Anemia – przyczyny, objawy, rozpoznawanie i leczenie

Anemia występuje stosunkowo często. To stan, w którym liczba erytrocytów lub ilość zawartej w nich hemoglobiny nie zapewniają odpowiedniego utlenowania tkanek. Choroba ta ma rozmaite podłoże, lecz najczęściej stwierdzana jest niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Anemia.jpg

Spis treści

Anemia – co to za choroba?
Do jakiego lekarza zgłosić się w przypadku podejrzenia anemii?
Jakie są przyczyny anemii?
Jakie są objawy anemii?
Rozpoznanie anemii
Jak wygląda leczenie anemii?
Jak zapobiegać anemii?

Wśród osób najbardziej narażonych na występowanie anemii znajdują się kobiety w wieku rozrodczym, ciężarne, pacjenci zmagający się z chorobami przewlekłymi, osoby w podeszłym wieku czy obciążone genetycznie. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy anemii, oraz dowiedz się więcej na temat jej leczenia.


Anemia – co to za choroba?

Anemią zwyczajowo określa się niedokrwistość. Stan ten charakteryzuje się zmniejszonym poziomem hemoglobiny (HGB) w organizmie. Hemoglobina to białko występujące w erytrocytach, czyli w krwinkach czerwonych, które transportuje tlen z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Anemii mogą towarzyszyć zmiany w morfologii krwi takie jak obniżony poziom erytrocytów (RBC), zmiany objętości krwinki czerwonej (MCV) w zależności od przyczyny, a także obniżony wskaźnik hematokrytu (HCT), który określa stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi pełnej.

O niedokrwistości u osób dorosłych mówimy wówczas, gdy stężenie hemoglobiny wynosi poniżej:

  • 12 g/dl u kobiet (11g/dl u ciężarnych),
  • 13 g/dl u mężczyzn.

U dzieci anemię rozpoznaje pediatra, zazwyczaj gdy w morfologii krwi występuje spadek stężenia hemoglobiny, hematokrytu lub liczby erytrocytów o więcej niż 2 odchylenia standardowe w stosunku do normy odpowiedniej dla wieku i płci dziecka.


Konsultacja internisty

Do jakiego lekarza zgłosić się w przypadku podejrzenia anemii?

Jeżeli zaobserwujemy u siebie lub bliskich dolegliwości, które mogą wskazywać na występowanie niedokrwistości, powinniśmy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, lekarza medycyny rodzinnej lub internisty. Zleci on wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych – morfologii krwi, a w razie wystąpienia nieprawidłowych wyników zaleci właściwe postępowanie lub skieruje do hematologa, który rozszerzy diagnostykę. Hematolog to specjalista zajmujący się rozpoznawaniem, leczeniem, a także zapobieganiem chorób krwi oraz układu krwiotwórczego.


Jakie są przyczyny anemii?

Do anemii przyczynić się mogą:

  • utrata krwi, do której prowadzą np. urazy, krwawienia z przewodu pokarmowego, obfite i nieregularne krwawienia miesięczne u kobiet,
  • spadek produkcji krwinek czerwonych, który może być spowodowany np. zaburzeniami wchłaniania, niedoborem żelaza, talasemią (ilościowymi zaburzeniami syntezy hemoglobiny), niedoborem witaminy B12, nowotworami szpiku kostnego, niedoborem kwasu foliowego,
  • wzrost liczby niszczonych erytrocytów, który wynika np. z uwarunkowanych genetycznie lub nabytych wad budowy krwinek. Prowadzić do niego mogą infekcje (np. malaria), zaburzenia genetyczne (np. niedokrwistość sierpowatokrwinkowa), niektóre choroby autoimmunologiczne.
  • choroby przewlekłe (tzw. niedokrwistość chorób przewlekłych) np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń układowy, przewlekłe stany zapalne jelit, przewlekła niewydolność serca i nerek,
  • nadużywanie alkoholu.


Jakie są objawy anemii?

