrenę – napadowy, pulsujący ból głowy, zlokalizowany zazwyczaj jednostronnie, o umiarkowanym lub znacznym natężeniu. Staje się silniejszy podczas aktywności fizycznej i w wyniku działania silnych emocji. Migrenie może towarzyszyć nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne np. hałas (fonofobia), zapachy (osmofobia) i światło (fotofobia), a także nudności i wymioty. Objawy przepowiadające ból migrenowy to tzw. aura – mogą wówczas występować zaburzenia widzenia – mroczki lub błyski w polu widzenia. Migrena częściej występuje u kobiet (15–18%) niż mężczyzn (6–8%). Związana jest prawdopodobnie z uwarunkowaną genetycznie predyspozycją do nadwrażliwych reakcji naczyń mózgowych;
• napięciowy ból głowy – ból głowy psychogenny, stresowy, spowodowany wzmożonym napięciem mięśni. Wyróżnia się rzadkie napięciowe bóle głowy, częste napięciowe bóle głowy, przewlekłe bóle głowy oraz prawdopodobne bóle głowy. Ból jest obustronny, o niewielkim lub umiarkowanym natężeniu, ma charakter rozpierający lub uciskowy i trwa od 30 minut do 7 dni. Napięciowym bólom głowy może towarzyszyć fotofobia, fonofobia lub łagodne nudności, ale nigdy wszystkie objawy jednocześnie;
• klasterowy ból głowy – ból głowy jednostronny, silny lub bardzo silny, umiejscowiony w okolicy skroniowej, nadoczodołowej lub oczodołu. Typowe jest dla niego występowanie objawów z układu autonomicznego (układu nerwowego unerwiającego narządy wewnętrzne), takich jak zwężenie źrenicy, łzawienie, przekrwienie spojówki oka, zatkanie nosa, nadmierna potliwość czoła lub twarzy, wyciek surowiczy z nosa. Napady bólowe występują głównie w zgrupowaniu (klastery), o podobnej porze. Zazwyczaj obserwuje się je w nocy lub nad ranem i jeden atak trwa 15–180 minut. Przyczyna klasterowego bólu głowy nie jest znana. Częstsze przypadki występowania tej przypadłości stwierdza się u osób z obciążonym wywiadem rodzinnym, jednak nie udowodniono genetycznego podłoża choroby;
• inne bóle, np. idiopatyczny kłujący ból głowy, wysiłkowy ból głowy, ból głowy związany z aktywnością seksualną, piorunujący ból głowy i kaszlowy ból głowy.

Wtórne bóle głowy

Za wtórne bóle głowy odpowiadać może szereg rozmaitych chorób, lecz najczęściej objaw ten pojawia się w przebiegu:

• zapalenia tętnicy skroniowej – bólom głowy często towarzyszą bóle mięśniowe i ogólne osłabienie. Ból jest jedno- lub obustronny i najczęściej umiejscawia się w skroniach, choć może pojawić się w dowolnym miejscu. Zazwyczaj rozwija się stopniowo i opisywany jest jako tępy, świdrujący. Nasila się w nocy i w wyniku działania zimna;
• guzów mózgu – ból głowy pojawia się z przerwami, określany jest jako tępy, o umiarkowanym nasileniu i głęboko umiejscowiony. Staje się silniejszy podczas wysiłku lub przy zmianie pozycji ciała. Mogą towarzyszyć mu nudności i wymioty;
• zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych – charakterystyczny jest ciężki i ostry ból głowy, któremu towarzyszą gorączka i sztywność karku. Staje się silniejszy przy poruszaniu gałkami ocznymi;
• krwawień podpajęczynówkowych (np. pęknięcie tętniaka, krwotok śródmózgowy) – występuje ciężki i ostry ból głowy, któremu towarzyszy sztywność karku, ale nie dochodzi do podwyższenia temperatury ciała. Należy pamiętać, że krwotok podpajęczynówkowy lub śródmózgowy może być przyczyną udaru krwotocznego mózgu, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta.
• innych schorzeń, np. zakażeń górnych dróg oddechowych, jaskry, urazów głowy, ropniaka podtwardówkowego, zakrzepicy zatok opony twardej, zakrzepicy żył kory mózgowej, rozwarstwienia tętnicy szyjnej.

Leczenie bólów głowy

Leczenie pierwotnych bólów głowy polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwbólowych. Najczęściej są to preparaty z kwasem acetylosalicylowym i innymi lekami z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), a w cięższych przypadkach zastosowanie mają np. tryptany, glikokortykosteroidy. Przy niektórych rodzajach bólu głowy, takich jak migrena, stosuje się leki profilaktycznie, aby zapobiec pojawieniu się kolejnego epizodu.

Wspomagającą rolę wobec farmakoterapii ma postępowanie niefarmakologiczne, na które składają się przede wszystkim: odpoczynek, okłady, unikanie czynników wyzwalających ból głowy, terapia relaksacyjna, a także odpowiednia dieta. Leczenie wtórnych bólów głowy skupia się przede wszystkim na leczeniu choroby pierwotnej, która doprowadziła do ich wystąpienia.