W przebiegu anemii pojawić się mogą następujące objawy:

  • szybka męczliwość, osłabienie, mniejsza wydolność fizyczna,
  • bladość powłok skórnych i spojówek,
  • tachykardia, kołatania serca, duszności,
  • upośledzenie koncentracji i uwagi, w przypadku dzieci i młodzieży trudności w szkole,
  • bóle i zawroty głowy.

Jeśli anemia szybko postępuje mogą wystąpić: uczucie dezorientacji, zwiększone pragnienie, silne zawroty głowy, a nawet zasłabnięcia i utrata przytomności.

Inne objawy związane są z poszczególnymi typami niedokrwistości. W przebiegu najczęściej występującej anemii z niedoboru żelaza u pacjenta dochodzi do pogorszenia kondycji włosów (stają się łamliwe, cienkie, wypadają) i paznokci (stają się blade, pojawiają się rowki i podłużne prążki). Poza tym skóra jest sucha, może dojść do zmiany wyglądu języka (wygładzenia jego powierzchni, pieczenia i bólu). U pacjentów z anemią z niedoboru żelaza obserwuje się niekiedy spaczone łaknienie (chęć jedzenia kredy, surowego ryżu, gliny). W przypadku anemii hemolitycznej (z powodu nieprawidłowego rozpadu krwinek czerwonych) może pojawić się zażółcenie skóry, a także powiększenie wątroby i/lub śledziony.


Rozpoznanie anemii

Podstawowym badaniem, które umożliwia rozpoznanie anemii jest morfologia krwi. Badanie to dostarcza informacji na temat ilości hemoglobiny, wielkości i liczby erytrocytów, a także poziomu hematokrytu. W diagnostyce istotny jest wywiad – rozmowa z pacjentem, stwierdzenie w badaniu przedmiotowym charakterystycznych objawów niedokrwistości. Oprócz podstawowych badań krwi do określenia przyczyny anemii pomocne okazać się mogą m.in.:

  • liczba retikulocytów (niedojrzałych erytrocytów pozbawionych jądra), poziom bilirubiny (barwnika żółciowego pochodzącego z rozpadu krwinek czerwonych), inne testy krwi i moczu – dostarczą informacji o tempie powstawania i rozpadania się czerwonych krwinek,
  • stężenie żelaza we krwi i poziom ferrytyny (białka magazynującego żelazo w organizmie) w surowicy – dostarczą informacji o stanie gospodarki żelazem,
  • OB, czyli odczyn opadania czerwonych krwinek,
  • stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego, czyli składników koniecznych do produkcji erytrocytów,
  • badanie kału na krew utajoną – by wykluczyć krwawienie z przewodu pokarmowego.


Jak wygląda leczenie anemii?

Leczenie anemii jest zróżnicowane i zależy od przyczyny powstania oraz stopnia zaawansowania niedokrwistości (może być łagodna, umiarkowana, ciężka lub zagrażająca życiu). Przykładowo niedokrwistość spowodowana niedostateczną ilością żelaza wymaga suplementacji w postaci doustnych preparatów żelaza, a także stosowania bogatej w żelazo diety. Dobrym źródłem żelaza w diecie są: mięso, wędliny, podroby (zwłaszcza wątróbka), produkty zbożowe pełnoziarniste, ryby, żółtka jaj, nasiona (np. dynia, słonecznik, sezam), orzechy (zwłaszcza pistacjowe), warzywa zielone (np. szpinak, koper, liście pietruszki, kapusta, brukselka), buraki. W przypadku anemii z niedoboru witaminy B12 może być konieczne podawanie tej witaminy w iniekcjach domięśniowych lub podskórnych.

Jeśli za powstanie niedokrwistości odpowiada inna choroba, leczenie opiera się na zwalczaniu choroby podstawowej. Przykładowo w niedokrwistości związanej z przewlekłą chorobą nerek zaleca się erytropoetynę. W ciężkich przypadkach anemii konieczne okazuje się przetaczanie krwi, a w skrajnych sytuacjach trzeba przeprowadzić przeszczep szpiku kostnego lub zabieg plazmaferezy (polega na wymianie osocza krwi). Należy pamiętać, że leczenie anemii niedoborowych może trwać wiele miesięcy, a po zakończeniu leczenia lekarz może zlecić wykonanie kontrolnych badań morfologii krwi.


Jak zapobiegać anemii?

Odpowiednia dieta może pomóc w zapobieganiu niedokrwistości spowodowanych niedoborem żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Warto pamiętać, że żelazo lepiej wchłania się z witaminą C, a preparaty wapnia, nabiał, związki zawarte w kawie i herbacie mogą upośledzać jego wchłanianie. Nie należy jednak stosować preparatów żelaza profilaktycznie, bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej. Takie postępowanie może być zalecone przez lekarza w uzasadnionych przypadkach – u kobiet w ciąży, wcześniaków, noworodków w grupie ryzyka (m.in. z ciąż mnogich) i u osób stosujących przewlekle dietę bezmięsną.

Źródła
  1. M. Janczak, A. Janczak, Anemia z niedoboru żelaza u dzieci – o czym warto pamiętać, „Nowa Pediatria” 2019, t. 23, nr 4, s. 123–128.
  2. M. Knetki-Wróblewska, Niedokrwistość w chorobie nowotworowej, PRIMOPRO, Warszawa 2017.
  3. S. Allali i wsp., Anemia in children: prevalence, causes, diagnostic work-up, and long-term consequences, „Expert Review of Hematology” 2017, t. 10, nr 11, s. 1023–1028.
  4. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika mały podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, r.15, s. 1016-1029
  5. A. Adamowicz-Salach, Standardy diagnostyki niedokrwistości, „Pediatria po Dyplomie” 2019,online: https://podyplomie.pl/pediatria/33418,standardy-diagnostyki-niedokrwistosci [dostęp 21.10.2021]

Zobacz także

BMI.jpg
DietetykaUroda i sportZdrowie na co dzień

Czym jest wskaźnik BMI? Jak interpretować wyniki?

W ciągu ostatnich lat w polskim społeczeństwie – i nie tylko – wzrósł problem nadwagi i otyłości. Szacuje się, że w naszym kraju na otyłość cierpi ok. 9 mln osób. Statystyki na ten temat bazują na międzynarodowej skali BMI (ang. Body Mass Index), która pozwala oszacować, czy aktualna waga jest prawidłowa, zbyt wysoka lub za niska. Sprawdź, czym jest ten wskaźnik, jak dokonywać obliczeń i interpretować wyniki.

Niedobór magnezu.jpg
Zdrowie na co dzień

Jak objawia się niedobór magnezu? Jakie ma skutki? Kiedy wdrożyć suplementację?

Magnez to ważny minerał dla organizmu człowieka. Pełni on wiele istotnych funkcji: wspiera układ nerwowy i odpornościowy, zapobiega bolesnym skurczom mięśni i zmęczeniu i wraz z wapniem buduje zdrowe kości i zęby etc. Sprawdź, jak objawia się niedobór tego pierwiastka, jakie mogą być jego skutki i kiedy warto rozważyć suplementację.

Płyn w opłucnej.jpg
Zdrowie na co dzień

Czym jest płyn w opłucnej – dlaczego się gromadzi? Jakie daje objawy? Jak się go pozbyć?

Płyn w opłucnej, potocznie zwany „wodą w płucach”, to stan, w którym w przestrzeni między płucami a ścianą klatki piersiowej gromadzi się nadmierna ilość płynu. Może on świadczyć m.in. o chorobach płuc, serca, układu krążenia lub niektórych schorzeniach autoimmunologicznych. Sprawdź, jak rozpoznać nieprawidłowości w obrębie jamy opłucnej, jakie badania wykonać i na czym polega leczenie.

Wszystkie artykuły i poradniki